شعارسال: جشنواره‌های هنری با چه اهدافی برگزار می‌شوند و مخاطبانشان چه کسانی هستند؟ در یک بیان کلی می‌توان این‌طور گفت که برخی از فستیوال‌ها به‌عنوان جشنی برای پاسداشت سنت‌ها و میراث جامعه در تقویم سالیانه ظاهر می‌شوند، ولی یک هدف دیگر و شاید مهم‌تر هم در این میان وجود دارد که به ظهور و بروز رویداد‌های هنری معنا می‌دهد. جشنواره‌های معتبر سینمایی در دنیا و حتی مدل ایرانی آن، یعنی فستیوال فیلم فجر بیش و پیش از هرچیز با هدف معرفی فیلم‌ها و صاحبان آن به مخاطبان عام و خاص هنر هفتم برگزار می‌شوند و جایزه نقشی ثانویه در این میان ایفا می‌کند. برای نمونه «سعید روستایی» که اکنون فیلمش در بخش مسابقه فستیوال کن حضور دارد کشف فجر است. یا اصغر فرهادی و بسیاری از فیلمسازان شناخته‌شده سینمای ایران از طریق پذیرفته شدن در بخش‌های مختلف ادوار جشنواره فجر به جامعه آماری سینمای معرفی شدند و رفته‌رفته موقعیت خویش در وادی هنر را با شناختی که تماشاگران نسبت به آن‌ها پیدا کرده بودند استحکام بخشیدند.

امروز کار هجدهمین دوره «جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت» -که اسم آن پیش‌تر جشنواره فیلم دفاع مقدس بود- به پایان می‌رسد و داوران منتخبان این فستیوال را معرفی می‌کنند. جشنواره مقاومت از نظر دسته‌بندی موضوعی و محتوایی شباهت زیادی به جشنواره فیلم فجر دارد و طبیعتا باید به محلی برای شکفتن و معرفی فیلمسازان متعهد انقلابی و باورمندان به مسئله مقاومت بدل شود، اما می‌توان این سؤال را در همین بدو امر از برگزارکنندگان محترم جشنواره مقاومت پرسید که آیا این واقعه توانسته به مرز نام رفیع و درخشان «مقاومت» دست پیدا کند یا خیر؟ با توجه به ضریب پایین اخبار این جشنواره در رسانه‌های اصلی و فرعی و همین‌طور حضور فیلم‌هایی که کارکرد جشنواره‌ای خود را پیش از این مصرف کرده‌اند و چندسالی است که از ساخته شدن آن‌ها می‌گذرد نمی‌توان رأی به اعتبار جشنواره فیلم مقاومت داد. در ادامه ضمن اشاره به نکات مثبت و منفی این فستیوال به این سؤال نیز پاسخ می‌دهیم که آیا برگزاری جشنواره فیلم مقاومت با این دست‌فرمان توجیه دارد یا خیر؟

جشنواره باید متمرکز برگزار شود
یکی از معایبی که همواره جشنواره فیلم فجر از آن متضرر شده بود و کماکان می‌شود، این است که این رویداد به‌صورت متمرکز برگزار نمی‌شود و تضمینی برای برپا شدن کاخ آن در یک مکان همیشگی هم وجود ندارد. برای مثال، کاخ یا خانه جشنواره ممکن است یک‌سال در سالن همایش‌های برج میلاد و یک‌سال در پردیس ملت برگزار شود و برنامه‌ریزی بسیاری برای شرکت در این واقعه مهم فرهنگی را به‌هم بریزد. با این همه همان‌طور که در ابتدا اشاره شد باید شیوه برگزاری را نیز مورد نقد قرار داد. بسیاری عنوان می‌کنند که جشنواره فجر در مقام یکی از جشن‌های انقلاب اسلامی متعلق به همه مردم ایران است و باید به جز کاخ یا خانه رسانه‌ای جشنواره در سینما‌های مردمی تهران و دیگر شهر‌ها نیز میزبان مخاطبان باشد؛ نیت خیری پشت این حرف است که از تعلق انقلاب به مردم کوچه و بازار می‌گوید و بر این نکته به درستی تأکید می‌کند که سینما هم از این قاعده مستثنی نیست، اما این تفکر نمی‌داند که نیت خوبِ «سینما برای همه» در قواره جشنواره و فستیوال نمی‌گنجد و بهتر است فجر در قالب یک جشن سینمایی به استقبال سینمای انقلاب برود. این را کنار شیوه برگزاری منظم و متمرکز جشنواره فیلم مقاومت بگذارید.

هجدهمین جشنواره فیلم مقاومت از ۲۷ اردیبهشت تا ۳ خرداد در باغ موزه هنر دفاع مقدس به‌صورت متمرکز برگزار شد و منتخبانش را هم شناخت. رعایت مسئله تمرکز به اجرای دقیق جشنواره‌های هنری کمک می‌کند و باعث می‌شود تا دیگران جنبه بین‌المللی آن را جدی بگیرند. به عبارت دیگر اگر جشنواره فیلم مقاومت هم مانند فجر به‌صورت پراکنده در جای‌جای ایران برگزار می‌شد، اکنون همین میزان از تأثیرگذاری را هم نداشت. درواقع اگر این جشنواره یک جای ثابت و همیشگی نداشت چیزی شبیه به کاریکاتور سلف خود، یعنی فجر در شیوه برگزاری می‌شد و شبیه به یک دورهمی به‌نظر می‌رسید که خوشبختانه این اتفاق نیفتاد.

دو سال یک‌بار به جای سالی یک‌بار
جشنواره فیلم مقاومت و همچنین جشنواره فیلم صد، می‌توانند به‌واسطه سوژه‌محوری‌شان به رویداد‌های مهم فرهنگی در منطقه تبدیل شوند و کاری کنند که سینماگران شاخص بین‌المللی آثارشان را در اختیار این جشنواره‌ها قرار دهند، اما یک مسئله اساسی در این میان وجود دارد که باعث می‌شود از اهمیت این فستیوال‌ها کاسته شود. اولین دوره جشنواره فیلم حقیقت یا همان دفاع مقدس در سال ۱۳۶۲ برگزار شد. درواقع از ۴۲ سال پیش تاکنون این رویداد به صورت یک سال در میان و با توقف‌های از پیش تعیین‌نشده آن هم به‌شکل کج‌دار و مریز برگزار گردیده است که این مسئله آفت جشنواره‌هایی به قدمت فیلم مقاومت است. مسئله مقاومت در همه سال‌ها در خط مقدم جبهه تشخیص حق از باطل و به زبان امروزی‌ها استعمار نوین حی و حاضر بوده است، آن وقت چطور می‌شود که در بُعد نمادین، قضیه چندان جدی گرفته نشود؟ وقتی برای متولیان امر، سوژه مقاومت و مواجهه با استکبار اهمیت نداشته باشد از دیگر بازیگران اصلی و فرعی سینمای ایران چه توقعی می‌رود؟

جولان جنس دست دوم
همان‌طور که در ابتدا عنوان شد، جشنواره‌های معتبر با هدف معرفی فیلمسازان مستعد به عالم هنر و صنعت سینما به وجود می‌آیند و اکران اول بسیاری از فیلم‌ها در این فستیوال‌ها رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، جشنواره‌های درجه‌یک بین‌المللی حکم رونمایی را برای آثار و سازندگان آن‌ها ایفا می‌کنند و حتی جشنواره فجر هم به‌عنوان مهم‌ترین اتفاق فرهنگی جمهوری اسلامی همان‌طور که مثال‌های آن را پیش از این مشخص کردیم از این قاعده مستثنی نیستند. اما این مسئله مطلقا در مورد جشنواره فیلم مقاومت به وقوع نمی‌پیوندد. شاید این‌طور به نظر برسد که گردانندگان آن به معمولی بودن این فستیوال و نرسیدن به قله‌های سینمای جشنواره‌ای راضی هستند و کار خود را صرفاً برای خالی نبودن عریضه انجام می‌دهند، ولی آیا آن‌ها در صورت قبول این ادعا حق دارند که اینگونه فکر کنند و جایگاه جشنواره فیلم مقاومت را به رویدادی علی‌السویه، مانند بسیاری از جشنواره‌های درجه‌چندم داخلی و خارجی تقلیل دهند؟ قطعاً خیر؛ ایران با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ گامی مهم و محکم در جهت استعمارزدایی از کشور ما برداشته شد و ایران جایگاهش را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های مبارزه با استکبار تثبیت کرد. حال ما به‌عنوان مردم و کشوری که بیشترین هزینه را در این راه تقبل کردیم حق داریم که نوع نگاه خود به جبهه مقاومت را در عرصه نمادین هم جاری کنیم و به جشنواره فیلم مقاومت به‌عنوان رقیب فجر بنگریم، نه در جایگاه انتخاب دوم و یا شاید سوم سینماگران دفاع مقدس. درحقیقت، جشنواره فیلم مقاومت باید آنقدر مهم باشد که صاحب فیلم اولین اکران اثر خود را در این فستیوال جشن بگیرد، نه آنکه پس از اکران در فجر و پایان فرصت اکران عمومی و نمایش در تلویزیون تازه به فکر بازخوانی دوباره آن در جشنواره‌ای به قدمت «مقاومت» بیفتیم! فیلم سینمایی مجنون درحالی با ۱۲ رشته رکورددار نامزدی جوایز اصلی هجدهمین جشنواره فیلم مقاومت است که در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر، یعنی نزدیک به دو سال قبل به نمایش درآمد و اسفند هم به‌عنوان یکی از آثار شاخص جشنواره چهل و سوم فجر اکنون در اکران عمومی قرار دارد. جالب‌تر آنکه چرا فیلم ضعیف «دست ناپیدا» باید صرفاً به‌خاطر مضمون جایی در جشنواره داشته باشد و فیلمسازش با حداقل دانش سینمایی برای حاضران در فستیوال ورکشاپ بازیگری برگزار کند؟ این‌ها مسائلی است که باعث عدم موفقیت جشنواره فیلم مقاومت می‌شود.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از فرهیختگان، تاریخ انتشار:-، کدخبر:267436، farhikhtegandaily.com