شعار سال: دولت بایدن دیگر دربست در اختیار ریاض نیست. شاهزاده سعودی که انتظار نشستن بر تخت پادشاهی را میکشد نگران ادامه روابط با ایالات متحده است و در عین حال به نظر میرسد که دموکراتها قرار است پا روی سنتهای دوران ترامپ بگذارند و در همین ابتدای کار سنگ هایشان را با سعودیها واکنده اند. کاخ سفید اعلام کرده که به زودی گزارش سازمانهای اطلاعاتی ایالات متحده را در خصوص قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار به زودی منتشر میشود.
به نظر میرسد تجدیدنظر بایدن در مورد روابط واشنگتن و ریاض با انتشار این پرونده کلید خواهد خورد. با جعفر قنادباشی کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم:
آیا جایگاه بن سلمان در خطر است؟
گزارش قتل خاشقچی که در آن احتمالا به دخالت دولت سعودی و بن سلمان اشاراتی دارد، پس از بیش از دو سال منتشر میشود. در شرایط فعلی اهمیت انتشار پرونده این قتل چه اهمیتی دارد؟
اهمیت انتشار این پرونده در این است که چگونگی روابط میان ایالات متحده و عربستان سعودی را تحت شعاع قرار میدهد. عربستان کشوری نفتی و مهم در خاورمیانه است. از سوی دیگر این کشور یکی از مهمترین خریداران سلاح هم هست. روابط واشنگتن با این کشور در مقایسه با دیگر کشورهای عربی در منطقه، به ویژه در زمینههای اقتصادی پر اهمیت به شمار میرود. این بحران به وجود آمده، اما میتواند بر این روابط تاثیراتی بگذارد. البته باید منتظر ماند و دید که دموکراتها تا کجا حاضرند در این تغییر سیاست خود پیش بروند. آیا آنها قرار است موضوع را با گفتگو با بن سلمان حل و فصل کرده یا از آن چشم پوشی کنند یا به خاطر اتهاماتی که متوجه ولیعهد عربستان است، با دیگر شاهزادگان این کشور بر سر میز مذاکره در مورد آینده عربستان بنشینند.
از دوران کلینتون آمریکا تاکید داشت تا نوعی از دموکراسی در عربستان شکل بگیرد و تحولاتی در زمینه نحوه کشورداری و رفتارهای حاکمان اتفاق بیفتد. چرا که فشارهای سیاسی بر روی واشنگتن به خاطر حمایت عربستان از تروریسم و ... رو به افزایش بود. در دوران بوش هم سیاست خاورمیانه بزرگ مطرح شد که باز بخشی از آن به این برمی گشت که حاکمان کشورهای اسلامی دموکراسی را حاکم کنند. این طرح البته پیش نرفت. در دوران ترامپ همه این مسائل کنار رفت و ما شاهد حمایت همه جانبه او از سیاستهای ریاض و دیکتاتوری حاکم بر این کشور بودیم.
حالا با رفتن ترامپ آمریکاییها دو برنامه در پیش دارند. اول اینکه میخواهد هر چه سریعتر از خاورمیانه بروند و تمرکز خود را بر روی شرق اسیا بگذارند. مساله دوم هم مرتبط با همین موضوع عربستان است. این کشور در نخستین قدمها از جنگ یمن عقب نشینی و ارسال سلاح را متوقف کرد. اما باید ببینیم که در رابطه با پرونده خاشقچی چطور عمل خواهد کرد.
پیشبینی شما از اینکه پس از انتشار این پرونده رفتار دو طرف چگونه میتواند باشد، چیست؟
در کنار اینکه یکی از مسائل مورد بحث، رویگردانی دموکراتها از روابط نزدیک با سعودی هاست، این احتمال هم وجود دارد که ایالات متحده بخواهد از ریاض باج گیری کند. این اتفاق میتواند باعث این شود که آمریکا پول بیشتری از عربستان بگیرد تا بر روی اشتباهات بن سلمان سرپوش بگذارد. بعید نیست که مطرح کردن موضوع انتشار گزارش از پرونده خاشقچی، به خاطر باج خواه باشد. به همین خاطر است که باید ببینیم چه مسائلی مطرح خواهد شد.
عربستان بابت انتشار این اسناد آشفته شده است. برخی رسانهها از تماسهای ریاض به واشنگتن خبر داده اند و این نشان میدهد که آنها اصلا مایل نیستند که این بحث دوباره باز شود. واکنش آنها را چطور ارزیابی میکنید؟
عربستان سعودی در ماههای آخر حضور ترامپ در کاخ سفید هزینه زیادی کرد که بتواند او را در مقام ریاست جمهوری آمریکا نگه دارد. حتی در روزی که به کنگره آمریکا حمله شد برخی رسانهها نوشتند که عناصری از عربستان هم حضور داشته اند. همه این سرمایه گذاریها با شکست بزرگی رو به رو شد و بالاخره بایدن انتخاب شد. اما مهمتر از این انتخاب شدن، باز شدن پروندههایی مانند خاشقچی است. سعودیها در زمانی که دست به اقداماتی مانند قتل یک روزنامه نگار در کنسولگری کشورشان میزدند، حمایت ترامپ را به طور تمام و کمال داشته اند. حالا ریاض به یکباره حمایت جدی و بزرگی را از دست داده است. اما با همه اینها هنوز بن سلمان تلاش میکند تا بایدن را وادار کند که رفتاری مشابه با ترامپ را در پیش بگیرد و دست از حمایت از او نکشد.
در این مسیر تل آویو هم با ریاض همراه شده است. آنها هم ترجیح میدادند ترامپ در کاخ سفید بماند چرا که او حامی بزرگ آنها هم بود. هر دو اینها حالا تمام تلاش خود را به کار میبندند تا بایدن را وادار کنند که سیاستهایی را به کار ببندد که مطابق میلشان باشد. از آن طرف هم به نظر نمیرسد که ایالات متحده به دنبال تغییرات بسیار اساسی در عربستان باشد، چون نمیتواند تاوان آن را بپردازد. واشنگتن تا حدی که بتواند چهره خود را به خاطر حمایت از برخی از جنایات عربستان ترمیم کند و باجی بگیرد پیش خواهد رفت.
نوع روابط میان ریاض و عربستان بعد از انتشار این گزارش به کدام سمت خواهد رفت؟
به نظر میرسد در حال حاضر برخی از مهرههای عربستان در واشنگتن در حال مذاکره با تیم تازه کاخ سفید باشند تا بتوانند به نوعی تعامل با امریکا برسند. سعودیها همه مشاورانشان را به کار بسته اند تا از این مخمصه جان سالم به در ببرند و بر روی مسائلی از این دست سرپوش بگذارند. سیاستی که عربستان در قبال بایدن در پیش خواهد گرفت محافظه کارانه خواهد بود. اما به طور کلی ریاض در حالت متزلزلی قرار دارد.
در داخل عربستان مردم به خاطر وضعیت اقتصادی ناراضی هستند، بابت جنگ با یمن که شکست بزرگی بود، عصبانی هستند و آسیب پذیری خاندان آل سعود بالاست. از سوی دیگر در منطقه و میان کشورهای خاورمیانه عربستان همواره مانند برادر بزرگتر بوده و همین وضعیت هم به خاطر شگست سیاستها و جنگ یمن از دست رفته؛ بنابراین چالشهای دولت ریاض جدی هستند؛ بنابراین به نظر میرسد که سعودیها موضع ضعیف تری را در رابطه با ایالات متحده تجربه کنند. البته انتظار نمیرود که واشنگتن قید رابطه با ریاض را بزند و اوضاع به سمت روابط خصمانه برود. بلکه تنها از آن حمایت همه جانبه دست میکشد.
یک موضوع دیگر وضعیت بن سلمان است. ناظران معتقدند او مستقیما باعث شکستهای عربستان بوده و همچنین در قتل جمال خاشقچی دست داشته. او به طور غیر قانونی و بدون تناسب با عرف سعی کرد همه قدرت را تصرف کند. شاهزادگان را به زندان انداخت یا تحت تعقیب قرار داد ولیعهد و وزیر دفاع شد و تصمیم گیریها را مستقیما در حالیکه پدرش هنوز زنده است بر عهده گرفت.
اما در صورتی که حمایت واشنگتن از بن سلمان گرفته شود، وضعیت میتواند برای او برگردد. در خاندان سعودی نارضایتیهای زیادی وجود دارد. چرا که ملک سلمان جانشین اصلی سلطنت را کنار زد و پسر خودش را ولیعهد کرد و این شاهزادهها از بن سلمان عصبانی هستند و میگویند ولیعهدی او غیرقانونی است. به نظر میرسد که انتشار این گزارش میتواند باعث کاهش حمایت واشنگتن از شخص بن سلمان شود که باعث کاهش روند قدرت گیری او و آغاز شتاب برای تضعیق قدرت این خاندان در عربستان شود.
گفته میشود که شاهزادگان ناراضی عربستان حتی برای انتخاب بایدن، هزینههای زیادی کرده اند. در چنین شرایطی بن سلمان به سمت نتانیاهو رفته. چرا که او هم نگران عملکرد دولت بایدن است و هر دو اینها میخواهند که موقعیت فعلی خود را حفظ کنند. حالا باید دید که آیا صهیونیستها به کمک ریاض میشتابند و از این روند جلوگیری میکنند یا مخالفان بن سلمان در ریاض پررنگتر شده و رابطه واشنگتن با این کشور وارد دوران سرد خود میشود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرآنلاین، تاریخ انتشار: ۸ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۴۹۰۱۲۹، https://www.khabaronline.ir/