شعار سال: حالا در دایره بزرگ این چالش‌ها، به گفته بسیاری از جامعه‌شناسان و روانشناسان، درجامعه ای مانند ایران که فرهنگ حاکم، مسئولیت‌های فراوانی بر دوش مردان گذاشته است، بیشترین فشار  به این گروه وارد می‌شود؛ افرادی که حالا در هفته سلامت مردان، بیشتر درباره مشکلات جسمی‌شان صحبت می‌شود. آمارها نشان می‌دهد میزان ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی در مردان بیشتر از زنان است، آنها سیگار بیشتری مصرف می‌کنند، تحرک کمتری دارند و بیشتر هم درگیر بیماری‌های غیرواگیر می‌شوند.
 
حالا هم گفته می‌شود که در دوران کرونا از هر 4 مرد، 3 نفر با افزایش استرس مواجه شده است. موضوع سلامت روان مردان، از جمله مسائل فراموش شده‌ای است که کمتر هم به آن پرداخته می‌شود. در حالی‌که به گفته متخصصان روان، مردان به دلیل فشارهایی که اجتماع و فرهنگ برای تامین نیازهای مالی خانواده و مدیریت شرایط سخت به آنها وارد می‌کند، دچار اضطراب و استرس بیشتری می‌شوند و مجموعه این استرس‌ها به شکل بیماری‌ و اختلالات جسمی در آنها مشخص می‌شود.
 
پدیدار شدن نشانه‌های افسردگی در مردان

عاطفه محمدجعفری، روان‌پزشک و استادیارگروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره تاثیر شیوع کرونا و چالش‌های 2 سال گذشته بر روان مردان توضیح می‌دهد:«همه‌گیری کرونا، بر تمام جنبه‌های زندگی تاثیر گذاشت؛ از روابط اجتماعی گرفته تا شرایط اقتصادی، شغلی و روابط خانوادگی و ...  تحت تاثیر این ویروس  قرار گرفتند. یکی از این جنبه‌های مهم هم  سلامت روان است.» به گفته جعفری، در این سال‌ها روی سلامت روان زنان تاکید زیادی شده، اما سلامت روان مردان مورد غفلت قرار گرفته است؛ درحالی‌که مطالعات نشان می‌دهد مردان در این دوران آسیب‌پذیرتر از زنان بوده‌اند: « مطالعاتی در آمریکا در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهد،  از هر 4 مرد 3 نفر، سطح استرس بالایی را در این دوران گزارش کرده و بیش از نیمی از آنها هم تاکید کرده‌اند که در این دوران، شیوع کرونا، تاثیرات منفی زیادی بر روان‌شان داشته است. همچنین در سال‌های اخیر میزان افسردگی و خودکشی بالاتری هم در مردان نسبت ‌به سال‌های قبل ‌از همه‌گیری کرونا  گزارش شده است.»
 
بر اساس اعلام او، بررسی‌ها نشان می‌دهد نشانه‌های افسردگی در  این مدت بیشتر در مردان دیده شده است، البته  ممکن است نشانه‌های آن با علائم افسردگی معمول تفاوت‌ داشته  باشد:«خیلی از ما در  این دوران شاهد خشونت‌های خانگی بیشتر و فعالیت‌های پرخطرتری مثل استفاده از موادمخدر، الکل و امثال آن به خصوص در مردان بوده‌ایم. همه این‌ موارد هم می‌توانند علائمی از ابتلا به افسردگی باشد.»
 
به گفته این روان‌پزشک، با توجه به جامعه و فرهنگ حاکم بر کشور، مردان وظیفه مدیریت و تامین نیازهای مالی خانواده را دارند، مسئولیت‌های بیشتری از جمله مسئولیت خانواده هم بر دوش مردان است، در دوران کرونا به دلیل مشکلات اقتصادی این مسئولیت فشار مضاعفی به این افراد وارد کرد. مجموعه این عوامل منجر می‌شود تا مردان آسیب‌پذیرتر شوند:« مردان چه از نظر سلامت روان و چه از نظر ابتلا به ویروس کرونا آسیب‌پذیری بیشتری را در این دوران تجربه کرده‌اند.
 
مثلا مردان چون مسئول تامین نیازهای مالی خانواده هستند، خیلی زودتر وارد محیط کار و فعالیت‌های  بیرون از خانه شدند و خیلی زودتر هم قرنطینه را شکستند. رفت و آمد بالا، آنها را بیشتر در معرض ابتلا به ویروس قرار می‌دهد و حتی ممکن است در صورت ابتلا به نوع وخیم بیماری، جانشان به خطر بیفتد.»
 
جعفری می‌گوید مشکلات کرونا استرس زیادی را به تمام افراد، از جمله  مردان  وارد کرده است، حالا در این شرایط با توجه به فرهنگ موجود و باورهای نادرست، انتظاری که از مردان وجود دارد این است که باید قوی‌تر باشند، نباید از خود ضعفی نشان دهند و باید مشکلات خانواده را مدیریت کنند و درنهایت از وضعیت شکایتی نداشته باشند، این در حالی است که این شرایط، منجر به افزایش تنش و آسیب در میان آنها می‌شود. 
 
انکار مشکلات درونی

بر اساس اعلام این روانپزشک، از آنجایی که مردان مسئول تامین معاش خانواده به شمار می‌روند، همواره به خودشان تلقین می‌کنند که نباید ترس‌ها و ضعف‌های درونی و نگرانی‌هایشان را بازگو کنند، بنابراین خیلی طبیعی است که وقتی مردان مشکلاتشان را بازگو نمی‌کنند، این مشکلات شناسایی و درمان نمی‌شوند و درنهایت حتی ممکن است به صورت مشکلات جسمی در آنها بروز کند:«در دوران کرونا، تمام افراد از جمله مردان، با اضطراب ابتلا به بیماری مواجه بودند، اما اغلب مردان سعی می‌کنند که ترس خود را انکار کنند.
 
در کنار این موضوع ناامنی در شرایط شغلی هم استرس و اضطراب مضاعفی به آنها وارد می‌کند. آنها در وضعیت نامناسب اقتصادی نگران از دست دادن شغل‌شان هستند که مجموعه این عوامل بر روان آنها تاثیر می‌گذارد.» این روانپزشک به نتایج تحقیقی در این زمینه هم اشاره می‌کند. به گفته او، به استناد نتیجه این تحقیق، مردان نسبت به زنان دوستان کمتری دارند و زمان کمتری را به بودن در کنار دوستان خود و گفت‌وگوی صمیمی با آنها اختصاص می‌دهند. ضمن اینکه  بیشتر دوستان‌شان هم  اغلب در محیط کار و بر اساس فعالیت‌هایی که دارند تعریف می‌شوند. معاشرت آنها هم اغلب محدود به محیط خانواده یا دیدن همکاران در همان محل است. بنابراین در دوران کرونا با محدود شدن این ارتباطات به ویژه در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا، تنهایی بیشتری را تجربه کردند.
 
این روانپزشک تاکید می‌کند که داشتن ارتباطات صمیمی موضوعی است که به ویژه در دوران‌ سخت و در مواجهه با مشکلات می‌تواند کمک زیادی به  افراد کند. برقراری روابط نزدیک با افرادی که می‌توان از حال واقعی و مشکلات خود با آنها صحبت کرد، نیازی است که باید به آن توجه شود. اما مردان کمتر به این موضوع توجه می‌کنند، به طور کلی، آنها زمان کمتری را به ارتباط با دیگران چه از طریق تلفن و چه از طریق تماس‌های ویدئویی اختصاص می‌دهند. تمام این عوامل  باعث می‌شود مردان، تنهایی و انزوایی را تجربه کنند که شرایط دوران کرونا آن را پررنگ‌تر کرده است. 
 
جای خالی حمایت‌های اجتماعی

جعفری می‌گوید در شرایط سخت و با توجه به  مشکلاتی که ویژه چنین دورانی است؛ انتظار می‌رود  حمایت اجتماعی از این گروه  بیشتر باشد، اما نبود این گونه حمایت‌ها، میزان گرفتاری به افسردگی،  اضطراب و استرس را بیشتر کرده است:« تنهایی و قرار گرفتن در چنین شرایطی باعث می‌شود مردان بیشتر به  کارهای خطرناکی مثل مصرف موادمخدر و استفاده از مشروبات الکلی رو بیاورند. همچنین خشونت‌های فیزیکی و رفتاری هم در شرایط سخت افزایش پیدا می‌کند.» او ادامه می‌دهد:

« بررسی‌ها نشان می‌دهد در دوران کرونا، افرادی که درآمد پایین‌تر و مشکلات اقتصادی زیادی داشتند یا با ابتلای خود و اطرافیان‌شان، شرایط سخت‌تری را سپری کردند، بیشترین استرس‌ و اضطراب را در این دوران داشتند. همچنین افرادی که محیط کار آنها پرخطرتر بود یا سابقه استرس و تروما و مشکلات روان‌پزشکی داشتند و به نوعی با بیماران مبتلا به کرونا در ارتباط بودند، آسیب بیشتری متحمل شدند. سبک زندگی تمام افراد در دوران کرونا تغییر کرد، اما نکته اینجاست که تغییر شرایط مردان و دورکاری آنها باعث ارتباط  بیشتر با اعضای خانواده  و بروز مشکلات بیشتر برای خودشان و خانواده شد.»
 
ضرورت کمک گرفتن از دیگران

به اعتقاد این روانپزشک، راه‌حلی که در این مواقع به نظر می‌رسد این است که مردان بدانند تنها نیستند و افراد دیگری هم در این شرایط سخت قرار دارند و چنین وضعیتی را تجربه می‌کنند:« آنها باید بدانند که کمک گرفتن از دیگران نشانه‌  قدرت است نه ضعف. بنابراین اولین قدم این است که شروع به حرف زدن و بیان مشکلات  درونی خود کنند، یعنی حرف بزنند و ارتباطات خود را با دوستان و آشنایان حفظ کنند. همچنین سعی کنند فعالیت‌های خود را کنار نگذارند و با روآوردن به فعالیت‌های مورد علاقه خود، نگذارند احساس افسردگی بر آنها غالب شود. گنجاندن ورزش در برنامه روزانه و در پیش گرفتن تغذیه درست هم مانع از بروز بیماری‌های قلبی در آنها می‌شود. چرا که تحقیقات نشان داده مردان بیشتر در معرض بروز سکته‌های قلبی و همچنین ابتلای سخت‌تر به بیماری کرونا قرار دارند. بنابراین باید با تقویت بیشتر ذهن و جسم، خطر کمتری را در این خصوص متوجه خود کنند.» این روانپزشک می‌گوید:« باید بپذیریم بعضی شرایط تحت کنترل ما نیست، اما می‌توانیم تلاش‌ کنیم بر چیزهایی که تحت کنترل ماست مدیریت داشته باشیم. همچنین باید میزان آگاهی خود را در زمینه سلامت روان افزایش دهیم .مردان معمولا برای این موارد وقت نمی‌گذارند. اما می‌توانند با سر زدن به  سایت‌های مختلف هم مشکلات خود را در این زمینه شناسایی کنند.»
 
به گفته جعفری، سایت iranmentalhealth.ir تحت نظر انجمن روان‌پزشکان ایران فعالیت می‌کند و در آن توصیه‌هایی برای کنار آمدن با این شرایط سخت آمده است. افراد به‌خصوص مردان می‌توانند آگاهی بیشتری از سلامت روان خود به دست بیاورند، البته در صورت نیاز باید از کمک متخصصان هم بهره‌مند شوند.  وقتی آگاهی افراد در این زمینه‌ بالاتر رود، فکر آسیب به خود یا دیگران هم کمتر می‌شود.
 
نکته
کمپین جهانی تفکر متفاوت درباره سلامت روان مردان

از سال 2003 یک کمپین جهانی با عنوان Movember تشکیل شد که در زمینه سلامت روان و پیشگیری از خودکشی مردان فعال است. در کمتر از 2 دهه گذشته این کمپین تمرکز قابل توجهی بر «صحبت و تفکر متفاوت درباره سلامت روان مردان» داشته و اکنون در بیش از 20 کشور بیش از 6.6 میلیون نفر حامی این کمپین با هدف کمک به مردان برای داشتن زندگی طولانی‌تر، سالم‌تر و شادتر هستند.
 
براساس تحقیقات و نتایج منتشر شده از سوی متولیان این کمپین بیش از نیمی (52 درصد) از مردان از رفاه ضعیف رنج می‌برند و بیش از یک چهارم مردان (26 درصد) بر اساس معیارهای سازمان بهداشت جهانی از افسردگی رنج می‌برند. آنها اذعان می‌کنند که مشاغلی از جمله آتش‌نشانان، امدادگران و افسران پلیس در معرض خطر افزایش سلامت روانی و خودکشی هستند و در سطح جهان هم از هر 4 خودکشی، 3 مورد از سوی مردان اتفاق می‌افتد و این عامل اصلی مرگ و میر مردان زیر 44 سال است.
 
آنها همچنین امکان مشارکت استراتژیک با عنوان همتا به همتا (Togetherall) را هم راه‌اندازی کرده‌اند که به کاربران اجازه می‌دهد نگرانی‌های خود را به صورت ناشناس به اشتراک بگذارند و از مشاوره و پشتیبانی پزشکان دارای مجوز بهره ببرند. میزان بیماری‌ها در سنین جوانی در مردان 3 برابر گروه همسنشان در زنان است  که  بیشتر دچار آسیب می‌شوند.
 
مردان درباره آسیب‌های سلامت روان سکوت می‌کنند

سلامت روان در مردان و زنان متفاوت به نظر می‌رسد و تشخیص برخی از بیماری‌های روانی در مردان سخت‌تر است، چرا که اغلب مردان متفاوت عمل می‌کنند و ممکن است تمایلی به کمک گرفتن و اعلام وضعیت خود نداشته باشند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که رویدادهای استرس‌زای زندگی، مثل طلاق یا بیکاری، تأثیر منفی بیشتری بر مردان نسبت به زنان دارد.
 
نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که مردان پس از طلاق، از دست دادن حمایت اجتماعی بسیار بیشتری را نسبت به زنان تجربه می‌کنند و منزوی و تنها می‌شوند، اما زنان پس از جدایی، به دلیل حفظ قوی‌تر روابط خود با دوستان و خانواده کمتر دچار آسیب در این حوزه می‌شوند. در آمریکا و کانادا 80 درصد از کودکان پس از جدایی والدین تحت سرپرستی مادران قرار می‌گیرند و جدایی پدران از فرزندان می‌تواند منجر به ایجاد احساس شرم، گناه، اندوه، شکست و ناراحتی روانی در مردان شود. عوامل دیگری از جمله مشکلات در برقراری رابطه، استرس مالی، فشار در محل کار، انزوا، پدر شدن و مصرف مواد مخدر یا الکل هم به عنوان فاکتورهای تهدیدکننده سلامت روان در مردان مطرح است.
 
همچنین اختلال استرس پس از سانحه  هم یکی از عوامل منجر به اختلال مردان مطرح است و تقریبا 60 درصد از مردان سابقه مواجهه با خشونت و رویدادهای خطرناک را دارند. پدیده‌ای به نام افسردگی مردانه وجود ندارد و افسردگی با علائم مشابه در مردان کمتر از زنان گزارش می‌شود اما یک دهم مردان هم همین علائم افسردگی و اضطراب را دارند اما از هر دو مردی که با نشانه‌های افسردگی مواجه می‌شوند، تنها یک نفر به دنبال کمک و حل مشکل است.
 
اختلالات روان در یک مرد می‌تواند کشنده باشد، چرا که او تمایلی به صحبت در این باره ندارد و حتی دوست ندارد که افکار خودکشی خود را فاش کنند. مطالعات نشان می‌دهد خودکشی در مردان 4 برابر بیشتر از زنان است، این اتفاق هم در کشوری مثل آمریکا در حال افزایش است. خودکشی در کشورهای غربی هم به ویژه در گروه سنی 40 تا 60 سال مشهود است و در مردان میانسال نرخ بالایی دارد.
 
حدود 84 درصد از خودکشی‌ها هم با سابقه بیماری روانی گزارش می‌شود. این در حالی است که برخی باورهای سمی هم درباره مردان وجود دارد که منجر به آسیب‌های روانی به آنها می‌شود، به گفته سازمان جهانی بهداشت اصلاح چنین باورهایی می‌تواند میزان ضربه روانی به مردان را کاهش دهد؛ باورهایی از جمله اینکه «مردان باید سرسختی روحی و جسمی داشته باشند»، «پرخاشگری یک ویژگی طبیعی در مردان است»، «مردان نباید احساسات خود را نشان دهند»، «مردان باید خودکفا باشند یا فقط به مردان دیگر وابسته باشند» و «مردان فاقد حساسیت عاطفی‌اند.»


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری سلامت نیوز ، تاریخ انتشار:  4اسفند 1400، کدخبر: ، www.salamatnews.com،336236