
شعار سال: قصه درد زوال و خشکیدگی جنگلهای زاگرس برای نخستین بار در سال 78 بود که آغاز شد و تا همین الان که حدود 18 سال از آن میگذرد، به پایان نرسیده است. شاید بتوان عمق فاجعه را در این جمله ریاست جمهوری که «درد درختان بلوط کمتر از درد دریاچه ارومیه نیست»، درک کرد. به گفته کارشناسان اگر روند آتشسوزیهای طبیعی و عمدی، بهره برداریهای بیرویه، خشکسالی، ریزگردها، بیماریها و آفات، تخریب اراضی جنگلی و.... به همین منوال ادامه داشته باشند تا 50سال آینده تنها خاطرهای از بزرگترین پهنه جنگلی کشور به یاد میماند. گویا امسال ابر و مه و خورشید و فلک دست به دست هم دادهاند و با بارشهای بیشتر روند زوال درختان زاگرسی بخصوص بلوطها را کند و بارقههایی از امید به احیا را روشن کردهاند. با وجود این اکوسیستم زاگرس آسیب پذیر شده و هنوز هم خزان بیهنگام، قهوهای شدن بافت چوب، تراوش صمغ سفید روی شاخهها و تراوش صمغ تیره از تنه درختان پیر خبر از محکومیت به زوال و مرگ دارد. نخستین بار سال 78 بود که طرح کنترل و پیشگیری از خشکیدگی جنگلهای زاگرس تصویب و تحقیقات در این خصوص شروع شد. با وجود اینکه در این طرح بخش بزرگی از جنگلهای زاگرس مورد مطالعه قرار گرفته و طرحهای پیشگیرانه و کنترلکننده مناسبی در آن اجرا شده، اما همچنان این جنگلها در معرض خطر هستند. این خطر آنقدر جدی بوده که بهار سال93 ریاست جمهوری در سفرش به ایلام بهعنوان استانی که بیشترین آسیب را در این خصوص دیده بر ضرورت تلاش برای جلوگیری از توسعه و گسترش پدیده خشکیدگی جنگلهای بلوط زاگرس و تلاش در راستای احیای این جنگلها تأکید و بودجهای بالغ بر 25میلیارد تومان برای این موضوع تصویب میشود. البته آن طور که مسئولان این استانها میگویند از این مبلغ تنها حدود 9 میلیارد ریال تخصیص یافته است. براساس جمعبندی سطح مناطق بیمار زاگرس یک میلیون و 131 هزار و 220 هکتار برآورد شده که عمدتاً در استانهای، ایلام، لرستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنده است. گسترش سطح آلودگی در ایلام نسبت به بقیه استانها بیشتر بوده است، اما آنچه از بررسیهای میدانی برمیآید به علت بارندگیهای مناسب روند خشکیدگی درختان این استان نسبت به سالهای قبل کمتر بوده است.
کنترل خشکیدگی درختان بلوط
«حجتالله فتحی»، معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام، در گفتوگو با «ایران» اظهار داشت: روند زوال و خشکیدگی درختان بلوط در استانهای زاگرس نشین پدیدهای نو نیست و از 11 استان این منطقه 6استان درگیر این پدیده هستند. ایلام یکی از استانهایی است که جنگلهای زاگرسی آن بیشترین آسیب را دیده است. طی این سالها از 6 میلیون هکتار جنگلهای زاگرسی استان، حدود یک میلیون و130 هزار هکتار دچار خشکیدگی شدهاند. 10 درصد این میزان بیش از 70 درصد آسیب جدی دیدهاند. وی ادامه داد: خشکسالیهای چند سال اخیر از مهمترین دلایل زوال جنگلهای زاگرسی بوده، اما خوشبختانه امسال بارشها مناسب بوده و میتوانم اعلام کنم که با توجه به میزان رطوبت کافی و پدیدههای جوی مناسب خشکیدگی درختان کند شده و پیشرفت بیماری تحت کنترل است.
تنش رطوبتی عامل اصلی خشکی
فتحی با بیان اینکه عوامل زیادی در نابودی جنگلها سهیم هستند، گفت: آفتها، گرد و غبار، بهرهبرداری بیش از حد از جنگلها و... همگی از عوامل ثانویه هستند. در اصل عامل پرخطر تنش رطوبتی است. درختان طی سالها خشکسالی رطوبت خود را از دست داده و آسیب پذیر شدهاند. البته تاکنون در تلاش بودهایم با اقداماتی نظیر حذف سرشاخههای آلوده، سمپاشی، ساخت سطوح آبگیر باران، کاشت نهال و دیگر طرحهای حفاظتی این جنگلها را حفظ کنیم. طرح «تسهیلات کوچک جهانی محیط زیست» که موضوع اصلی آن احیای جنگلهای بلوط ایلام است سال 95 بهدنبال بازدید کارشناسان فائو از روند خشکیدگی جنگلهای استان به اجرا در آمده تا پایههای مقاوم بلوط شناسایی و حفظ شوند.
پاکسازی تمام جنگلهای آفت زده
معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام عملیات پرورش و بهسازی جنگلهای آسیب دیده را یکی دیگر از طرحها عنوان کرد و گفت: حذف سرشاخههای آلوده و هرس بهداشتی درختان بلوط از مهمترین اقداماتی بوده که به اجرا در آمده است. در این راستا جنگلهای آفتزده تمام شهرستانهای استان به مساحت 6 هزار و 650 هکتار به روش مکانیکی پاکسازی و سرشاخههای آلوده به بیماریها معدوم شدهاند. هر ساله مقدار زیادی از بارشها به هدر میرود و در اصل درختان از آن تغذیه نمیکنند. به همین علت با ساخت سطوح آبگیر باران در مناطق جنگلی آسیبدیده سعی بر ذخیره آب و تقویت سفرههای آب زیرزمینی، جلوگیری از روان آبها و فرسایش خاک داشتهایم. این طرح در یک هزار
و 761 هکتار از عرصههای جنگلی استان به اجرا درآمده و بقیه نیز به محض تزریق اعتبار اجرا میشود.
مشارکت مناسب بومیان منطقه
وی ادامه داد: مشارکت مردم محلی و بومی منطقه مناسب بوده است. زاگرس نشینان از تمام توان خود برای احیای جنگلها استفاده کردهاند. برعکس صحبتهایی که در خصوص قطع درختان و تهیه سوخت توسط مردم محلی انجام میشود باید بگویم این افراد محلی هستند که با جمعآوری سرشاخههای خشک و آفت زده و استفاده از آنها برای سوخت، جلوی گسترش بیماری را تا حد زیادی گرفتهاند. از سوی دیگر، افراد محلی در قالب سازمانهای مردم نهاد کمرهمت به نگهداری از زیست بوم منطقه خود بستهاند و سالانه با مشارکت آنان تعداد زیادی از درختان بومی کاشته میشود. معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به اینکه مهمترین مشکل استانهای زاگرسی کمبود بودجه است، گفت: در سفر سال 93 رئیس جمهوری به استان مقرر شد 25میلیارد تومان اعتبار به صورت برنامه مدون 5 ساله به استانهای زاگرسنشین اختصاص داده شود که تاکنون تنها 9میلیارد تومان آن پرداخت شده است.
برش
مسأله زوال، تمام اکوسیستم زاگرس را تهدید میکند
«فریبرزغیبی»، رئیس مرکز جنگلهای خارج از شمال نیزدراین خصوص در گفتوگو با «ایران» اظهار داشت: مسأله زوال و از بین رفتن، تنها مختص درختان بلوط نیست بلکه تمام اکوسیستم زاگرس را تهدید میکند. از اینرو طرح صیانت از جنگلهای زاگرس از سال 87 تاکنون در حال اجراست. در این راستا شاخههای بیمار درختانی که بالای 50 درصد خشکیدگی داشتند قطع شده تا با رشد دوباره به حیات خود ادامه دهند. از سوی دیگر، با توجه به ضرورت همکاری جوامع محلی، کارگاههای آموزشی درهمه استانهای زاگرس نشین برگزار شده که تأثیرات مناسبی نیز بهدنبال داشته است. وی ادامه داد: درست است که امسال طبیعت به کمک زاگرس آمده و با بارشهای مناسب تا حد قابل قبولی رطوبت درختان را تأمین کرده، اما بیماری همچنان در جنگلهای زاگرس وجود دارد. اکوسیستم مجموعهای از عوامل زنده و غیر زنده است، پس وقتی تعادل آن بهم بخورد وضعیت ناپایداری به وجود میآید که جبران آن زمان بر است.رئیس مرکز جنگلهای خارج از شمال اضافه کرد: معیشت زاگرس نشینان به جنگل وابسته است و اگر بخواهیم فشار بهره برداریها را از جنگلها کم کنیم دولتمردان باید درصدی از اشتغال را به زاگرسنشینان اختصاص دهند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت
روزنامه ایران ، تاریخ انتشار 1 آبان 96، کدمطلب:204968، www.iran-newspaper.com