شعار سال: سابقه سبک متفاوتی از مسافرت‌های داخلی در خیلی از کشور‌های جهان اکنون - دوره فراگیری - به کمک گردشگران آمده و امکان «سفر‌های تفریحی سازگار با عصر کرونا» را پیش‌روی توریست‌ها قرار داده است. مسافرت از نوع «طبیعت‌گردی» مطابق توصیه سازمان جهانی گردشگری، مناسب وضعیت فعلی بازار گردشگری جهان ارزیابی شده است. سفر‌های این مدلی دست‌کم در ۱۰ کشور دنیا به‌طور میانگین۲۰درصد از کل مسافرت‌های داخلی شهروندان را تشکیل می‌دهد. اما سهم «طبیعت‌گردی» در بازار گردشگری ایران ۶/ ۲درصد است که عملا بیانگر مغفول ماندن این نوع مسافرت در کشور است. جاذبه‌های طبیعی و عمدتا بکر کشور در حوزه توریسم از یکسو و اوضاع وخیم فعالان بازار به کمارفته گردشگری از سوی دیگر شرایطی را رقم زده که با یک محرک سیاستی در این حوزه می‌توان به پاگرفتن «مسافرت‌های ایمن به لحاظ رعایت پروتکل‌های بهداشتی به مقصد گمشده» امیدوار بود. هنوز حجم قابل توجهی از مسافرت‌های بین استانی، به قصد شهر‌ها و اقامتگاه‌های رسمی انجام می‌شود.

آماری که به تازگی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۸ تنها ۴/ ۲ درصد گردشگران سراغ اقامتگاه‌هایی که آن‌ها را تحت عنوان اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌شناسیم رفته‌اند و در همین دوره یک ساله چادر و کمپ شخصی مورد علاقه ۶/ ۲ درصد گردشگران بوده است. این در حالی است که بر اساس آمار منتشر شده میانگین جهانی سهم این نوع سفر در دنیا از کل مسافرت‌های داخلی ۱۰ برابر ایران است. اقامت در کمپ‌ها و در طبیعت از محبوبیت قابل توجهی در بسیاری از کشور‌ها همچون آمریکا، برزیل، کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی برخوردار است که گردشگران ماجراجو و طبیعت‌گرد تعطیلات آخر هفته خود را در مناطق بکر و برون‌شهری با ایجاد کمپ‌ها به شکل‌های گوناگون از جمله چادرزنی، کمپر، کابین و... برگزار می‌کنند که آمریکا رتبه اول این سبک اقامت را به خود اختصاص داده است. اقامت به شکل کمپ در طبیعت در آمریکا بسیار رواج دارد و باتوجه به اینکه گردشگری داخلی سهم نزدیک به ۹۰ درصدی در آمریکا دارد سفر به شکل کمپینگ با استقبال بسیاری در این کشور برخوردار شده است. در سال ۲۰۱۹ بیش از ۴۵ میلیون نفر اقامت شبانه در کمپ را که می‌تواند به اشکال مختلف چادرزنی، اتوهوم‌ها، کابین‌ها و... باشد برگزیدند و اقامت روزانه در کمپ‌ها بالغ بر ۶۰۰ میلیون نفر بوده است. در اروپا نیز در سال ۲۰۱۹ میزان اقامت شبانه در کمپ‌ها افزایش ۵/ ۲ درصدی داشته که ۱۳ درصد از انواع اقامتگاه‌ها را به خود اختصاص داده است. کشور‌های اروپای شرقی بیشترین سهم در افزایش میزان اقامت در کمپ‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. رومانی با ۳۶ درصد بیشترین میزان رشد در این نوع اقامت را تجربه کرده است و پس از آن لتونی با ۲۴ درصد و لیختن اشتاین و استونی با ۲۳ درصد بیشترین میزان رشد در اقامت شبانه کمپی را به‌دست آورده‌اند. باتوجه به انواع اقامتگاه‌ها در جهان همچون اقامت در هتل‌ها، هاستل‌ها (مهمانسرا‌های مدرن)، خانه اقوام و آشنایان، بومگردی و اقامت کمپی و دیگر انواع اقامتگاه‌ها به‌طور میانگین می‌توان سهم اقامتگاه‌های کمپی را در میان سایر اقامتگاه‌ها حدود ۲۴ درصد دانست که با شیوع کرونا در جهان میزان علاقه‌مندی به این سبک اقامتگاه‌ها در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل امنیت بیشتر (ایمنی در برابر کرونا) افزایش چشمگیری داشته است. آمار ایران در حالی از عدد ۶/ ۲ درصد برای طبیعت‌گردی و ۴/ ۲درصد برای روستاگردی تجاوز نکرده است که این کشور به واسطه دارا بودن طبیعت چهارفصل و انواع جاذبه ها‌ی طبیعی، وجود طیف گسترده‌ای از صنایع دستی در روستا‌های مختلف در کنار سبک سنتی زندگی این پتانسیل را دارد که سهم این بخش را از بازار توریسم ایران ارتقا داده و در حداقلی‌ترین شکل، آن را به عدد ۲۰ درصد جهانی برساند، به ویژه در ایام پاندمی که گردشگری داخلی نسبت به گردشگری خارجی از جذابیت بیشتری برای گردشگران برخوردار است. رونق این بخش و از جمله آن‌ها اقامتگاه‌های بوم‌گردی، می‌تواند علاوه بر مهاجرت معکوس، توسعه‌ای همه جانبه در کشور را به دنبال داشته و به توزیع سفر درمناطق مختلف هم منجر شود.

اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایران ابتدا به شکل محدود در کویر مصر و برخی مناطق دیگر توسط افراد علاقه‌مند به طبیعت و گردشگری شکل گرفتند. آن‌ها توانستند به سرعت جای پای خود را محکم کرده و در روستا‌های مختلف اغلب مناطق ایران رشدی قارچ‌گونه داشته باشند. اقامتگاه‌های بوم‌گردی چند مزیت نسبت به هتل‌ها دارند و با این همین نقاط مثبت توانسته‌اند مشتریان خاص خود را پیدا کنند. این مراکز اقامتی برخلاف هتل‌ها، متل‌ها، هتل‌آپارتمان‌ها و... عموما داخل بافت روستایی یا محله‌های قدیمی شهر‌ها قرار دارند. مسافران با سکونت در این مناطق می‌توانند علاوه بر دریافت خدمات، شکلی از زندگی سنتی و محلی را تجربه کنند، این سبک زندگی هم آشنایی با غذای محلی است، هم پوشاک و هم آشنایی با آیین‌ها و مراسم‌های مردم روستا! با شکل‌گیری این اقامتگاه‌ها بود که سبک بومی مردم ارزشمند شد و نخبه‌های روستایی که دریافته بودند گردشگران به دنبال تجربه‌های متفاوت هستند، از ته گنجه‌هایشان پارچه‌ها، لباس‌ها و پرد‌ه‌های قدیمی را بیرون کشیدند و آن را به‌عنوان نقاط تمایز خود در معرض دید گردشگر گذاشتند. گنجه‌های قدیمی خودشان یکی از لوازم زندگی در گذشته بودند که معمولا زنان اقامتگاه‌دار درباره چگونگی استفاده از آن به گردشگران توضیح می‌دادند. می‌توان گفت با اقامتگاه‌های بوم‌گردی سبک سنتی زندگی بار دیگر به زندگی روستایی بازگشت و زندگی مشابه شهرنشینان دیگر حسرتی برای روستایی‌ها نبود. در این اقامتگاه‌ها می‌شد به جای کیسه‌های پلاستیکی، کیسه‌های گلدوزی‌شده را دید و گاه محلی‌ها با الهام از طبیعت اطراف‌شان نقش‌هایی هم بر پارچه می‌زدند که مورد استقبال گردشگران قرار می‌گرفت.

با وجود چنین جاذبه‌هایی البته سهم اقامتگاه‌های بوم‌گردی به نظر می‌رسد مطابق آنچه مرکز آمار ایران اعلام کرده است چندان از سبد گردشگری کشور همچنان بالا نیست. بسیاری از این اقامتگاه‌ها تازه کار خود را شروع کرده و در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری سال ۱۳۹۸ تلاش می‌کردند کسب‌وکارشان را معرفی کنند، بسیاری از آن‌ها امید به نوروز ۹۹ داشتند، امیدی که با شیوع کرونا به ناامیدی گرایید و بسیاری از آن‌ها در بن‌بست پرداخت وام‌ها و تعطیلی اقامتگاه گرفتار شدند. نظیر آنچه مختار زارعی مدیر یک اقامتگاه بوم‌گردی در کرمانشاه گفته است. او با اشاره به اینکه با این وضعیت که درآمد‌ها در اقامتگاه‌های بوم‌گردی به صفر رسیده است، به ماجرای پرداخت وام‌های تسهیلات اشاره کرده و گفته تسهیلاتی بالغ‌بر ۲۰۰ میلیون تومان برای ساخت اقامتگاهش گرفته، اما به واسطه تعطیلی ناشی از کرونا نتوانسته است اقساطش را پرداخت کند.

 

یزدان امیری مدیر یک اقامتگاه در روستای هدف گردشگری کندوله کرمانشاه هم از جمله کسانی است که کرونا کسب‌وکارش را دچار اختلال کرده است. او که برای احداث و راه‌اندازی اقامتگاهش مهاجرت معکوس به شهر داشته، عنوان کرده با تعطیلی چند ماهه اقامتگاهش بار دیگر به کرمانشاه بازگشته است. در روستا‌های دیگر مناطق کشور هم اوضاع روبه راه نیست. در روستای قلعه بالا در حاشیه پارک ملی توران که یکی از مقاصد سفر برای گردشگران علاقه‌مند به طبیعت است هم با شیوع کرونا تا ماه‌ها ردی از ماشین مسافری پیدا نبود، آن‌ها آرام آرام در مهر ماه با ظرفیت محدود شروع به پذیرش مسافر کردند که در این راه هم با مشکلاتی مواجه شدند از جمله اینکه با تصمیمی خارج از ستاد استانی مقابله با کرونا گردشگری در این منطقه برای مدتی تعطیل شد و باز قلعه بالا و رضاآباد و سایر روستا‌ها ماندند و اقامتگاه‌های خالی!

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار: ۱۶ بهمن ۱۳۹۹، کد خبر: ۳۷۳۷۵۱۳، www.donya-e-eqtesad.com