شعارسال: موضوع واردات هواپیما‌های دست‌دوم به ایران از اواسط دهه‌۹۰ و با شدت‌گرفتن تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی به‌طور برجسته مطرح شد. ایران در آن زمان توافق‌هایی با شرکت‌های هواپیمایی غربی و آسیایی داشت و با خرید هواپیما‌های ایرباس و بوئینگ دست‌دوم، به‌دنبال خروج از وضعیت فرسودگی ناوگان هوایی خود بود و برای خروج از چالش کمبود ناوگان هوایی، در اسفند سال‌۱۳۹۷ سه فروند هواپیمای ایرباس (A ۳۱۹) با ظرفیت ۱۵۰ نفر که سال‌ساخت آن‌ها پس از سال‌۲۰۰۰ بود، خریداری کرد. خرید این سه فروند؛ در واقع بخشی از توافق‌های شورای اقتصاد مبنی‌بر خرید ۲۸فروند هواپیما شامل ایرباس‌های نو و دست‌دوم بود. در آن زمان اعلام شد که از میان ۲۸ فروند هواپیما خریداری‌شده، دو فروند ایرباس A ۳۳۰ نو، یک فروند ایرباس A ۳۲۱ نو، پنج فروند ایرباس دست‌دوم و سه فروند دیگر به‌عنوان هواپیما‌های دست‌دوم توسط ایران‌ایر و دو فروند نیز توسط هواپیمایی معراج خریداری خواهد شد.

در دولت سیزدهم نیز واردات هواپیما‌های ایرباس A ۳۲۰ و A ۳۱۹، بوئینگ۷۳۷ و نیز هواپیما‌های دست‌دوم از کشور‌های دیگر همچون نیجریه و روسیه آغاز شد. بنابر آخرین آمار رسمی اعلامی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری، در طول عمر نیمه تمام دولت سیزدهم، ۱۰۰ هواپیما در سه گروه هواپیمایی واردشده که از این تعداد، ۷۵فروند، هواپیمای سنگین مسافری بوده‌است، اما از این تعداد تنها ۴۷فروند هواپیما در حال‌حاضر فعال است و بقیه به‌عنوان انبار قطعات یدکی مورد‌نیاز برای اورهال دوره‌ای سایر هواپیما‌ها مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها، ایران با مشکلاتی همچون کمبود قطعات هواپیما مواجه‌شده که نتیجه آن خروج ۴۰ تا ۴۵ درصد از ناوگان هوایی کشور از چرخه عملیاتی بوده و به‌دلیل هزینه‌های بالا، ایرلاین‌ها ناگزیر به خرید هواپیما‌های دست‌دوم با عمر مفید ۱۰ تا ۱۵ سال‌تمایل پیدا کرده‌اند.

هرچند دولت قبلی برنامه‌هایی برای تعمیر و نوسازی هواپیما‌های موجود (اورهال) نیز اجرا کرد تا برای حل مشکلات صنعت هوانوردی، منتظر احیای توافق برجام نمانده باشد، اما این برنامه‌ها نتوانست به لحاظ کمی، نساب هواپیما‌های در حال پرواز به متوقف مانده‌ها را بهبود بخشد. در حال‌حاضر تعداد هواپیما‌های فعال در ناوگان مسافری ایران ١٨۵فروند است که از این تعداد، بین ١٣٠ تا ١۴٠فروند هواپیما پرواز دارند و بقیه هواپیما‌ها متوقف هستند.

با درنظرگرفتن واقعیت‌های تحریم و رعایت کامل استاندارد‌های ایمنی و فنی، واردات هواپیما‌های دست‌دوم، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای عبور از بحران فرسودگی ناوگان به‌نظر می‌رسد. بر اساس مقررات بین‌المللی، هواپیما‌های وارداتی باید کمتر از ۲۰ سال‌سن داشته باشند تا ایمنی و استاندارد‌های لازم را تضمین کنند؛ اما ظاهرا برخی از هواپیما‌های اخیرا واردشده به کشور، سن بیشتری دارند و همین موضوع نگرانی‌هایی درباره ایمنی و کارآیی آن‌ها ایجاد کرده‌است. بعضی از هواپیما‌های وارداتی در یکی دو سال‌گذشته، به دلیل سن بالا و نیاز به تعمیرات اساسی، به ناوگان غیرعملیاتی پیوسته اند و از آنجا که قادر به ارائه خدمات موثر نبوده اند، عمدتا به انبار قطعات تبدیل شده و در حال‌حاضر حدود نیمی از آن‌ها در وضعیت غیرفعال قرار دارند. میزان مصرف شرکت‌های هواپیمایی داخلی در مجموع روزانه ۳.۵ میلیون لیتر است که روزانه یک میلیون لیتر آن برای مسیر‌های خارجی و ۲.۵ میلیون لیتر آن برای مسیر‌های داخلی مصرف می‌شود.
لازم به توضیح است که بر اساس ادعای رئیس هیات مدیره هواپیمایی زاگرس در چند روز گذشته، اولین هواپیمای نوی ایرباس ۳۱۹ وارد کشور شده است. عبدالرضا موسوی بیان کرد که تا پایان سال ۵ فروند هواپیمای دیگر (تولید سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ میلادی) به شرط تامین مالی از سوی بانک‌های داخلی وارد کشور می‌شود.

سوال اصلی افکار عمومی در این خصوص آن است که آیا ایرلاین‌ها ارز حمایتی دریافت کرده بودند؟ کدام مرجعی بر قیمتگذاری‌های صورت پذیرفته برای ممانعت از بیش اظهاری قیمت، نظارت کرده است؟

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون