شعارسال: آب و کمآبی مهمترین چالش زیستمحیطی حال حاضر ایرانزمین است. تنش آبی جدا از اثرات منفی بر بخشهای مختلف اقتصاد نظیر کشاورزی و زنجیرههای عرضه مرتبط با بخش کشاورزی، میتواند منجر به بروز چالشهای اجتماعی و حتی سیاسی نیز شود. کما اینکه در روزهای اخیر نیز شاهد بودهایم. در همین راستا، میتوان با تدوین طرحی کارشناسانه و مطابق معیارهای علمی و زیست محیطی، استفاده حداکثری از نزولات آسمانی در فصول پرآبی را میسر کرد. این مهم با استفاده از تاسیسات موجود در سر صدها هزار چاه کشور و معکوس کردن عملکرد چاههای کنونی در دورههایی از سال امکانپذیر است. به سخن دیگر، در برخی از ماههای سال چاهها نقش تغذیهکننده سفرههای آب زیرزمینی را ایفا خواهند کرد.
ایدۀ اولیه طرح به این شکل است که به کمک بهرهبرداران فعلی و تاسیسات چاههای موجود میتوان آبهای سطحی و نزولات آسمانی را در فصول پرآبی به داخل همین چاهها هدایت کرد. چاههایی که بر سر سفرههای آب زیرزمینی حفر شدهاند، امکان تغذیه سریع سفرههای آبی را با کمترین هزینه و در سطحی به وسعت کشور تسهیل میکنند.
مزایای استفاده از امکانات و تاسیسات چاههای آب کنونی برای تغذیه سفرههای آبی زیرزمینی عبارتند از:
۱- سرعت عمل
۲- تغییر کاربری چاههای کنونی از تخلیهکننده سفرههای آبی به تغذیهکننده سفرههای آبی زیرزمینی
۳- حداقل دستکاری محیط زیست
۴- حداقل سرمایهگذاری به علت وجود زیرساختها و امکانات مورد نیاز اعم از چاه، تاسیسات (موتورپمپ، برق، لوله، حوضچه و…)، نهرها، زهکشیها، مسیلها و رودخانههای همجوار چاه
۵- ارتباط مستقیم چاههای موجود با سفرههای آبی زیرزمینی
۶- گستردگی چاهها در تمام کشور
۷- تغذیه این سفرهها، بهترین روش حفاظت و جلوگیری از تبخیر و آلودگی آبهاست
۸- جلوگیری از فرونشست زمینها
۹- وجود راههای موجود برای دسترسی و نظارت
۱۰- مشارکتمالکانچاهها، کشاورزان، باغداران، شهرکنشینان و بهرهبرداران به دلیل همسو بودن منافع آنها
۱۱- توزیع متناسب و طبیعی آب در سطح کشور
این ایده البته به تدوین طرحی کارشناسانه، مطابق معیارهای زیست محیطی جهت تغذیه سریع و ترمیم سفرههای آب زیرزمینی کشور نیاز دارد. شناخت مسیر سیلابها، هرزآبها، بررسی میزان مازاد آب رودخانهها در فصول بارش برای هدایت به سفرهها، همچنین ارزیابی ورود آب رودخانهها و سیلابهایی که آبشیرین را وارد دریاهای جنوب و شمال میکنند، با رعایت پروتکلهایزیست محیطی و حفظ حقوق حقآبهها و با استفاده از اطلاعات هواشناسی در فصول بارندگی این هدف را میسر میکند. دولت و مجلس هم لازم است جهت تسهیلات و اعتبارات لازم برای پشتیبانی از طرح ذخیره آب در سفرههای زیرزمینی، لوایح و قوانینی تصویب کنند و با بررسی و مقایسه میزانتبخیر، آلودگی و شوری آب، فرونشست زمین، تخریب کوهها، هزینههای گزاف و سرسامآور و مشکلات زیستمحیطی که در نتیجه سدسازی ایجاد میشود به تبیین مزایای این طرح بپردازند.
در چند دهه اخیر با حفر صدها هزار چاه منابع آبی سفرههای آبی زیرزمینی را تخلیه کرده و اکنون زمان آن رسیده است تا این روند را معکوس نماییم و یا حداقل از سرعت آن بکاهیم.
طرح تغذیه و ترمیم سفرهها باید زمان و تمهیدات کافی را برای ترمیم داشته باشد. در فاز اول شاید بتوان مازاد آب رودخانهها و سیلابها را در فصول پاییز و زمستان به چاههای مسیرشان هدایت کرد، اما متاسفانه تاکنون عمدتاازچاههای جذبی برای ورود فاضلابها استفاده شده است. لازم است نگاهمان را در همه عرصهها به آب تغییر دهیم تا به نقطهای برسیم که از چاههای کنونی به منظور جذب آب به سفرههای زیرزمینی نیز استفاده کنیم.
شعارسال، بااندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه جهان صنعت، تاریخ انتشار:۱۴ مرداد ۱۴۰۰، کدخبر:۱۹۵۲۵۵، jahanesanat.ir