شعارسال: رضا محمد علی بیگی مدرس و بازرس ارشد دریایی در یادداشتی به رسانه که در شبکه‌های بین المللی صنعت دریایی منتشر شد، خواستار بازنگری در کمیت و کیفیت محتوای دروس دریانوردان شد.
در این نامه آمده است: اعضای محترم جامعه جهانی دریانوردی، لطفا یادداشت زیر را با دقت بخوانید و به سوالات مطرح شده در آن پاسخ دهید. پیشاپیش از اینکه برای مطالعه این یادداشت وقت می‌گذارید سپاسگزارم.

بنده ۶ سال به عنوان دریانورد (افسر مهندس کشتی) بر روی کشتی‌های تجاری قیانوس پیما کار کردم. سپس به مدت ۳ سال و نیم با عنوان بازرس MWS در پروژه‌های فراساحلی مشغول به کار شدم (نظارت بر ساخت سکو‌های تولید نفت و گاز دریایی و نیز نظارت بر جابجایی، حمل و نصب آن‌ها در میادین فراساحل) و پس از آن وارد پروژه‌های طراحی و ساخت کشتی‌های کنوانسیونی شدم و ۴ سال در بخش کنترل کیفی یک کارخانه کشتی سازی مشغول به کار شدم. بعد از آن به مدت ۳ سال به عنوان مهندس مکانیک با تمرکز بر تجهیزات دوار و سپس سرپرست بخش مکانیک (تجهیزات دوار و ثابت) در یک شرکت مهندسی فعال در صنعت نفت و گاز مشغول به کار شدم. سپس به مدت ۳ سال به عنوان مدیر فنی یک شرکت کشتیرانی مشغول به کار شدم و مدتی را نیز در یک موسسه رده بندی بین المللی با عنوان کارشناس بازبینی و تائید طرح‌ها و نقشه‌های کشتی با تمرکز بر مسائل کنترل حریق، ایمنی، تعادل، تصادم و نجات در دریا مشغول به کار شدم. مجموع سال‌های فعالیتم که در بالا آورده شده می‌شود ۲۲ سال.

طی مدت ۶ سال دریانوردی؛ با نظام‌ها و روش‌های نگهداری و تعمیرات ماشین آلات کشتی و نیز قوانین و مقررات مرتبط با این بخش آشنا شدم. اینکه در یک محیط بسته و به دور از جامعه خشکی نشین به مدت ۶ ماه چگونه باید با همکاران تعامل و همکاری نمود درس بسیار ارزشمندی بود که هر دریانوردی بنا به ظرفیت وجودی اش کسب می‌نماید. با رفتار و اثر امواج سهمگین آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها و نیز جریان شدید باد بر سازه و سیستم‌های کشتی و نیز عملکرد متقابل کشتی در برابر آن‌ها آشنا شدم.

در طول ۳ سال و نیمی که در صنعت فراساحل کار می‌کردم، موضوعات زیر را یاد گرفتم:

نظارت بر ساخت سازه عرشه و پایه‌های نگهدارنده آن بر بستر دریا، نصب تجهیزات، راه اندازی سیستم‌ها و حمل و نصب عرشه‌ها و پایه‌های سکو‌های گازی دریایی در منطقه پارس جنوبی، نظارت بر فرایند لوله گذاری در بستر دریا و نیز انطباق با استاندارد‌ها و الزامات بین المللی مرتبط با این فعالیت در طول ۴ سالی که در پروژه‌های کشتی‌سازی کار می‌کردم، موضوعات زیر را یاد گرفتم:

آشنایی با فرآیند طراحی و ساخت کشتی، انواع جوش و تست‌های مربوطه، انواع ورق، براکت ها، پروفایل‌های استحکام دهنده و اتصال دهنده، ساپورت‌های نگهدارنده و سیستم‌های لوله کشی و برق کشتی، نصب و راه اندازی تجهیزات و ماشین آلات، تست غلتش شناور، تست‌های مربوطه به دریانوردی شناور مطابق با نیازمندی‌های ذکر شده در قرارداد و پیوست‌های آن، تست‌های عملکردی سیستم‌های مختلف کشتی و ...

در مدت ۳ سالی که در شرکت مهندسی نفت و گاز (پیمانکار EPC) مشغول به کار بودم، مطالب زیر را یاد گرفتم:

آشنایی با مدارک مهندسی از جمله؛ دیتاشیت مکانیک، دیتاشیت فرآیند، MR، مشخصات فنی، نقشه‌ها و دیگر اسناد مورد نیاز جهت طراحی، مهندسی و ساخت پالاشگاه‌ها پس از ۲۲ سال تجربه ذکر شده در بالا با عناوین شغلی: دریانورد، بازرس MWS در پروژه‌های نفتی و گازی واقع در دریا، بازرس و مدیر بخش کنترل کیفیت یارد کشتی سازی، مهندس مکانیک تجهیزات دوار، رئیس بخش مهندسی مکانیک در پروژه‌های مهندسی نفت و گاز، مدیر فنی کشتی، متخصص ایمنی و کنترل حریق کشتی ها، شاید بپرسید که الان چه کاری انجام می‌دی؟ و من پاسخ می‌دهم که از ۶ سال پیش تا امروز به عنوان مدرس و محقق، مدیر فنی کشتی و بازرس دریایی مشغول به کار هستم.

خلاصه‌ای از تجربیاتم را در سطر‌های پیشین گفتم، چون ضروری دانستم تا مخاطبین این نامه، با پیشینه و دیدگاه نگارنده آشنا شوند. چون من هم اگر از سال ۱۳۷۷ تا به امروز به عنوان یک دریانورد مشغول به کار می‌بودم شاید این نامه را نمی‌نوشتم. این نامه را نوشتم، چون از کار در موقعیت‌های شغلی مختلف، درس‌های متفاوتی آموختم. درس‌هایی که مقدمه‌ای شد برای درخواست اصلاح کم و کیف نظام آموزش‌های دریایی به ویژه آموزش‌های در حین خدمت دریانوردان در سراسر کره خاکی.

نظام آموزش‌های دریایی (دانشگاهی و در حین خدمت) به درستی جهت گیری نشده. فلذا بازبینی و اصلاح استاندارد‌های آموزشی مرتبط، از جمله بازبینی کم و کیف محتوای کنوانسیون STCW و نیز دروس دانشگاهی در رشته‌های مهندسی موتور و عرشه پیش نیاز امروز صنعت حمل و نقل بین المللی دریایی است.

به اعتقاد بنده، در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد دریانوردان در بخش موتورخانه دانش و مهارت کافی را ندارند و این سبب می‌شود تا حوادثی از جمله تصادم یا غرق شدگی کشتی‌ها افزایش یابد.

بر اساس تحقیقات، مطالعات و گفتگو‌های حضوری من با دریانوردان با ملیت‌های مختلف که در کشتی‌های باری با پرچم‌های مختلف کار می‌کنند و همچنین گفت و گوی چهره به چهره با بازرس‌های موسسه‌های رده بندی و افسران کنترل بنادر، متوجه شده ام که بیش از ۵۰ درصد از این عزیزان، دانش و مهارت کافی در موارد زیر ندارند، به ویژه دریانوردانی که روی کشتی‌های غیر سولاسی کار می‌کنند؛ خواندن و درک دقیق ۱- نقشه‌های سازه کشتی، ۲- نقشه‌های لوله کشی و ابزار دقیق سیستم‌های مختلف کشتی، ۳- نقشه ایمنی و کنترل حریق کشتی، ۴- کتابچه‌های مرتبط با تعادل کشتی، ۵-چیدمان عمومی و ساختمان کشتی، ۶- برش‌های عرضی و طولی سازه کشتی و نیز قطعات شرح داده شده در کتابچه‌های تعمیرات دستگاه‌ها و ماشین آلات کشتی و ۷- در پایان محتوای کنوانسیون‌ها و کد‌های مصوب و لازم الاجرا سازمان بین المللی دریانوردی عدم توجه به موارد هفت گانه ذکر شده در پاگراف پیشین باعث می‌شود تا تعمیرات و نگهداری به درستی انجام نشود و احتمال بروز حوادث برای کشتی، مسافران، محموله، محیط زیست و خدمه افزایش یابد. براستی برای ارتقای دانش و مهارت دریانوردان، افسران کنترل بنادر و بازرس‌های موسسه‌های رده بندی در هفت مورد فوق چه اقداماتی باید انجام شود؟ آیا کنوانسیون STCW نیاز به بازنگری و اصلاح دارد؟ آیا سیاست‌ها و اقدامات سازمان بین المللی دریانوردی و ادارات دریانوردی کشور‌ها در زمینه نظارت و کنترل بر عملکرد مؤسسات آموزشی دریانوردی فاقد ارزش و اثربخشی است؟ آیا نظارت بر عملکرد بازرسان سازمان‌های شناخته شده (موسسه‌های رده بندی کشتی) به درستی انجام نمی‌پذیرد؟ آیا کشور‌های صاحب پرچم در نظارت بر عملکرد سازمان‌های شناخته شده ضعف دارند؟ آیا شاخص‌های کلیدی عملکرد (برای ارزیابی عملکرد بازرس‌های دریایی شاغل در سازمان‌های شناخته شده) از منظر دانش و مهارت‌های تخصصی نیاز به بررسی و اصلاح فوری دارند؟

لطفا اجازه بدهید تا پاسخ‌های شما بر پرسش‌های مطرح شده در بالا را دریافت نمایم.

از طرفی دیگر، دغدغه اصلی و سیاست‌ها و اقدامات سازمان بین المللی دریانوردی از ۶ سال پیش تا به امروز، کاهش انتشار گاز‌های گلخانه ای، استفاده از سوخت کم سولفور، تقویت نقش بانوان در صنعت حمل و نقل دریایی، اتوماسیون و دیجیتالی نمودن کشتی ها، و تصفیه آب تعادل کشتی‌ها می‌باشد و نه ارتقا دانش و مهارت دریانوردان؟! متأسفانه سه موضوع مهم که نقش کلیدی و اساسی در تقویت دانش و مهارت دریانوردان دارند به فراموشی سپرده شده: ۱) ساده سازی اطلاعات موجود در قوانین و مقررات موسسه‌های رده بندی، کتابچه‌های تعمیرات و نگهداری تجهیزات و کنوانسیون‌ها و کد‌های سازمان بین المللی دریانوردی ۲) خواندن و درک صحیح نقشه‌ها و طرح‌های مورد نیاز و ضروری کشتی ۳) درک صحیح از محتوای کتابچه تعادل کشتی و جداول و منحنی‌های مرتبط با آن طبق تحقیقات و بازدید‌های میدانی بنده، تعداد زیادی از دریانوردان کلیدی کشتی‌ها به موارد زیر آگاه نیستند: ۱) اینکه در فاز بهره برداری از کشتی، هر گونه تغییرات در سیستم ها، جانمایی تجهیزات، نوع و تعداد آنها، محدوده تردد و نیز سازه و ساختمان کشتی باید با اطلاع و تأیید موسسه رده بندی و دولت صاحب پرچم باشد؛ و پس از آن تغییر، نقشه و یا سند اصلاح شده (ویرایش جدید سند) با مهر تائید موسسه رده بندی بر روی آن باید در کشتی نگهداری شود. ۲) تمامی نقشه ها، طرح‌ها و محاسبات مورد نیاز ذکر شده در قوانین موسسه‌های رده بندی و کنوانسیون‌ها و کد‌های لازم الاجرا سازمان بین المللی دریانوردی می‌بایست دارای مهر تائید موسسه‌های رده بندی یا دولت صاحب پرچم بر روی آن‌ها باشد. چرا که در غیر اینصورت، آن سند فاقد ارزش و اعتبار است.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه اقتصادسرآمد، تاریخ انتشار: 16اردیبهشت1403، کدخبر: 130904، eghtesadsaramad.ir