شعار سال:

 

آمارتیا سن اقتصاد دان هندی است که تمرکز نظراتش بر، پیکار با فقر و کاستن از نابرابری ها قرار دارد.به نظر وی ، با شکاف وحشتناک فقر و ثروت نمی‌توان از جامعه مرفه سخن گفت. رضایت اجتماعی همیشه باید با تقسیم عادلانه نعمات و مواهب همراه باشد. او تنها نظریات فقر ستیزانه نداشته بلکه نظریات فقرستیزانه خود را با عوامل قبل و پیامدهای بعد در ارتباط قرار می دهد.بدین معنا که برای پیکار با فقر و کاستن از نابرابری ها ، به مکتب اقتصادی فایده گرایی و خرسندی فردی بعنوان حلقه پیشین توسعه اقتصادی، انتقاد نموده و تأمین توسعه، افزایش تولید و تأمین بهره وری با ایجاد نابرابری مورد نقد وی قرار می گیرد و از طرف دیگر، نقد خود را متوجه پیامدهای وقوع این کار و پاندومی خودکامگی می گرداند. خودکامگی فراگیری که باعث فرو ریزش تمامی دستاوردهای اقتصاد غیر متعادل شده و جامعه را به نقطه شروع، تنزل جایگاه می دهد.

 

طبق نظرات آمارتیا سن، اقتصاد فقط به تأمین توسعه، افزایش تولید و تأمین بهره وری خلاصه نمی‌شود، بلکه باید همزمان و به شکلی هماهنگ به برابری اجتماعی و برقراری عدالت بینجامد و تا حد ممکن دره هولناکی که میان فقر و ثروت دهان باز کرده را، پر کند. بر این قاعده و با توجه به صحبت همزمان از درد و درمان، آثار آمارتیا سن در سراسر جهان، هم مورد توجه کارشناسان اقتصادی قرار دارند و هم کسانی که از دیدگاهی انسانی و غیرتخصصی به مشکلات جهان ما نظر دارند.

هر چند خمیرمایه نظریه اقتصادی آمارتیا سن پیکار با فقر است ، اما بدان محدود نمی شود. ویژگی این رویکرد آن است که فقر و محرومیت را تنها مشکلی اقتصادی نمی‌بیند، بلکه بیش از هرچیز ، یک چالش اجتماعی و حتی فرهنگی می‌داند که کل سیستم اجتماعی با تمام ساختار‌های پیچیده‌اش باید برای حل آن بسیج شوند.
هنگامی که آمارتیا سن در ۲۳ سالگی در دانشگاه کلکته استاد علوم اقتصادی شد، متوجه شد که اقتصاد به محیط فرهنگی کنشگران اقتصادی، مذهب، رنگ پوست و جنسیت آن‌ها هیچ توجهی ندارد. او با مطالعه بیشتر از این واقعیت تلخ آگاه شد که اقتصاد می‌تواند پر رونق و شکوفا باشد و در عین حال عوارض زشت و پلیدی مانند فقر و نابرابری به همراه بیاورد.

نابرابری، قربانگاه حقوق فردی

در مکتب "فایده‌گرایی" که تئوری اقتصادی مسلط زمان بود، بر خرسندی فردی تأکید می‌شد، درحالیکه هدف باید این باشد که منافع فردی در روندی هماهنگ با همگرایی جمعی پیوند یابند. از نظر آمارتیا سن دیدگاه اقتصادی متکی بر خرسندی فردی نمی‌تواند همگرایی و همبستگی جمعی را تقویت کند؛ از نظر او در این مدل بسیاری از حقوق انسانی از دست می‌روند. بنابرین افزایش مداوم خرسندی فردی الزاما هدف مشروعی برای عمل اقتصادی نیست.

بنابرین آمارتیا سن مبارزه با فقر و دسترسی محرومان به فرآورده‌های اقتصادی را لازمه توسعه می‌داند. به همین جهت او از محدودیت بازار نیز انتقاد می‌کند. به نظر او تولید مواد غذایی انبوه فایده‌ای ندارد، در شرایطی که بیشتر افراد نیازمند به آن دسترس نداشته باشند.

آمارتیا سن برای تشریح دیدگاه خود آثار زیادی منتشر کرده است. از جمله او در سال ۱۹۷۷ با انتشار مقاله "سبک‌مغزان خردگرا" نظریات اقتصادی خود را با دید عمیق اجتماعی همراه کرد. اندیشه آمارتیا سن در طول چند دهه حول پرسشی محوری گشته است: چگونه می‌توان در جامعه‌ای چنین پرشکاف همچنان حقوق و آزادی‌های فردی را پاس داشت؟ او تنها به وضعیت اقتصاد عمومی کشور‌ها نظر ندارد، بلکه همواره به گروه‌ها و لایه‌های حاشیه‌ای جوامع نیز پرداخته است.

برای نمونه او به این پدیده توجه داشته که در آمریکا امکانات رشد سفیدپوستان با الگوی سفیدان در سطح جهان پیشرفته یکسان است، درحالیکه آمریکایی‌های سیاه‌پوست در سطح زندگی کشور‌های در حال توسعه قرار می‌گیرند. به همین خاطر او تمرکز بر تولید ناخالص ملی را برای شناخت سطح اقتصادی نامناسب دانست و به جای آن "نمایه توسعه انسانی" را پیشنهاد کرد که امروزه از سوی سازمان ملل هم پذیرفته شده است.

پاندمی خودکامگی

آمارتیا سن،استاد فلسفه و اقتصاد دانشگاه هاروارد و دانشمند ۸۶ ساله‌ای که در خانواده‌ای هندو بار آمده و همواره نسبت به گسترش خطرناک فقر و نابرابری در جهان هشدار داده، در یکی از سخنرانی های خود( از محل سکونت اش در باستون ایراد) ، اشاره به بیماری مهلک دیگری بنام پاندمی خودکامگی می کند . پاندومی خودکاملی از غالب شدن دولت نئولیبرال با مشخصاتی همانند تاکید بر دولت حداقلی و کاهش مسئولیت‌های دولت ، شکل می گیرد . در حالی که مقابله با فقر و نابرابری، نیازمند وجود دولت رفاه است.

وی اشاره دارد که میهن اصلی اش هندوستان ، از زمان استقلال و رهایی از سلطه بریتانیا ، نظام دموکراسی سکولار را برگزیده ولی امروز، از رشد گرایش‌های سلطه‌جویانه در دولت ناسیونالیستی و هندوگرای کنونی نگران است. حاکمیت کنونی هند فعالان مدنی را "تروریست" می‌خواند، حساب‌های بانکی عفو بین‌الملل را می‌بندد و همکاران این بنیاد حقوق بشری را از کشور بیرون می‌راند. هر روز بخش بیشتری از حقوق مدنی مسلمانان کشور پایمال می‌شود. 
در تحلیل پاندمی خودکامگی،آمارتیاسن ، این حالت را نشانگان نابودسازی مجدد اقتصاد و بازگشت به نقطه شروع می داند. اقتصاد رشد یافته ای که به کاهش نابرابری حساسیت نشان نداد و باعث ایجاد فقر و در عین حال ، فراگیری خودکامگی شد و همین حالت، نابودی مجدد آن را رقم خواهد زد.