شعار سال: روز گذشته یکی از خبرگزاری‌ها خبری با تیتر «۳۳ درصد جوانان تمایلی به ازدواج ندارند» منتشر کرد. مشابه این اظهار نظر که از طرف اعظم کریمی؛ مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان گفته شد؛ قبلا نیز از طرف محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در گفتگو با رسانه‌ها عنوان شده بود.

بازگویی این آمار که از طرف برخی رسانه‌ها بازتاب‌هایی هم داشت، در حال القای این مطلب به جامعه است که مقبولیت ازدواج در جامعه کاهش پیدا کرده است. در این گفتگو‌ها هر دو مسئولین مذکور مدعی هستند که بین ۳۰ تا ۴۰ درصد جوانان حتی اگر مشکلات اقتصادی کشور هم حل بشود تمایلی به ازدواج تا پایان عمر ندارند.

ماه گذشته در خبرگزاری فارس و در میزگردی به مناسبت «روز ملی جمعیت»؛ بهزادخلیلی کارشناس و پژوهشگر حوزه خانواده نسبت به آمار اشتباهی که از طرف آقای تندگویان در رسانه‌ها منتشر شد، انتقاد کرد. به مناسبت نشر مجدد مطلبی در این زمینه و بازخورد آن در فضای مجازی، بهزاد خلیلی بار دیگر درباره چرایی این آمارسازی اشتباه و صدمه‌ای که این دست صحبت‌ها به بدنه جامعه می‌زند مطالب را عنوان کرده است.

آمار‌هایی که مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی جوانان وزارت ورزش و جوانان درباره عدم تمایل جوانان به ازدواج مطرح کرده است از چه منبعی است و چرا اشتباه است؟

نگرش سنجی که ایسپا (مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران) به سفارش دفتر برنامه‌ریزی توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش انجام داده است «سنجش نگرش جوانان ایرانی به ازدواج و تشکیل خانواده، موج دوم» نام دارد.

در این پژوهش به موارد قابل توجهی اشاره شده است. فارغ از اینکه روش و حجم نمونه‌ای که انتخاب شده و الان با وجود اهمیت اینها، نمی‌خواهم راجع به آن صحبت کنم، اما نکته من مطالب خانم کریمی است که در خبری که شما هم ذکر کردید، گفته شده است.

در این نگرش سنجی قسمتی با عنوان «میزان باور به ضرورت ازدواج» با طرح دو سوال از پاسخگویان آمدهئاست. یکی «میزان باور به ضرورت ازدواج» و دیگری «تصمیم به ازدواج در آینده». این دو به عنوان دو گزاره جدای از یکدیگر در این نگرش سنجی بررسی شده است. در قسمت میزان باور به ضرورت ازدواج، از جوانان مجرد پرسیده‌اند که شما با این گویه موافق هستید یا مخالف؟ بعضی از این نمونه‌ها گفته‌اند که «ضروری نیست هرکس حتما ازدواج کند». به این گزاره دقت کنید. وقتی ما از «ضرورت» ازدواج صحبت می‌کنیم، طبیعی است که برخی بگویند اگر کسی موفق به ازدواج نشد هم ایرادی ندارد. البته باز هم هم بیش از ۶۰ درصد گفته‌اند که با این گزاره مخالف هستند و ازدواج را یک ضرورت بیان کرده‌اند.

اما تیتری که خبرگزاری، از مسئول وزارت ورزش کار کرده است یک شیطنت است. اگر تیتر «۳۳ درصد جوانان تمایلی به ازدواج ندارند» ناظر به این گزینه باشد که کاملا غلط است. چون محتمل است که کسی تمایل به ازدواج داشته باشد، اما این عقیده را هم داشته باشد که شاید برای کسی ضرورت نباشد. در واقع نوع پرسش این گزاره و جوابی که به آن رسیده است تیتر مذکور را حاصل نمی‌کند.

 

این موضوع درباره گزاره دوم و «تصمیم به ازدواج» چگونه است؟

درباره «تصمیم به ازدواج در آینده» نگرش‌سنجی از پاسخگویان هدف که همگی مجرد بوده‌اند پرسیده است که «در آینده چه تصمیمی درباره ازدواج دارید؟» می‌خواهید ازدواج کنید یا نه؟ نگرش سنجی صراحتا می‌گوید که تنها ۳/۴ جامعه هدف گفته‌اند که هرگز ازدواج نخواهد کرد. ۲/۲۵ درصد ابراز تردید کرده‌اند و ۳/۶۸ درصد گفته‌اند که یک روز ازدواج خواهند کرد و در آینده خود ازدواج کردن را قرار داده‌اند.

اما عبارتی که خانم کریمی استفاده کرده‌اند که سخن از ۳۳ درصدی که می‌گوید تمایلی به ازدواج ندارند. این کجا آمده است؟ مشخص نیست این آمار از کجا آمده و چرا مردد‌ها را جزء بی‌تمایل‌ها حساب کرده اند؟

قسمت شرایط اقتصادی که در صحبت مسئول وزارت ورزش آمده است، در کدام قسمت نگرش‌سنجی موجود است؟

از جامعه‌ای که گفته‌اند اصلا ازدواج نمی‌کنند و جامعه‌ای که نسبت به ازدواج مردد بوده‌اند، پرسیده‌اند که «اگر شرایط اقتصادی برای ازدواج فراهم بشود، به این موضوع فکر می‌کنید؟» ۲/۶۲ پاسخگویان گفته‌اند که اگر شرایط اقتصادی بهبود پیدا کند به ازدواج فکر می‌کنند. این هم نکته‌ای که به نظر می‌رسد با شیطنت از صحبت افراد حذف می‌شود.

نکته دیگر درباره دلایل تاخیر در ازدواج است. احتمالا خانم کریمی فراموش کرده‌اند که این نکته را ذکر کنند که مهمترین دلیل تاخیر در ازدواج در نگرش‌سنجی، «نیافتن همسر مناسب» با آمار ۵۰ درصد از پاسخگویان بوده است. اما ایشان به به جای آن دلایلی مثل نداشن شغل راعلم کرده‌اند. گزاره‌ای که ایشان به عنوان بالا بودن هزینه زندگی مشترک عنوان کرده‌اند تنها ۹/۳۴ درصد را شامل می‌شود و ۴/۳۰ درصد هم نداشتن شغل عنوان شده است.

من نمی‌گویم مسئله اقتصادی مهم نیست، اما اگر مبنای ما نگرش‌سنجی مذکور است چرا مهمترین گزاره طبق آن را یعنی «نیافتن همسر مناسب» را مطرح نمی‌کنیم. به صورت کلی اگر بر سر متقن بودن این پیمایش بحث است چرا مرتب به آن استناد می‌شود و اگر می‌خواهید به آن استناد کنید چرا رعایت امانت نمی‌شود؟

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۲ تیر ۱۴۰۰، www.farsnews.ir