شعار سال: در کنار علل مختلفی نظیر چرای بی رویه که حاصلخیزی خاک زرخیر دشت قزوین را تهدید می کند، آلاینده ها، آینده ناخوشایندی را برای دشت قزوین به تصویر می کشند.

گفته می شود، این دشت که از شمال به رشته کوه البرز، از غرب به کوه های چهارگر و از جنوب به کوه های رامند محاط شده است، در بخش شرقی دشت قزوین به جلگه تهران می پیوندد، به دلیل اهمال پیشین، اکنون روزگار نامطلوبی را سپری می کند.

آن طور که در یک مقاله پژوهشی آمده است: «نتایج بررسی و یافته های حاصل از آنالیز فاضلاب های خام شهری، فاضلابهای خروجی شهرک های صنعتی و واحدهای صنعتی بزرگ و شیرابه زباله حاصل از جایگاه دفن زباله شهر قزوین نشان می دهد که آلودگی های ناشی از دفع فاضلابهای خام شهری و صنعتی و شیرابه حاصل از جایگاه زباله جدی ترین تهدیدکننده های کیفیت آبهای زیرزمینی منطقه هستند.»این مقاله درسال ۸۳ به نگارش در آمده و حکایت آن به زمان دفن پسماندهای مختلف، در سایت زباله لیا برمی گردد.

*دفن غیر اصولی پسماندها در سایت لیا

شیرابه های حاصل از پسماندها، به عنوان یکی از اصلی ترین مخاطرات تهدید کننده دشت قزوین به شمار می روند. آلاینده های خطرناکی که تا پیش از این، کمتر مورد توجه قرار گرفته و مدیریت آن ها اولویت محسوب نمی شد و امروز هم آمار دقیقی از میزان آلودگی منابع آبی و خاکی ناشی از آن منتشر نشده است.

به گفته مدیر برنامه ریزی و توسعه سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین، «تا قبل از احداث مجتمع محمد آباد، زباله های شهری قزوین در سایت لیا دفن می شد. این محل دفن از نوع دامپینگ بوده و از سال ۶۳ برای این کاربری انتخاب شده بود اما با شروع به کار مجتمع محمد آباد به عنوان سایت جامع مدیریت پسماندها در سال ۹۲، دفن زباله در آنجا متوقف شد.»

با مرور وقایع و اخبار گذشته مجتمع دفن بهداشتی و بازیافت محمد آباد قزوین، با ظرفیت حدود ۵۰۰ تن افتتاح شد. همان زمان به دلیل وجود برخی نواقص و کمبودهای مجتمع که مدیریت پسماند را با مشکلاتی مواجه می کرد، منوچهر حبیبی معاون فنی و عمرانی استاندار، این وعده را داد که به زودی همه مشکلات برطرف و مدیریت منسجم پسماندها صورت خواهد گرفت.

اساس کار هم به این ترتیب برنامه ریزی شده بود که با جداسازی پسماندها در مقصد، پسماندهای آلی به کمپوست تبدیل شوند و اقلام قابل بازیافت هم پس از جداسازی در مسیر بازیافت قرار گیرند اما سال گذشته آتش سوزی در بخشی از مجتمع محمدآباد که گفته می شود به دلیل دفن غیراصولی و تجمع گاز متان رخ داده بود، نگرانی ها در خصوص فعالیت مجتمع محمد آباد را افزایش داد و حالا در آخرین اخبار گفته می شود یکی از سلول های مجتمع به طور کامل پر شده است و از طرفی با افزایش بهره برداری از مجتمع احتمال نفوذ شیرابه های خطرناک در اراضی پایین دست و آلودگی سفره آب های زیر زمینی احساس می شود؛ موضوعی که وقوع آن با تولید و مدیریت پسماند در خانه ها و رفتارهای شهروندی گره خورده است.

*مدیریت شیرابه های حاصل از پسماندهای شهری

وحید جباری مدیر تحقیق و توسعه در این باره به خبرنگار مهر می گوید: آماری از وضعیت آلودگی های زیرزمینی متاثر از دفن زباله در لیا طی سالهای گذشته و پیش از فعالیت سایت محمد آباد در دست نیست اما اقداماتی برای مدیریت این خطر در مجتمع محمد آباد صورت گرفته است.

در حال حاضر برای مدیریت بخش آلی زباله شهری این مواد در خطوط پردازش توسط «سرند دوار» از جریان زباله جدا شده و به سایت کمپوست فرستاده می شوند و در آنجا توسط دستگاه «تاب ترن» که توسط سازمان خریداری شده مرحله هوادهی مواد آلی و تخمیر جهت تولید کود کمپوست انجام می شود.

جباری ادامه می دهد: در این مرحله کنترل دما و اسیدیته و نسبت c به n انجام می شود و هدف از انجام این فرآیند تخمیر بهتر مواد آلی و از بین بردن میکرو ارگانیسم های بیماری زاست چون در این فرایند هوا تا ۷۰ درجه سانتی گراد بالا می رود مقاوم ترین میکرو ارگانیسم ها مانند تخم انگل ها نیز از بین می روند.

*جمع آوری و تصفیه شیرابه ها

مدیر تحقیق و توسعه سازمان مدیریت پسماند در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چه اقداماتی برای مدیریت شیرابه های حاصل از تجمع پسماندها صورت گرفته است، بیان می کند: در مجتمع محمد آباد شیرابه در ۴ نقطه تولید می شود که عبارتند از سوله پذیرش، محل پرس زباله، سایت کمپوست و محل لندفیل که در آخرین مورد، میزان شیرابه بیشتر از موارد قبل است.

در سه نقطه اول شیرابه در «سپتیک تانک» هایی که بدین منظور طراحی شده اند جمع آوری می شوند بنابراین از پخش آن ها در محیط جلوگیری می شود. در محل لندفیل شیرابه تولید شده توسط شبکه جمع آوری شیرابه به استخرهای تبخیری منتقل می شود.

در این استخرها که به عمق یک متر طراحی شده اند توسط فرایند تبخیر و ته نشینی عمل تصفیه شیرابه انجام خواهد گرفت. همچنین به منظور تسریع انجام فرایندهای بیولوژیک محل دفن و افزایش فضای در دسترس، لندفیل مقداری شیرابه به محل دفن برگردانده می شود.

وی همچنین سوال ما را در باره حداقل میزان نشت شیرابه در فرآیند اخیر این گونه پاسخ می دهد: با اجرای فرآیند یادشده و جمع آوری شیرابه ها در نهایت به وسیله لایه های عایق مانند «جی سی ال وژیتکستال» نشت شیرابه نزدیک به صفر می شود.

جباری در رابطه با نقش شهروندان در جلوگیری از آثار سوء زباله بر طبیعت و ظرفیت های ارزشمندی چون دشت قزوین، نیز توضیح می دهد: در سلسله مراتب مدیریت پسماند اصل اول کاهش تولید زباله است که این رفتار دوستانه ترین رفتار با محیط زیست است و جنبه پیشگیرانه دارد که سازمان مدیریت پسماند به طرق مختلف بحث کاهش تولید زباله را به شهروندان آموزش می دهد تا از این طریق تولید زباله و به تبع آن تولید شیرابه های آلاینده، به حداقل میزان ممکن برسد.

*تغییر نقش انفعالی شهروندان

اما باید دید نقش اثرگذار شهروندان در این زمینه چطور محقق می شود. «یونس اسماعیلی» فعال محیط زیست و رئیس هیئت مدیره شرکت مجری طرح تفکیک از مبدأ، معتقد است باید نقش شهروندان در زمینه مدیریت پسماند افزایش پیدا کند و از الگوهایی که مردم را منفعل و بی مسئولیت می کند، پرهیز شود.

وی در این باره می گوید: در کشورهای توسعه یافته سهم مشارکت شهروندی در تفکیک پسماند بسیار بالاست؛ به عنوان مثال در آلمان مشارکت مردم در تفکیک پسماند بسیار بالاست و بالغ بر ۶۵ درصد پسماندها بازیافت می شوند.

این الگو نشان می دهد بازیافت چه اهمیتی دارد و در اینباره مردم چه نقشی دارند که خوشبختانه در قزوین مشارکت مردمی در تفکیک از مبدأ رو به رشد است و اموزش ۲ مفهوم اساسی تفکیک زباله و کاهش تولید پسماند، ضمن آن که ما را به شاخص های توسعه نزدیکتر می کند، موجب رفع معضلات کنونی در مجتمع محمدآباد خواهد شد.

اسماعیلی درادامه اضافه می کند:تفکیک نشدن پسماندها در مبدأ و موکول کردن این فرآیند به مقصد ضمن افزایش هزینه های تمام شده بازیافت، موجب کاهش کیفیت بازیافت می شود و این در حالی است که اجرای طرح تفکیک از مبدأ از ابتدای سال ۹۳ تا پایان سال ۹۴، تنها در بخش کاغذ، موجب جمع آوری بیش از ۴ هزار تن کاغذ و جلوگیری از قطع ۶۵ هزار اصله درخت تنومند و ذخیره ۱.۱ میلیون لیتر آب شده است.

علاوه بر این فرآیند تفکیک، می تواند عامل کنترل کننده ای برای تولید شیرابه های خطرناک باشد. اختلاط پسماندها، فرآیند بازیافت را سخت و ترکیب شیرابه ها را پیچیده تر می کند، حال آنکه با القای ۲ مفهوم اساسی کاهش تولید زباله و پس از آن، جداسازی، آلودگی ها، راحت تر مدیریت می شوند، ضمن آن که سرمایه ای هم اتلاف نمی شود.

در آخرین نشست خبری اداره کل حفاظت محیط زیست استان که به مناسبت هفته محیط زیست برگزار شد، «سیاوش شمسی پور» سرپرست این اداره کل به خطر نابودی دشت قزوین اشاره کرده بود. خطری که تحت تاثیر عوامل مختلف تشدید می شود.

این در حالی است که این دشت به علت برخورداری از ویژگی های خاص اکولوژیکی، سیطره زیست محیطی گسترده ای دارد و دور از ذهن نیست که آلودگی و نابودی آن، هزینه های گرانی چون آلودگی منابع آبی و کشاورزی، هجوم ریزگردها را برای استان و مجاوران آن به بار آورد.

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری زیست نیوز، تاریخ انتشار: 21 تیر 1395، کد مطلب: 71334:www. zistnews.com