شعار سال: حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل، در رابطه با سفر قریب‌الوقوع پوتین رئیس‌جمهور روسیه به تهران، اهداف احتمالی این سفر، همزمانی این سفر با سفر بایدن به منطقه و همینطور ارتباطی که این سفر می‌تواند به مذاکرات احیای برجام داشته باشد، گفت: سفر آقای پوتین اتفاقی نیست که به یکباره مطرح شده باشد، واقعیت این است که یکی از مهمترین دستورکار‌های سفر اخیر آقای لاوروف توافق درخصوص پروتکل سفر آقای پوتین به تهران بود. هر زمان رئیس‌جمهور یک کشور قصد و برنامه سفر به کشور دیگر را داشته باشد یک سری هماهنگی‌ها درخصوص جزئیات سفر و موضوعات درون سفر میان وزرای خارجه دو کشور اتفاق می‌افتد.

وی تاکید کرد: این سفر هم در چارچوب روابط دوجانبه ایران و روسیه مهم است، هم در چارچوب همکاری‌های سه‌جانبه بین ایران، ترکیه و روسیه در منطقه غرب آسیا اهمیت دارد و هم از نظر بین المللی در بحث برجام حائز اهمیت است. البته برخی همزمانی این سفر را با سفر آقای بایدن برجسته کردند در حالیکه این سفر از مدت‌ها قبل در حاشیه اجلاس سران کشور‌های حاشیه خزر و در جریان ملاقات آقای رئیسی با آقای پوتین مطرح و توافق شد که آقای پوتین سفری به تهران داشته باشد که در ادامه آن آقای لاوروف به تهران آمد و هماهنگی‌های لازم برای سفر را انجام داد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه عنوان کرد: به نظر می‌رسد که این مجموعه اقدامات در راستای توسعه روابط ایران و روسیه از یک سو و از سوی دیگر پیرامون توسعه همکاری‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه برای دور زدن تحریم‌هایی است که آمریکایی‌ها به ایران و روسیه تحمیل کردند و کار‌های مشترکی که سه کشور در سوریه دارند انجام می‌دهند. همچنین برای مواجهه با جبهه‌بندی‌ای که آمریکایی‌ها در تلاش هستند تا از اردن و مصر و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و با مشارکت اسرائیل گفته می‌شود یک نوع ناتوی عربی را به وجود بیاورند.

وی خاطرنشان کرد: گرچه شانس تاسیس چنین تشکلی به نظر کم است، اما به هر حال این تلاش را انجام می‌دهد، طبیعتا کشوری مانند ایران هم متقابلا کار می‌کند تا بتواند روابط خود را با عربستان سعودی از سر بگیرد. عادی‌سازی روابط ایران با کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس از جمله امارات و بحرین هم اتفاق مهمی است که به این موضوع کمک می‌کند تا آن اتحادی که آن‌ها می‌خواهند تشکیل دهند شکل نگیرد یا حداقل موفق نباشد.

وی اضافه کرد: بنابراین سفر آقای پوتین به تهران را نباید صرفا یک سفر تقابلی با سفر بایدن به خاورمیانه تحلیل کرد، اولا این سفر از قبل برنامه‌ریزی شده بود، ثانیاً اینکه در اینجا بحث بیشتر مقابله با تحریم‌هاست و به راه انداختن همکاری‌های شمال-جنوب که از طریق خلیج فارس و دریای عمان، چابهار به انزلی در ایران، یا از ایران به آذربایجان و از آنسو به روسیه، هند و روسیه بتوانند تبادلات داشته باشند و به نظر می‌رسد این همکاری‌ها بیشتر در راستای مقابله با تحریم‌های آمریکاست و همکاری که سه کشور در سوریه دارند. حداقل می‌توان این سه موارد را حدس زد مگر اینکه موضوعات جدیدی در این سفر بخواهد برای نخستین بار مطرح شود.

بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که «روسیه بعد از تشدید اختلافات با غرب گرایش و تمایلی بیش از پیش به شرق پیدا کرده است، آیا سفر بایدن می‌تواند از این مساله جلوگیری کند؟»، ابراز داشت: خیر به این دلیل که موضوع سفر بایدن این است که اولا عربستان سعودی را متقاعد کند تا تولید نفت خود را افزایش دهد و آن توافق نانوشته‌ای که بین روسیه و عربستان به وجود آمده، برای اینکه عربستان تولید نفت خود را افزایش ندهد تا قیمت نفت همینطور بالا بماند را به شکست برساند. چراکه روسیه طرفدار این است که فعلا عربستان سعودی تولید نفت خود را افزایش ندهد.

وی ادامه داد: بایدن از یکسو به منطقه می‌آید که این توافق نانوشته را از بین ببرد و از سوی دیگر سفر بایدن به سرزمین‌های اشغالی به این علت است که تمهیداتی که از ۲-۳ سال قبل که ترامپ برای تشکیل ناتوی عربی شروع کرده، اما به خاطر اختلافاتی که بین عربستان سعودی و قطر به وجود آمد به شکست انجامیده بود و مشکلات دیگری که برسرراه این اتفاق وجود داشت را پیش ببرد. البته حتی در داخل خود اسرائیل هم مشکلات زیادی به وجود آمد به این خاطر که دولت بی ثباتی در آنجا حاکم بود.

وی تاکید کرد: در واقع سفر بایدن به دنبال متقاعد یا مجبور کردن عربستان به افزایش تولید نفت برای ایجاد تعادل در بازار نفت است به این خاطر که آمریکا با بحران انرژی مواجه است و تورم بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند. از سوی دیگر این سفر به این هدف است که آمریکا بتواند سلاح بیشتری به عربستانی‌ها بفروشد و این برخلاف شعار‌هایی است که بایدن درخصوص عربستان و قتل خاشقچی و همینطور سیاست‌هایی که در یمن داشت، مطرح کرده بود. همچنین موضوع برقراری ارتباط و توسعه روابط میان اسرائیل و عربستان از دیگر اهداف این سفر است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه خاطرنشان کرد: این سفر نه علیه ترکیه است نه علیه روسیه، اما طبیعتاً ترکیه در اینجا یک نقش دوگانه‌ای دارد ایفا می‌کند یعنی از یک طرف با ناتو، آمریکا و اسرائیل ارتباط دارد و از طرف دیگر ارتباط خودش را با روسیه حفظ کرده و با ایران هم به دنبال این است که یک همکاری شکل دهد؛ بنابراین به نظر می‌رسد ما این سفر‌ها را باید در جای خودش تحلیل کنیم و محور‌هایی که دارد را مورد ارزیابی قرار دهیم. صرف همزمانی نمی‌تواند به معنای ارتباط و تقابل باشد که به نظر من چنین مساله‌ای وجود ندارد.

بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که «اهمیت دور زدن تحریم‌ها برای روسیه آیا می‌توان راهی برای تقویت کریدور‌های شمال-جنوب که ایران برسر راه آن قرار دارد شود و از نظر اقتصادی ایران هم از این مساله منتفع گردد؟»، گفت: چراکه نه؟ به هر حال منافع کشور ما ایجاب می‌کند که این کریدور‌های حمل و نقل زمینی-ریلی و دریایی-زمینی را گسترش دهیم. روسیه در سال‌های گذشته اصلا توجهی به این کریدور شمال جنوب نداشت به این خاطر که روابط خوبی با کشور‌های اروپایی و آمریکا داشت، اما بعد از تحریم‌ها روسیه سعی کرده روابط خودش را با چین، هند، ترکیه، ایران، عربستان و کشور‌های آمریکای لاتین مانند برزیل، آرژانتین و کشور‌های آفریقایی مانند مصر افزایش دهد. حالا در این چارچوب به نظرم این همکاری شمال-جنوب هم به نفع ایران خواهد بود هم به نفع روسیه.

وی افزود: نفع ایران در این است که وقتی حمل و نقل جاده‌ای رونق بگیرد حجم قابل توجهی اشتغال به وجود می‌آورد، حمل و نقل ریلی و دریایی هم به نفع ایران است. از سوی دیگر روسیه می‌تواند نیاز‌های خودش را از طریق ایران با کوتاه‌ترین راه‌های ممکن حمل کند. به نظر من هیچگونه اشکالی در چنین مناسباتی وجود ندارد و نفع متقابل برای ایران و روسیه دارد.

بهشتی‌پور در پاسخ به اینکه آیا موضوع برجام و احیای آن هم جزو موضوعات قابل طرح در سفر پوتین خواهد بود؟ عنوان کرد: حتما در جریان سفر آقای پوتین به تهران یکی از موضوعاتی که طرح می‌شود آینده برجام است و اینکه دو کشور چه سیاستی را قبال این مساله داشته باشند. البته من شخصا معتقدم که در برجام مشکل اصلی ما با طرف آمریکایی است. روسیه، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا همگی تسهیل‌گر هستند یعنی نقش تعیین‌کننده نمی‌توانند ایفا کنند. اگر ایران با آمریکا به توافق برسد هیچ کشوری نمی‌تواند مانع این توافق شود و برعکس در کمک‌رسانی به این توافق زمانی سایر کشور‌ها می‌توانند کمکی بکنند که بتوانند نظر موافق ایران و آمریکا را داشته باشند و بدون این نظر موافق نمی‌توانند کاری صورت دهند.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار:۲۷ تیر ۱۴۰۱، کد خبر: ۱۲۵۴۵۹۸، www.ilna.ir