- هشدار برخی کشور‌ها درباره سفر به ایران در آستانه جام جهانی و درخواست بودجه عجیب مقابله با ایران هراسی!
- حتی یک رزرو هم برای میزبانی کیش در جام جهانی قطر نداشته ایم، سلام ضرغامی؟!
- بعد از انقلاب معماری ما به کلی نابود شد
- پروژه زن روس که ۳۰۰ سلبریتی را به ایران آورد، توریستها عاشق حجاب شدند؟!
- عزت جان، آمار توئیت کردن کافی به وزارت نیست اخوی
يکشنبه ۰۹ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 28 
شعار سال: طی چند روز گذشته ماجرای نقش برجسته ساسانی که در فرودگاهی در انگلستان توقیف شده است خبرساز شد و همین خبر روزنامه گاردین بود که مسئولان میراث فرهنگی ایران را مجبور به اطلاع‌رسانی درخصوص این نقش برجسته ساسانی کرد. ماجرا از این قرار است که محموله‌ای حاوی بخشی از یک نقش برجسته ساسانی از سوی پلیس تحویل موزه بریتانیا شده است. پرونده مربوط به سال ۲۰۱۶ بوده است(دی ۱۳۹۴ و زمان تصدی مسعود سلطانی‌فر بر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ) که در یک هواپیمای مسافربری در فرودگاه استانستد، یک اثر تاریخی توقیف می‌شود. افسران نیروی مرزی با توجه به نوع بسته‌بندی اثر به آن مشکوک شده و پس از بازرسی، این محموله ضبط می‌شود.
۱- نقش برجسته روی یک سنگ آهکی ایجاد شده که با دستگاه‌های معدنکاوی از بستر اصلی خود بریده شده است. در طی جابجایی نامناسب، بخشی از نقش صدمه دیده که توسط کارشناسان موزه بریتانیا مورد مرمت قرار گرفته است.
۲- مردی در زیر یک تاق هلالی بر روی دو نیم‌ستون ایستاده است (ن‍ک: دکتر لیندزی اَلن؛ دکتر سنت جان سیمپسون).
۳- نقش با سر از نمای نیمرخ، نیم تنه با نمای سه‌ربع رخ و پایین‌تنه با نمای روبرو حجاری شده است.
۴- حالت مرد با نگاه از چپ به راست به حالت احترام به یک شخصیت بلندپایه، دست چپ خود را روی کمربند خود قرار داده و دست راست خود را با اشاره انگشت به سمت شخصیت مورد نظر بالا برده است. لباس و سرپوش مرد نشان می‌دهد که او فردی بلندرتبه است
خاندان ساسانی آخرین سلسله حاکم بر ایران در دوره باستان بیش از چهار قرن بر این سرزمین حکم راندند (۲۲۴ تا ۶۵۱میلادی). در میان آثار متنوع هنری دوره ساسانی، نقوش برجسته رسانه‌هایی حامل پیام شاهان برای جامعه با مخاطب خاص و عام هستند که گاهی با کتیبه‌هایی همراه هستند. از دوره ساسانی تاکنون ۳۴ نقش برجسته در نقاط مختلف ایران قرار دارد که بیشترین آن‌ها در مناطقی در فارس شامل برم دلک، بیشاپور، تنگ قندیل، سرمشهد، فیروزآباد، گویوم، دارابگرد، نقش بهرام، نقش رجب و نقش رستم و تعدادی خارج از فارس درسلماس، شهر ری (از بین رفته)، تاق بستان، حتی یکی در شمال افغانستان در محلی موسوم به «رگ بی‌بی» در ده کیلومتری جنوب شهر پل خمری کشف شده است.
آنچه در بیشتر نقوش برجسته ساسانی نمود دارد آن است که هنرمند با کادری مربع مستطیل در صخره و سنگ، با رعایت نسبت میان نقش‌ها به بیان نمادهای قدرت دست زده است. موضوعات نقوش برجسته ساسانی شامل۱- صحنه‌های مذهبی از سه گروه: صحنه تاج‌ستانی از اهورامزدا، صحنه تاج‌ستانی از آناهیتا و صحنه نیایش تشکیل یافته و ۲- صحنه‌های غیرمذهبی شامل: صحنه نبرد سواره؛ صحنه پیروزی؛ صحنه خانواگی؛ صحنه شاهنشاه و درباریان؛ صحنه نبرد با حیوانات و صحنه شکار است.
در این میان با مرتضی ادیب‌زاده (مدیرکل موزه‌ها) به گفتگو نشستیم تا درخصوص زمان و چگونگی خروج این اثر تاریخی از کشور و وضعیت نهایی آن پرس و جو کنیم.
چندی پیش در بخشی از صحبت هایتان به این نکته اشاره داشتید که «پرونده مربوط به سال ۲۰۱۶ بوده است که در یک هواپیمای مسافربری در فرودگاه استانستد، یک اثر تاریخی توقیف می‌شود» چرا تاکنون درخصوص این شی اطلاع‌رسانی نشده بود و ما باید بعد از گذشت سال‌ها از طریق یک رسانه خارجی درباره آن بخوانیم و بشنویم؟
مجموعه وزارت میراث فرهنگی و اداره کل موزه‌ها از اواسط سال ۲۰۱۶ از طریق ایمیلی از سوی یکی از کارشناسان موزه بریتانیا به مدیر موزه ملی ایران با موضوع توقیف نقش برجسته مذکور در گمرک فرودگاه لندن آگاهی یافته و از همان زمان با توجه به اطلاع غیر رسمی از این موضوع، این اداره کل با همکاری روابط بین الملل و اداره کل حقوقی به صورت رسمی مکاتبات خود را جهت استرداد اثر مذکور آغاز نمود. اساسا وزارت میراث فرهنگی در پرونده‌های استرداد پس از رسیدن به نتیجه مثبت و انجام اقدامات برای بازگشت اثر به داخل کشور و همزمان با بازگشت آن به کشور در این خصوص اطلاع‌رسانی عمومی اقدام می‌نماید. نظیر پرونده‌های استرداد اشیاء جیرفت از لندن و اشیاء خوروین از بلژیک و اخیرا استرداد آجر‌های لعابدار بوکان از کشور سوئیس. همانگونه که قبلا اشاره شد رویکرد ما اطلاع‌رسانی پس از انجام فرایند استرداد می‌باشد.
آیا می‌دانیم این سنگ نگاره چگونه و چه زمانی از کشور خارج شده؟
هیچ اطلاعی از مکان، زمان و نحوه خروج این اثر وجود ندارد. روند انتقال و قاچاق آثار تاریخی فرهنگی معمولا از طریق شبکه‌های قاچاق سازمان یافته بین المللی صورت گرفته و این اثر نیز همانند سایر آثار قاچاق شده از کشور معمولا از طریق مرز‌های زمینی و یا دریایی به ویژه از بنادر جنوبی ایران و احتمالاً با استفاده از قایق و لنج به کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس قاچاق شده و سپس از این کشور‌ها به مقاصد اروپا و امریکا قاچاق می‌شود.
این سنگ نگاره با این اندازه‌ها که تقریبا بزرگ است چگونه از محوطه‌های میراثی کشور بدون آنکه مسئولان مطلع شوند جدا و به خارج از کشور منتقل شده است؟ آیا واقعا بدون اطلاع مسئولان وقت بوده یا ماجرای دیگری در پس آن وجود دارد؟
اثر فوق قطعا نمی‌تواند متعلق به اماکن شناخته شده ساسانی نظیر طاق بستان، نقش رستم یا نقش رجب و دیگر سایت‌های شناخته شده و ثبت شده ساسانی باشد چراکه در بررسی‌های باستان‌شناسی به عمل آمده در شعاع این محوطه‌ها به چنین اثری تاکنون برخورد و یا گزارش نشده است و امکان دارد اثر مذکور مربوط به یکی از محوطه‌های ناشناخته و نویافته‌ای جدید در استان فارس باشد. در دنیای باستان‌شناسی ما همواره شاهد کشف و شناسایی آثار جدیدی از تمدن‌های باستانی هستیم که از گوشه و کنار جهان به اطلاع عموم می‌رسد.
این سنگ نگاره چه زمانی به کشور بازخواهد گشت؟
مقرر شده است پس از پایان مهلت نمایش سه ماهه اثر در موزه بریتانیا، به کشور بازگردد.
آیا تازه قرار است نمایشگاه ۳ ماهه در موزه بریتانیا برگزار شود یا این نمایشگاه برگزار شده و بازهم در سکوت خبری آن را پشت سر گذاشته‌اید؟
خیر، برنامه نمایشگاهی اخیراً شروع شده است.
چه برنامه‌ای برای بازگشت این سنگ نگاره به کشور دارید؟
پس از بازگشت و انجام مطالعه و بررسی این نقش برجسته توسط کارشناسان نسبت به نحوۀ نمایش و نگهداری آن تصمیم‌گیری خواهد شد.
چند نمونه از این دست اشیاء تاریخی ایران در نقاط مختلف دنیا وجود دارند که توقیف شده‌اند، اما مسئولان ایران درخصوص آن‌ها اطلاع‌رسانی نکرده‌اند؟
در حال حاضر تعدادی از پرونده‌های استرداد آثار ایرانی در کشور‌هایی نظیر نروژ، استرالیا، کانادا، امریکا و انگلستان داریم که به محض انجام مقدمات بازگشت آن‌ها به کشور به اطلاع عموم خواهد رسید.
آیا می‌دانیم دست چه کسانی در پشت پرده خروج این شی وجود دارد و قاچاقچیان را توانسته‌ایم شناسایی کنیم یا آن‌ها همچنان آزادانه می‌چرخند و آثار باستانی را غارت می‌کنند؟
متاسفانه اطلاعات ما در مورد شبکه‌های بین المللی قاچاق آثار تاریخی فرهنگی محدود بوده و هیچگاه کشور‌هایی که نسبت به توقیف این آثار اقدام می‌نمایند اطلاعاتی را در مورد افراد یا شبکه‌های قاچاق در اختیار قرار نمی‌دهند. ضمن اینکه این موضوع در حیطه وظایف پلیس اینترپل در سطح بین‌الملل و دستگاه‌های نظارتی و انتظامی در سطح داخلی است.
پس از توقیف شی در فرودگان انگلستان چه مدت زمان طول کشید تا مسئولان ایران دراین باره مطلع شوند؟
زمان توقیف اثر در فرودگاه را نمی‌دانیم، اما در اواسط سال ۲۰۱۶ از توقیف آن توسط مدیر موزه ملی مطلع شدیم و از همان زمان نسبت به کارشناسی و مکاتبات رسمی برای بازگشت اثر اقدامات لازم را انجام دادیم.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار:۱۵ فروردین ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۳۴۵۴۳۲، www.ilna.ir / یادداشتی از علی هژبری در ایلنا / سایر منابع.
خیلی خوب بود