شعارسال:بازار رمزارزها، بازاری نوپا در بین بازار‌های مالی به‌شمار می‌رود و اگرچه حدود ۱۲سال از ظهور آن می‌گذرد، با این حال از سال گذشته و با رکود سایر بازار‌های مالی به‌ویژه بازار سرمایه، در کشور ما با اقبال زیادی مواجه شد. با این حال، همان‌طور که همه بازار‌های مالی تحت‌تأثیر ریسک‌های مختلفی قرار دارند، بازار رمزارز‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیست و با انواع ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک رو‌به‌رو است؛ با این تفاوت که بنا به دلایلی ازجمله نوظهوربودن آن، این ریسک‌ها با شدت بیش‌تری بر این بازار وارد می‌شود.

بازار ارز‌های دیجیتال، یک بازار نوظهور است و به‌همین علت هنوز تمام جنبه‌های آن برای ما آشکار نشده، چون بازار‌های مالی طی شرایط مختلف اقتصادی، عملکرد‌های متفاوتی دارند و این بازار هنوز تحت‌تأثیر انواع شرایط، چالش‌ها و بحران‌ها قرار نگرفته و نمی‌توان به‌صورت تمام و کمال آن را

از همه جهات بررسی کرد و عملکرد آن را سنجید. پس می‌توان ادعا کرد که این بازار تا حدودی برای ما ناشناخته است و هر بازار ناشناخته‌ای، دارای ریسک فراوانی است. این در حالی است که اخیراً ارز‌های دیجیتال به شاه‌کلیدی برای پولدارشدن آسان برای همه تبدیل شده است، اما آیا واقعاً می‌توان با این شاه‌کلید به رویای ثروتمندشدن رسید؟ در حال حاضر با توجه به تخمین‌ها، حدود ۱۲میلیون ایرانی وارد بازار رمزارز‌ها شده‌اند؛ این در حالی است که ۷۷درصد آن‌ها با هدف حفظ ارزش پول پا به بازاری گذاشته‌اند که معاملات روزانه آن بین پنج تا ۱۰هزار میلیارد تومان است.

مزایا و معایب بازار رمزارز‌ها

در همین ارتباط، یک کارشناس بازار ارز‌های دیجیتال با اشاره به ویژگی‌های رمزارز‌ها به ایسنا گفت: ارز‌های دیجیتال فقط به صورت دیجیتالی موجود هستند و هیچ اسکناس یا سکه‌ای در کار نیست و هیچ پولی را به‌عنوان یک پشتوانه در جایی نگهداری نمی‌کنند.

محمد باباخانی افزود: ارز‌های دیجیتال متمرکز نیستند، در هیچ جایی سرور مرکزی ندارند و اطلاعات این بازار بین میلیون‌ها کامپیوتر توزیع شده است؛ به‌عنوان مثال وقتی شخصی اقدام به خرید ارز دیجیتال تتر یا همان USDT می‌کند، هیچ مرکزی آن را کنترل یا محدود نمی‌کند.

به گفته این دکترای اقتصاد پولی و مالی، ناشناس‌بودن کاربران، یکی از ویژگی‌های این بازار است، به‌گونه‌ای که برای استفاده از این سیستم نیازی به واردکردن اطلاعات حقیقی اشخاص نیست و افراد می‌توانند به‌صورت ناشناس معاملات خود را انجام دهند.

وی با بیان این‌که جهانی‌بودن از دیگر ویژگی‌های رمزارزهاست، ادامه داد: کشور‌ها ارز‌های مخصوص به خود را دارند که به آن‌ها «ارز فیات» می‌گویند. منتقل‌کردن ارز‌های سنتی از جایی به جای دیگر در سراسر دنیا کار بسیار دشواری است، اما رمزارز‌ها را می‌توان به‌سادگی از هر جایی به جای دیگر آن‌هم بدون واسطه منتقل کرد؛ به‌همین دلیل از ارز‌های دیجیتال با نام‌های دیگری همچون ارز‌های بدون مرز نیز یاد می‌شود.

تأثیر مثبت ارز‌های دیجیتال بر رشد فعالیت‌های اقتصادی

باباخانی در ادامه به تأثیر مثبت ارز‌های دیجیتال بر رشد فعالیت‌های اقتصادی اشاره و تأکید کرد: در حال حاضر یک صنعت تمام‌عیار پیرامون ارز‌های دیجیتال شکل گرفته و مؤسساتی کار نظارت بر تبادل ارز‌های دیجیتال در سرتاسر جهان را بر عهده گرفته‌اند. سرعت رشد صنعت ارز‌های دیجیتال حیرت‌آور است و این رشد از سود هنگفتی که پذیرندگان اولیه از خرید این رمزارز‌ها به‌دست آورده‌اند، کاملاً مشهود است. در این میان، بیت کوین، مشهورترین ارز دیجیتال، برای بسیاری از افراد و شرکت‌ها امکان رشد و شکوفایی مالی را فراهم کرده و حتی بسیاری از آن‌ها تجارت ارز‌های دیجیتال را به‌عنوان منبع اصلی درآمد خود انتخاب کرده‌اند. از سوی دیگر، اقتصاد جهانی در حال سازگارکردن خود با نیاز‌های اقتصادی جدید است و ارز‌های دیجیتال پتانسیل بالایی برای برآورده‌کردن این نیاز‌ها دارند.

وی عنوان کرد: بازار ارز‌های دیجیتال فرصتی بزرگ برای کشور‌هایی است که بانک‌های ضعیفی دارند، چراکه بیش از یک‌سوم جمعیت جهان به خدمات ابتدایی بانکی دسترسی ندارند؛ بنابراین نمی‌توانند در بحران‌های مالی از امکاناتی مانند وام، دسته‌چک و... بهره‌مند شوند. این افراد که در بیش‌تر موارد از نظر اقتصادی بسیار آسیب‌پذیر هستند، معمولاً به شیوه‌های مشکوک و خطرناک به گرفتن وام رو می‌آورند. این در حالی است که نرخ سود چنین وام‌هایی معمولاً بسیار ناعادلانه است و در نهایت وضعیت اقتصادی افراد آسیب‌پذیر را با تهدید‌های بیش‌تری روبه‌رو خواهد کرد. این‌جاست که ارز‌های دیجیتال می‌توانند این خلأ را پر کنند و با نوسانات خود وضعیت این گروه از افراد را بهبود بخشند. همچنین هزینه کم دادوستد، افزایش شفافیت در معاملات و قدرتمندشدن کارآفرینان از دیگر ویژگی‌های مثبت ارز‌های دیجیتال است.

نقاط ضعف تکنولوژی ارز‌های دیجیتال

این کارشناس ارز‌های دیجیتال عدم امکان بازیابی کلید خصوصی، به‌عنوان مجوز دسترسی فرد به اطلاعات یا اعتبار خود در شبکه را از اصلی‌ترین ضعف‌های این بازار خواند و عنوان کرد: اگر فردی مقداری بیت‌کوین داشته باشد و کلید خصوصی خود را گم کند، دسترسی و امکان انتقال تمام اعتبار بیت‌کوین موجود در آدرس خود را از دست خواهد داد و این کلید قابل بازیابی مجدد نیست. همچنین عدم امکان بازگرداندن معاملات، از دیگر ضعف‌های این بازاراست، به‌گونه‌ای که اگر فردی تراکنشی را اشتباه تأیید کند، امکان بازگرداندن و لغو تراکنش، پس از تأیید شبکه وجود ندارد و به‌دلیل محدودیت‌های فنی، در حال حاضر اغلب شبکه‌های عمومی بلاکچین در مقایسه با سیستم‌های متمرکز نمی‌توانند از تعداد مناسبی از تراکنش‌ها پشتیبانی کنند.

باباخانی خاطرنشان کرد: این مسأله باعث مشکل بعدی یعنی «کارآیی» می‌شود. به‌طور کلی تغییر اطلاعات در یک شبکه بلاکچین نیاز به صرف هزینه و زمان بسیار بالاتری در مقایسه با یک بانک اطلاعاتی متمرکز دارد و این مسأله کارآیی شبکه را در مقایسه با سیستم‌های سنتی در وضعیت پایین‌تری قرار می‌دهد. همچنین مصرف انرژی‌های شبکه‌های بلاکچین بسیار بالاست و عدم ناشناس‌بودن کاربران نیز ممکن است در مواقعی به نقطه‌ضعف این ارز‌ها تبدیل شود و امکان ایجاد بستری برای فرار‌های مالیاتی و پولشویی را فراهم آورد.

تأثیر ارز‌های دیجیتال بر اقتصاد ایران

این استاد دانشگاه به تأثیرات ارز‌های دیجیتال بر اقتصاد ایران پرداخت و در پاسخ به این سوال که چرا ایران تصمیم به استفاده از بیت‌کوین گرفته است، گفت: در حال حاضر استخراج بیت‌کوین یا هر نوع ارز دیجیتال دیگری در ایران جرم محسوب نمی‌شود و قانونی است، اما برای استخراج رمزارز‌ها باید از وزارت صمت مجوز گرفت.

به گفته وی، در جلسه ششم‌مردادماه سال۹۸ هیئت وزیران، آیین‌نامه استخراج رمزارز‌ها در کشور تصویب شد که شامل استخراج ارز دیجیتال بیت‌کوین نیز می‌شود و طبق این آیین‌نامه، فعالیت در بازار رمزارز‌ها صرفاً با پذیرش ریسک از سمت خود افراد انجام می‌گیرد و شامل حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نمی‌شود. در این بین، استفاده از رمزارز‌ها در مبادلات داخل کشور نیز مجاز نیست، اما می‌توان با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت، بیت‌کوین یا ارز‌های دیجیتال دیگر را استخراج کرد.

باباخانی افزود:، اما بر اساس قانون شورای عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیئت دولت در سال۹۸، مبادله رمزارز‌ها در کشور ممنوع است. همچنین موضوع دیگری که برای ماینینگ بیت‌کوین یا ارز‌های دیجیتال دیگر مطرح است، این‌که در ساعات اوج مصرف، استخراج رمزارز‌ها ممنوع است.

کاهش وابستگی به دلار با استفاده از رمزارز‌ها

این استاد دانشگاه بیان کرد: کاهش وابستگی اقتصاد ایران به دلار، یکی از اهدافی است که در سال‌های اخیر مطرح شده است. کشور‌های روسیه و چین هم در تلاش برای کاهش وابستگی اقتصادی به دلار و کاهش سهم این ارز در اقتصاد خود هستند، زیرا می‌دانند حذف دلار از سبد ذخیره ارزی آن‌ها، می‌تواند فشار اقتصادی زیادی را به آمریکا وارد کند. در این بین، ایران هم در این مسیر با کشور‌های روسیه و چین همراه است و انتظار می‌رود بیت‌کوین‌ها را به‌عنوان جایگزینی برای دلار در مبادلات نفتی استفاده کند که البته این نظریه با انتقاد‌هایی هم همراه است.

باباخانی به موضوع سهم بازار ارز‌های دیجیتال و میزان قدرت نفوذ در اقتصاد ایران پرداخت و بیان کرد: با توجه به تخمین‌ها، حدود ۱۲میلیون ایرانی وارد بازار رمزارز‌ها شده‌اند؛ این در حالی است که ۷۷درصد آن‌ها با هدف حفظ ارزش پول پا به بازاری گذاشته‌اند که معاملات روزانه آن بین پنج تا ۱۰هزار میلیارد تومان است؛ البته باید یادآور شد که هم‌اکنون ارز‌های مجازی در ایران رواج زیادی ندارند و سهم این بازار در اقتصاد ایران بسیار کم است.

وی عنوان کرد: البته بازار ارز‌های مجازی ایرانی و استرالیایی نسبت به دیگر ارز‌های مجازی گرم‌تر است، ولی هنوز هم سهم قابل توجهی در اقتصاد ندارند. یک دلیل مهم، غیرمجاز بودن این ارز‌ها در ایران و دلیل دیگر، مشخص‌نبودن نظام مالیاتی مرتبط با معامله یا نگهداری ارز‌های مجازی است. از طرف دیگر، دسترسی ایرانیان به بازار‌های فروش بین‌المللی ارز‌های مجازی بسیار کم است و همین مسأله باعث محدودیت سهم بیت‌کوین و دیگر ارز‌های مجازی در ایران شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: یک دلیل این محدودیت هم عدم اتصال شبکه بانکی ایران به نظام مالی دنیا و عدم امکان پرداخت در بازار‌های بین‌المللی است.

وی یادآور شد: در میان فعالان اقتصادی ایرانی هم هنوز استفاده از بیت‌کوین رواج زیادی ندارد، ولی بدون شک به‌دلیل محدودیت‌های بازار دلار، بعد از قانونی‌شدن بیت‌کوین در کشور و تنظیم نظام قانونی و مالیاتی مناسب، می‌توان انتظار داشت که سهم آن در اقتصاد با سرعت زیادی رشد کند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سبزینه، تاریخ انتشار ۱۲ خرداد ۱۴۰۰، کدخبر: ۹۶۰۶۴، www.sabzineh.org