شعار سال:سیّدحسین حسینی (استاد دانشگاه)؛ از این رو مناسب است به تحلیل عناصری سه‌گانه در شکل‌دهی هویّت جامعۀ علمی اقدام کنیم که می‌تواند شامل؛ سازمان علم، ساختار علم، و نهاد علم باشد:

۱. «سازمان علم» شامل مجموعۀ نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و حاکمیتی است که به نحو مستقیم یا غیرمستقیم با وضع یا اجرای قوانین یا سیاست‌گذاری‌های کلان و خرد علمی، در نهاد علم و نیز ساختار علم، تأثیر گذارده و نقش‌آفرینی می‌کنند. در جامعۀ ما مصداق «سازمان علم» مانند: وزارت علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی حوزه‌های علمیه و مانند آن‌ها هستند. همچنین می‌توان دانشگاه‌ها و مراکز علمی آموزشی و پژوهشی را (در وجه سیاست‌ورزی و اعمال قوانین و دستورالعمل‌ها، نه از آن جهت که مشتمل بر عناصر و افراد یا مفاد و متون علمی‌اند)، در این ردیف قرار داد.

۲. «ساختار علم» دربرگیرندۀ بدنه و قالب اصلی سازنده علم یا فعالیت‌های علمی است؛ شامل مجموعه آحاد اندیشمندان و صاحب‌نظران و دانش‌پژوهان حوزوی و دانشگاهی یا حتی جنبش‌های علمی ـ اجتماعی در جنب آنان. تردیدی نیست که این مجموعۀ گسترده و بسیار پراکنده در سطح مراکز گوناگون آموزشی و پژوهشی کشور، هم از «سازمان علم» تأثیر می‌پذیرند و هم می‌توانند برآن اثرگذار بوده و با وجود این، نهاد اصلی علم و دانش نیز، محصول تلاش‌های اندیشه‌ورزانۀ آنان خواهد بود.

۳. «نهاد علم» را می‌توان عنصر سوم و در عین حال نقطۀ مرکزی و کانونی بسیار مهم جامعۀ علمی تلقی کرد که در این طراحی و نمودار، نمادی از مفاد و محتوای علم است؛ یعنی متن اصلی محدودۀ دانش و علوم (جدای از جنبه‌های ساختاری و سازمانی آن) و آنچه به سبب آن، هویّت اصلی فعالیت‌های علمی را شکل می‌دهد؛ و به بیانی، متن و محتوای علوم در منظری که از نظریه‌های علمی، رویکرد‌های علمی، پارادایم‌های علمی، دیدگاه‌های علمی، یا روش‌ها و متون علمی، یاد می‌کنیم. تردیدی نیست که این نقطه کانونی نیز آزاد و رها از تأثیرات سازمان‌ها و ساختار‌های علمی نخواهد ماند. این تلقی از نهاد علم برخلاف دیدگاهی است که نهاد علم را از سنخ علم ندانسته بلکه آن را تکنولوژی می‌داند که دربردارنده بخش‌های مختلفی، از جمله دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و نشریه‌های علمی و سازمان‌های اعطای بودجه‌های تحقیقاتی و ... است (ر. ک: پایا، علی، ۱۳۹۶، گره‌گشایی به شیوه فیلسوفان و مهندسان، تهران، طرح نقد، ص ۳۵). هرآینه در اینجا و در تحلیل سه گانه فوق، برای چنین بخش‌ها و مجموعه‌هایی از عنوان ساختار علم استفاده کردیم. در یادداشت بعدی از لزوم هماهنگی این سه مولفه سخن خواهیم گفت.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از همدلی، تاریخ انتشار: ۸ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: hamdelidaily.ir، ۱۹۲۹۲