* بررسی کمی و کیفی مناطق آلوده

براساس جمع‌بندی آمار وضعیت خشکیدگی، سطح مناطق آلوده یک میلیون و 131 هزار و 220 هکتار برآورد شده که عمدتاً در استان های، ایلام، لرستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش دارد. مقایسه نتایج با آمارهای پیشین حاکی از آن است که گسترش سطح آلودگی در استان ایلام نسبت به بقیه استان‌ها بیشتر بوده است، اما آنچه که از بررسی‌های میدانی و نظر کارشناسان داخلی و خارجی از جنگل‌های استان ایلام بر می‌آید از نظر روند خشکیدگی، تعداد پایه‌های خشکیده جدید نسبت به سال‌های قبل کمتر بوده و درختان نسبت به سال‌های قبل‌تر (83 تا 92) دارای وضعیت بهتری هستند که شاید خود در نتیجه میزان بارندگی‌های مناسب سال‌های 93، 94، 95 و 96 باشد.

* اقدام‌های اجرایی در سطح ملی

«حجت‌الله فتحی»، معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام، در گفت‌و‌گو با «ایران» از تشکیل کارگروه تخصصی خشکیدگی بلوط با حضور استادان دانشگاه و مؤسسه تحقیقات و معاونت‌های تخصصی سازمان متبوع و برگزاری جلسات تخصصی و بازدیدهای میدانی اعضا خبر داد و گفت: تهیه طرح ملی پیشگیری و کنترل خشکیدگی جنگل‌های بلوط در اکوسیستم‌های مناطق جنگلی زاگرس و تصویب طرح درمراجع سازمانی، انعقاد قرارداد با مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی برای اجرای 6 طرح پژوهشی از جمله پایش وضعیت خشکیدگی بلوط زاگرس، همایش استانداران ناحیه رویشی زاگرس دراستان ایلام و امضای تفاهمنامه در خصوص پدیده خشکیدگی جنگل‌های بلوط بویژه در استان ایلام در سال 93 از جمله اقدام‌های اجرایی در سطح ملی در ارتباط با پایش جنگل بلوط در استان بوده است. وی برگزاری همایش مدیران ستاد بحران و منابع طبیعی و آبخیزداری مناطق زاگرسی در استان ایلام، بازدید دکتر روحانی، رئیس جمهوری از جنگل‌های بلوط استان در اردیبهشت ماه سال گذشته و دستور مؤکد وی بر پیگیری جدی به منظور رفع مشکل جنگل‌های استان، اجرای طرح تسهیلات کوچک جهانی محیط زیست در ایران با عنوان احیای جنگل‌های بلوط استان ایلام با شناسایی پایه‌های مقاوم بلوط توسط گروه پژوهشی زیست بوم‌های پایداردر سال 94 و بازدید کارشناسان فائو از روند خشکیدگی درختان بلوط جنگل‌های استان در خرداد ماه

سال 95 را از دیگر اقدام‌های اجرایی در این راستا عنوان کرد. فتحی یکی از طرح‌های طرح مقابله با خشکیدگی درختان بلوط دراستان ایلام را عملیات پرورش و بهسازی جنگل‌های آسیب دیده بیان و اظهار کرد: با توجه به خشکیدگی درختان بلوط در استان و لزوم حذف سرشاخه‌های آلوده و هرس بهداشتی این درختان در سال‌های 93 و95، 6 هزار و 650 هکتار از جنگل‌های آفت‌زده استان به روش مکانیکی پاکسازی شد و سرشاخه‌های آلوده به بیماری‌های قارچی و سوسک‌های چوبخوار جهت کنترل جمعیت آنها در محل معدوم شد. این طرح در تمامی 10 شهرستان استان و در سایت‌های آلوده جنگلی به اجرا درآمد.

* ساخت سطوح آبگیر باران

این مقام مسئول اجرای طرح سطوح آبگیر باران در مناطق جنگلی آسیب‌دیده از پدیده خشکیدگی را یکی دیگر از طرح‌های طرح مقابله با خشکیدگی درختان بلوط در استان ایلام بیان کرد و گفت: این طرح به منظور تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، جلوگیری از هرزآب و فرسایش خاک در سطح یک هزار و 761 هکتار از عرصه‌های جنگلی استان به اجرا درآمد که نقش بسزایی در ذخیره نزولات جوی در پای درختان و نهال‌های کاشته شده خواهد داشت. این طرح نیز در تمامی شهرستان‌های استان به اجرا درآمد.

* تهیه و تأمین نهال

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام خاطرنشان کرد: به منظور احیای مناطق جنگلی آسیب‌دیده و تأمین نهال مورد نیاز طرح نهال کاری مشارکتی با گونه‌های بومی و اقتصادی، 314 هزار اصله نهال گونه‌های بومی در نهالستان‌های ایوان، چغاسبز و میمه تولید شده که نقش بسزایی در توسعه جنگل کاری و تأمین نهال استان دارد. تولید نهال استاندارد گونه مقاوم بلوط و «بنه» در نهالستان‌های موجود دراستان از دیگر اقدام‌های احیای مناطق جنگلی آسیب دیده استان بوده است.

* نهال‌کاری مشارکتی با گونه‌های بومی و اقتصادی

به گفته وی، یکی دیگر از طرح‌های طرح مقابله با خشکیدگی درختان بلوط در استان، نهال کاری مشارکتی با استفاده از گونه‌های بومی و اقتصادی است که جهت احیا و بازسازی مناطق جنگلی آسیب دیده از پدیده خشکیدگی با استفاده از مشارکت مردم محلی و بومی هر منطقه به اجرا در آمده است. این طرح در سطحی معادل 2 هزار و 415 هکتار در سال 93 و 2 هزار و 120 هکتار در سال 95 درعرصه‌های جنگلی ضعیف و آسیب دیده استان از جمله شهرستان ایوان با مشارکت و دخالت جوامع محلی اجرا شده است.انجام نهال‌کاری مشارکتی توسط سازمان‌های مردم نهاد و نهال کاری مشارکتی با استفاده از گونه‌های بومی از دیگر طرح‌های مقابله با خشکیدگی این درختان در استان بوده است. معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام با اشاره به سفر استانی رئیس جمهوری به استان ایلام در سال 92، گفت: در این سفر مقرر شد 25 میلیارد تومان اعتبار به صورت برنامه مدون 5 ساله به استان‌های زاگرس‌نشین اختصاص داده شود که تاکنون 9 میلیارد تومان آن در سال 93 پرداخت شده و مابقی آن هنوز پرداخت نشده است.

* ارزیابی روند خشکیدگی جنگل‌های استان

نتیجه‌گیری کلی و دقیق در مورد ارزیابی روند خشکیدگی درختان بلوط در جنگل‌های استان ایلام نیازمند گذشت یک دوره زمانی طولانی تر از زمان شروع این پدیده است،اما بررسی‌های میدانی و نظر کارشناسان داخلی و خارجی از جنگل‌های استان نشان می‌دهد که روند خشکیدگی، تعداد پایه‌های خشکیده جدید نسبت به سال‌های قبل کمتر بوده و درختان نسبت به سال‌های 83 تا 92 دارای وضعیت بهتری هستند.

44 هکتار از جنگل‌های بلوط چهارمحال و بختیاری در معرض نابودی چهارمحال و بختیاری هم یکی از استان‌های حوزه زاگرس مرکزی است که وسعت رویشگاه‌های جنگلی آن 335 هزارهکتار معادل 19 درصد سطح استان با گونه غالب بلوط است که 2.5 درصد کل جنگل‌های کشور را تشکیل می‌دهد. متأسفانه اخیراً اخباری از نابودی 44 هکتار از جنگل‌های بلوط این استان منتشر شده که خبر خوشایندی نیست. «مهرداد قطره سامانی»، کارشناس مسائل زیست محیطی و تغییرات آب وهوایی چهارمحال و بختیاری، در گفت‌و‌گو با ایرنا، تغییرات اقلیمی را عامل اصلی پدیده بیابانزایی دانست و گفت: به دنبال این وضعیت 44 هکتار از جنگل‌های بلوط این استان در معرض نابودی است. وی، خشک شدن دشت‌ها و زوال جنگل‌های بلوط زاگرس مرکزی را از پیامدهای مخرب وقوع پدیده بیابانزایی در کشور عنوان کرد وافزود: براساس جدیدترین تحقیقات انجام شده از سوی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، 44 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس این استان به صورت تک پایه و به شکل خشکیدگی تاج درخت در حال زوال است که اصلی‌ترین علت آن تغییر اقلیم گزارش شده است. این کارشناس مسائل زیست محیطی و تغییرات آب و هوایی، تولید چشمه‌های گرد و خاک را از دیگر پیامدهای وقوع پدیده بیابانزایی دانست و تصریح کرد: تاکنون 5 کانون گرد و خاک در استان شناسایی شده که در پی وزش باد، هوای این استان را آلوده می‌کند.

* رده پنجم چهارمحال و بختیاری از نظر خشکیدگی بین استان‌های زاگرس نشین

«علی محمدی مقدم»، مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری نیز در گفت‌ و‌گو با «ایران» اظهار داشت: براساس آمار رسمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیز‌داری در اردیبهشت ماه سال 93 میزان عرصه جنگلی دارای خشکیدگی در جنگل‌های زاگرس، یک میلیون و 131 هزار و 220 هکتار برآورد شده که طبق این آمار سطح پهنه خشکیدگی در جنگل‌های استان 17 هزار هکتار اعلام شده که با سطح برآورد شده براساس این طرح انطباق ندارد.

به گفته وی براساس آمار ارائه شده، چهارمحال و بختیاری با سطح خشکیدگی 44 هزار و 705 هکتار در رده پنجم استان‌های زاگرس از نظر خشکیدگی قرار گرفته است. محمدی مقدم با بیان اینکه خشکیدگی درجنگل‌های استان مختص بلوط نیست، خاطرنشان کرد: سایر گونه‌ها از جمله «زبان گنجشک»، انواع «بادام»، «افرای کیکم»، «دافنه» و «زالزالک» نیز درگیر خشکیدگی بودند. محمدی مقدم با اشاره به دلایل بروز خشکیدگی جنگل‌های این استان، گفت: نفوذ گرد و غبار به کشور و تحت تأثیر قرار گرفتن گونه‌های گیاهی و زوال آنها، تخریب شدید اکوسیستم ناشی از دخالت‌های بی‌رویه و ممکن نبودن ادامه حیات گونه‌های جنگلی و مرتعی از جمله دلایل خشکیدگی جنگل‌های این خطه از کشور است.

** نیم‌نگاه

چهارمحال و بختیاری با سطح خشکیدگی 44 هزار و 705 هکتار در رده پنجم استان‌های زاگرس از نظر خشکیدگی جنگل‌های بلوط قرار گرفته است

یکی دیگر از طرح‌های طرح مقابله با خشکیدگی درختان بلوط در استان ایلام ، نهال کاری مشارکتی با استفاده از گونه‌های بومی و اقتصادی است

براساس جمع‌بندی آمار وضعیت خشکیدگی، سطح مناطق آلوده یک میلیون و 131 هزار و

220 هکتار برآورد شده که عمدتاً در استان های، ایلام، لرستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش دارد

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، صفحه 19، تاریخ انتشار: 28 مرداد 1396، شماره: 6572 .