از سامانه یاران رئیسی تا کارگروه های تعیین وزیر پزشکیان + چرا پزشکیان هم از عملکرد کارگروه ها ناراضی است؟

سازوکار تعیین وزرا در دولت‌های قبلی عموما با محوریت نهاد‌های امنیتی دنباله گیری می‌شد و بررسی صلاحیت‌ها توسط ان‌ها صورت می‌پذیرفت. از دولت احمدی نژاد به بعد، زمزمه سازوکار‌های مشارکتی بتدریج شنیده شد. در دولت روحانی، هسته گزینش تشکیل شد. در دولت رئیسی سامانه‌ای بدین منظور طراحی شد که به قول خیلی‌ها سر کاری بود و انتصابات توسط چند محفل و گعده نظیر برادران نیلی، دکتر نجار، محفل علم الهدایی‌ها و ... دنباله گیری می‌شد. در دولت پزشکیان، بحث کارگروه و کمیته و شورای راهبردی مطرح شد. اولین ایرادات بر این ساختار و روند شامل، صلاحیت اعضای شورای راهبردی، شاخص‌های انتخاب وزرا، شاخص‌های انتخاب اعضای کمیته‌ها و کارگروه‌ها، شیوه درخواست ارسال رزومه، شیوه بررسی و تائید رزومه‌ها و مواردی همانند ان‌ها بود. همانگونه که پیش بینی می‌شد، نتایج و خروجی‌ها حتی صدای رئیس جمهور را هم دراورد و ایشان را وادار به موضع گیری و افشای ارتباطی بودن خروجی‌ها کرد. متن زیر با رویکردی انتقادی، اقدام به لایه شکافی از این موضوع نموده است.

شعارسال: مروری برای سازوکار معرفی وزرای پیشنهادی از سوی دولت‌ها حداقل در ادوار اخیر گویای یه روند کلی است: تعیین یک کمیته مرکزی و کارگروه‌های زیرمجموعه و در نهایت انتخاب با رای‌گیری از میان چهره‌هایی که برای وزارت به این کارگروه‌ها معرفی شده‌اند. شائبه اصلی این کارگروه‌ها در همه ادوار غیر شفاف بودن شاخص‌ها و ذینفع بودن اعضای آن‌ها بوده است. با این حال روسای جمهور منتخب تلاش داشته‌اند تا چنین سازوکاری را در ابتدای تشکیل دولت‌های خویش مستقل معرفی کنند.

مسعود پزشکیان در حکمی محمدجواد ظریف سرشناس‌ترین چهره کارزار تبلیغاتی خود را به‌عنوان رئیس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم منصوب کرد. پزشکیان شاخص‌های ۱۸ گانه‌ای را برای انتخاب وزرا تعیین کرده است که این شاخص‌ها انتشار عمومی هم پیدا کردند.

علی عبدالعلی‌زاده، علی ربیعی، علی طیب‌نیا، رضا صالحی امیری و محمدجواد ظریف نام‌های پرتکراری در ارجاعات رسانه‌ای برای بررسی وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم بوده‌اند. براساس یک سازوکار شکل گرفته از سال‌های قبل کارگروه‌هایی مسئول پیشنهاد وزرای کابینه به مسعود پزشکیان هستند.

سال ۱۳۹۲ پس پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان از کمیته‌ای به نام کمیته انتصابات برای تعیین وزرای کابینه او نام بردند. علی یونسی، مرحوم علی‌اکبر ترکان، محمدرضا نعمت‌زاده، اسحاق جهانگیری، حسام‌الدین آشنا و حسین فریدون برادر حسن روحانی مهمترین چهره‌هایی بودند از آن‌ها به‌عنوان هیات گزینش وزرای کابینه یازدهم نام برده می‌شد.

دولت سیزدهم نیز سیاق مشابه روحانی برای تعیین وزرا داشت. راه‌اندازی یک سامانه مردمی به نام سامانه یاران رئیسی اگرچه وعده انتخاباتی شهید رئیسی برای ارائه ترکیب کابینه‌اش بود، ولی خروجی این سامانه مشخص نشد و براساس گزارش‌های منتشر شده همانند سنت گذشته، حلقه‌ها، افراد ذی‌نفوذ و چهره‌ها نقش اصلی را در کمیته انتصابات و معرفی نامزد‌ها ایفا کردند.

سیدابراهیم رئیسی در جلسه دفاع از وزرای پیشنهادی کابینه خود در مردادماه ۱۴۰۰ در مجلس درباره این فرآیند گفته بود: برای هر وزارتخانه چند نفر مشخص شدند و کارگروه‌های تخصصی تعیین شد تا هم برنامه عزیزان بررسی شود و هم با تک تک کسانی که در معرض وزارت هستند مصاحبه شود. در هر کارگروه حداقل ۵ نفر مورد مصاحبه و ارزیابی قرار گرفتند. مصاحبه کنندگان، خودشان، شاخص‌هایی برای نمره دادن تعیین کرده بودند و از نظر یکدیگر مطلع نبودند. نظرات در جای دیگری جمع بندی می‌شد و هر کدام از مصاحبه‌گران خودش نظر می‌داد، اما نظر وی در جایی دیگر جمع‌بندی می‌شد و نظر این‌ها مورد توجه قرار گرفت. رئیسی می‌گفت محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم و حجت‌الله عبدالملکی اسامی پرتکرار پیشنهادی مردم در این سامانه بودند. سایت ریاست‌جمهوری درباره نقش رئیسی در انتخاب نهایی کابینه در همان زمان نوشته بود: رئیس‌جمهور منتخب پس از مطالعه و بررسی همه‌جانبه مطالب ارائه‌شده از سوی کارگروه‌ها، شخصا با گزینه‌های اولویت‌دار گفتگو می‌کند و نسبت به اتخاذ تصمیم نهایی اقدام خواهد کرد.

در عین حال یاسر جبرائیلی و مقداد نیلی اسامی پرتکراری در پشت صحنه معرفی وزرای کابینه دولت رئیسی بودند.

آنچه فراتر از تشکیل کارگروه‌ها اهمیت دارد، خروجی آنهاست که طی روز‌های اخیر مکرر از سوی چهره‌های کارزار انتخاباتی پزشکیان نیز به‌طور مکرر گوشزد شده است تا لابی‌ها جایگزین شاخص‌های مدنظر رئیس‌جمهور در انتخاب وزرای کابینه نشود.