شعار سال: از نیمه دوم قرن بیستم امنیت غذایی یکی از موضوعاتی بوده که در ذیل توسعه اقتصادی کشور‌ها مطرح شده است. در طی این مدت تعاریف زیادی از امنیت غدایی ارایه شده است. ساده‌ترین تعریف که حتی تا اواخر قرن بیستم مورد پذیرش بوده عبارت است از امکان تامین حداقل پروتیین و کالری مورد نیاز هر فرد در طی یک شبانه روز. ولی عملا از قرن ۲۱ به بعد این تعریف مبنای تحلیل در مورد امنیت غذای نمی‌باشد و تامین نیاز‌های اساسی افراد بر اساس درآمد‌های باثباتی که به شیوه سالم و درست حاصل می‌شود ملاک میزان تحقق امنیت غذا در هر کشور است.

 

 

ولی قطعا آنچه که رکن رکین امنیت غذایی است تامین نیاز‌های اساسی انسان‌های ساکن در این کره خاکی است که به طورکلی در بر گیرنده تولیدات حاصل از فعالیت‌های کشاورزی است. علیرغم رشد روز افزون جمعیت در قرن بیستم، ولی به کمک استفاده از اشکال مختلف پیشرفت‌های حوزه تکنولوژی از تولید بذر گرفته تا استفاده سموم دفع افات و کود‌های شیمیایی و بکار گیری روز افزون مکانیزاسیون و امکان تغییر ژنتیکی در گیاهان و تولید محصولات تراریخته و ده‌ها مصداق دیگر پیشرفت‌های تکنولوژیکی و البته فشار بسیار شدید بر منابع پایه، تولیدمحصولات کشاورزی رشد روزافزونی داشته است.

 

اگرچه اخیرا این رشد کند شده و برخی براورد‌ها هم حکایت از روند نزولی رشد تولید محصولات کشاورزی در سال‌های آینده است. بدون شک این رشد روز افزون دستاورد بزرگی برای جامعه بشری است. البته بخش زیادی از این رشد در کشور‌های محقق شده که همزمان از مواهب طبیعی و پیشرفت تکنولوژی برخوردار بوده‌اند و به نوعی منافع ان به اشکال مختلف به تمام کشور‌های جهان سرازیر شده است. به همین دلیل در طی چند دهه گذشته درصد سوءتغذیه جمعیت جهان کاهش محسوسی یافته همچنان که درصد فقر مطلق جوامع بشری به دلیل رشد اقتصادی جهانی کاهش داشته است.

 

هرچند به دلیل افزایش نابرابری، فقر نسبی افزایش یافته است؛ بنابراین اگرچه امنیت غذایی جوامع بشری موضوع بسیار مهمی می‌باشد، ولی مانع اساسی برای دستیابی به آن وجود نداشته است. آنچه که از ظرفیت زیادی برای ایجاد بحران در جوامع بشری برخوردار می‌باشد از دست رفتن امنیت زیستی است. اگرچه به طور خاص امنیت زیستی به مفهوم حفظ گونه‌های جانوری و گیاهی است، ولی با کمی اغماض و با نگاهی عام می‌توان گفت امنیت زیستی حفظ اکوسیستم طبیعی است. از اوایل قرن ۱۹ امنیت زیستی جوامع بشری در معرض تهدید قرار گرفته و اگرچه در ابتدا این تهدید خیلی محسوس نبوده است، ولی از اواسط قرن بیستم تا کنون این تهدید جدی شده هرچند در برابر ان واکنش مناسب داده نشده است.

 

 

بدون شک تغییرات اقلیمی یکی از آثار آسیب به امنیت زیستی است که به دنبال خود کاهش شدید ظرفیت زیستی را به همراه دارد. در طی چند دهه گذشته به اشکال مختلف و در ابعاد متنوع اکوسیستم طبیعی با آسیب‌های زیادی مواجه شده است. افزایش جمعیت و تامین نیاز‌های این جمعیت از جنبه‌های مختلف موجب تشدید آسیب‌های زیست محیطی شده و امنیت زیستی جوامع بشری به ویژه کشور‌های را که اکوسیستم طبیعی آن‌ها استانه شکندگی بالای دارد به طور جدی تهدید کرده است. برآورد‌ها نشان می‌دهد جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ حداقل از هفت و نیم میلیارد فعلی به ۹ میلیارد افزایش می‌یابد که بیش از ۷۰ درصد آن جمعیت شهری خواهند بود. این جمعیت علاوه بر نیاز به مواد غذایی، نیازمند سایر امکانات بهداشتی و خدماتی برای برخورداری از استاندارد‌های لازم زندگی است.

 

از طرف دیگر باید برای این جمعیت در درجه اول اشتغال ایجاد کرد. این ایجاد اشتغال در صورتی محقق می‌شود که رشد اقتصادی تداوم یابد. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، مهمترین بخشی که از ظرفیت لازم برای ایجاد این رشد برخوردار است بخش خدمات به ویژه حوزه گردشگری است. گردشگری در وضعیت فعلی نیز یکی از عوامل موثر در آسیب به اکوسیستم طبیعی است. به بیان دیگر در شرایط موجود رشد اقتصادی کشور‌ها منوط به آسیب به امنیت زیستی است که در حال حاضر با تهدید جدی مواجه می‌باشد.

 

 

شاخص‌های مربوط به امنیت زیستی به مفهوم عام در طی دهه‌های گذشته بطور محسوسی منفی شده است. از بین رفتن گونه‌ای گیاهی و جانوری، آلودگی آب‌های زیر زمینی و سطحی کاهش منابع آبی شیرین، آلودگی هوا، گرمایش زمین، تشدید تخریب جنگل‌ها و زیست بوم‌های طبیعی و تغییرات اقلیمی و ده‌ها شاخص دیگر در حوزه امنیت زیستی که با اسیب جدی مواجه شده‌اند، حکایت از آن می‌کند که تعریف ما از مفهوم رفاه باید تغییر یابد. به طور معمول رشد اقتصادی که ناشی از تغییر تولید ناخالص ملی هر کشوری است یکی از معیار‌های اصلی رفاه جوامع بشری محسوب می‌شود. این رشد به قیمت اسیب جدی به اکوسیستم طبیعی همراه بوده است.

این تناقضی آشکار با مفهوم رفاه واقعی دارد. بدون شک ارتقاء شاخص‌های امنیت زیستی عامل موثری دربرخورداری یک زندگی رضایت بخش توام با رفاه است. امکان استفاده از زیست بوم‌های طبیعی، دسترسی به آب‌های غیر آلوده و بهداشتی و شیرین، برخورداری از هوای پاک و ده‌ها مواهب زیست محیطی شاخص‌های بسیار موثری در ارتقا کیفیت زندگی و سطح رفاه جوامع بشری محسوب می‌شود که تاکنون به دلیل سهولت دسترسی، از منافع آن‌ها غافل بوده‌ایم. باید بپذیریم با روندی که بر رفتار اقتصادی جوامع بشری حاکم است مواهب زیست محیطی کمیاب شده است. بدون شک تعریف ما از رفاه باید تغییر کندو دستیابی به رشد اقتصادی به هر شکل ممکن را هدف دستیابی به توسعه اقتصادی تلقی نکنیم.

 

اینکه رشد اقتصادی را چگونه بدست می‌آوریم موضوع بسیار مهمی است. باید داشتن یکی زندگی شاداب برای مردم به عنوان شاخص اصلی رفاه، به شکل یک سیاست راهبردی در همه کشور‌ها به طور جدی مورد توجه قرار گیرد که لازمه تحقق آن، برخورداری از امنیت زیستی است. بدون شک امنیت غذایی پایدار هم در آینده بدون داشتن امنیت زیستی ممکن نخواهد بود. کلام اخر آنکه هر گونه رشدی در کشور‌ها ازجمله رشد اقتصادی و رشد جمعیت باید در ذیل وجود و تضمین امنیت زیستی کشور‌ها تعریف شود.