شعار سال: «من عاشق علم هستم، در دوران دبیرستان
یادگیری علم در ایران آسان بود؛ شما تقریبا آزاد بودید که هرکاری انجام دهید و ظلم
زیادی هم در این حوزه انجام نمیشد، تحصیلات بعد از لیسانس در ایران سختتر میشود،
تا آن زمان شما میتوانید تا آن موقع یک دوره آموزش عالی فوقالعادهای داشته
باشید؛ اما پس از آن ناگهان متوجه میشوید فرصتهای تحقیقی و کاری در ایران بسیار
کم است.»
این یکی از دلایل سام سینایی، متخصص زیستشناسی نظری در یک برنامه
کامپیوتری دانشگاه «ام آی تی» آمریکا، برای رفتن از ایران است. او خطر جنگ، نرخ
تورم بسیار بالا، تحریمها علیه ایران و ... را دیگر دلایل «فرار مغزها» از ایران
میداند.
به گفته صندوق بینالمللی پول، بیکاری، سطح پائین درآمد اساتید و
نخبگان، نارساییهای مالی و اداری، کمبود امکانات تخصصی علمی و بیثباتی از جمله
دلایل اصلی مهاجرت ایرانیان است.
مسئله فرار مغزها از ایران مسئله جدیدی نیست، در دهههای گذشته آمار
مهاجرت دانشجویان و نخبگان از کشور به شدت افزایش پیدا کرده به خصوص در دوره هشت ساله
دولت محمود احمدی نژاد این آمار به شدت زیاد شد.
اما بر اساس تحقیق اخیر پژوهشکده مطالعات فناوری در چند سال اخیر وضعیت
فرار مغزها در ایران روبه بهبود است و وضعیت بهتری نسبت به برخی از کشورها دارد.
وضعیت دانشجویان مهاجر
در این گزارش آمده است که شاخص جابجایی بینالمللی دانشجویان (نسبت
تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در خارج از کشور به همه دانشجوهای آموزش عالی آن
کشور)، نرخ جابجایی دانشجویان
ایرانی یک درصد است و کشورهایی مانند مالزی، عربستان و چین با نرخ قابل توجهی
بالای ایران قرار دارند؛
تعداد مهاجران تحصيل كرده ايرانى هم مانند ديگر كشورها از سال ٢٠٠٠ تا
٢٠١١ افزايش زيادى داشته است و از ٢٨٩ هزار نفر به بيش از ۴۰۰ هزار مفر رسيده است.البته
همانطور كه در جدول مشخص است نرخ مهاجرت افراد تحصيل كرده ايران بر خلاف اكثر
كشورها افزايش پيدا كرده و از ٤ درصد به ٧ درصد رسيده است.
گفتنى است رتبه ايران در تعداد مهاجران تحصيل كرده از سال ٢٠٠٠ تا ٢٠١١
تغيير چندانى نكرده و از ۱۵ به ۱۶ رسيده ااست.
جدول مقایسه تعداد خالص دانشجویان ایرانی در کشورهای خارجی
نام کشور |
تراز خالص جابجایی دانشجویان |
تعداد دانشجوهای خارجی در کشور |
ایران |
منفی 34300 |
13767 نفر |
مالزی |
منفی 4686 |
60244 نفر |
عربستان |
منفی 12164 |
73077 نفر |
گفتنی است وضعیت ایران در رابطه با این شاخص هم از سال 2012 میلادی یعنی سال 1391 به بعد این وضعیت روبه بهبود است.
با وجود این بهبود این روند، ایران همچنان از سال 2007 میلادی یا سال
1385 به بعد رتبه آخر را در رابطه با تراز خالص دانشجویان بینالمللی دارد که علت
این موضوع بیش از اینکه فرار مغزها باشد کمبود دانشجوهای بینالمللی در ایران است.
در این رابطه در تحقیق پژوهشکده مطالعات فناوریآمده
است: «رقم منفی ایران بیشتر از اینکه به تعداد دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در
سایر کشورها مربوط باشد، به تعداد کم دانشجویان خارجی در داخل ایران برمیگردد.»
در واقع بر اساس اطلاعات یونسکو شاخص جابجایی بین المللی دانشجویان
آموزش عالی به دیگر کشورها در ایران که حاصل تقسیم تعداد دانشجویان هر کشور که
مشغول به تحصیل در خارج از کشور به کل دانشجویان آموزش عالی آن کشور است، در ایران
نسبت به دیگر کشورها میزان کمتری دارد.
نام کشور |
تراز خالص جابجایی دانشجویان |
تعداد دانشجوهای خارجی در کشور |
ایران |
منفی 34300 |
13767 نفر |
مالزی |
منفی 4686 |
60244 نفر |
عربستان |
منفی 12164 |
73077 نفر |
مسئلهای دیگر در رابطه با فرار مغزها؛ مهاجرت
مهاجرت هم یکی دیگر از مسائل مهم در رابطه با فرار مغزها است؛بر اساس
دادههای ارائه شده در گزارش سازمان ملل متحد، وضعیت ايران در نرخ خالص مهاجرت
(تعداد افراد ورودی به يک کشور منهای تعداد افراد خروجی از آن بر مبنای هر 1000
نفر جمعیت)، در سال های گذشته رو به افزايش بوده است. هر چه اين شاخص منفیتر
باشد، یعنی تعداد افراد مهاجر آن کشور نسعبت بعه تعداد ورودیها به آن کشور بیشتر
است.
در رابطه با این شاخص، ايران در اين شاخص در سال 2016 دارای رتبه 197
در میان کل کشورهای بررسی شده بود، این یعنی جمعیت ایران با مهاجرت تغییر چندان
زیادی نمیکند.
نام کشور |
تراز خالص جابجایی دانشجویان |
تعداد دانشجوهای خارجی در کشور |
ایران |
منفی 34300 |
13767 نفر |
مالزی |
منفی 4686 |
60244 نفر |
عربستان |
منفی 12164 |
73077 نفر |
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ انتشار 7 تیر 96، کد مطلب: 487014:www.alef.ir