شعار سال: کوره‌ها و در واقع گودال‌هایی که تنه‌های سوخته و سیاه درختان لیموی جهرم را در بخش «سیمکان» و دو بخش دیگر «کردیان» و «مرکزی» این شهرستان در خود جای داده، نشانگر فشردن دست‌های خشک‌سالی بر گلوی دشت‌ها و باغ‌های این مکان است و باغدار چاره‌ای ندارد جز این‌که درختان تشنه و خشکیده خود را به تبر و کوره بسپارد. 18 درصد از جنگل‌های کشور در فارس جای دارد که تمام دارایی این استان در رویارویی با خشک‌سالی است، اما اکنون این منابع، مورد هجوم تبر به دستانی قرار گرفته که به مدد حاکمیت خشک کویر و در یورشی نابرابر جنگل‌های فارس را بار کامیون کرده تا در جهنم کوره‌های غیرمجاز جهرم به زغال تبدیل شود. سال‌های سال است که مرثیه درختان به پهلو افتاده و تاراج جنگل‌های فارس به گوش می‌رسد، اما در سال‌های اخیر دلایل متعدد از جمله بیکاری، ضرب‌آهنگ این سوگواره را تندتر کرده، به‌گونه‌ای که زخم‌های پی در پی تبر و جای دندانه‌های اره بر پیکره جنگل‌های این استان و دامنه زاگرس و درختان کهنسال آن خودنمایی می‌کند.

نشستگان در غبار سیاه

به گفته مدیرکل منابع طبیعی فارس، مقصد اصلی درختان جنگلی قطع شده فارس و استان‌های همجوار، کوره‌های غیرمجاز تولید زغال شهرستان جهرم است که تعداد آن‌ها تا حدود 900 واحد تخمین زده می‌شود.

تمرکز کوره‌های غیرمجاز تولید زغال جهرم در سه بخش سیمکان، کردیان و مرکزی این شهرستان است که بیش از پنج هزار نفر در این کار مشغول به فعالیت هستند که البته با نشستن پای درد دل این کوره‌داران که اغلب آن‌ها از اقشار ضعیف جامعه هستند، پی می‌بریم از بد حادثه به این کار پناه آورده‌اند. بسیاری از تولید‌کننده‌های زغال غیرمجاز جهرم روستاییانی هستند که به دلیل خشک‌سالی، مزرعه یا دامداری خود را از دست داده‌اند و تنها راه تأمین معاش آن‌ها تولید هفته‌ای چند کارتن زغال در کوره کوچک و سنتی در مجاور خانه خود است و اگر این منبع درآمد ناچیز قطع شود، خانواده آن‌ها از هم می‌پاشد و آسیب‌های متعددی را متوجه آن‌ها می‌کند.

ساماندهی به شرط محال

این نکته قابل توجه است که چرا تاکنون این حدود 900 کوره تولید زغال غیرمجاز با اشتغال حدود پنج هزار نفر ساماندهی نشده‌اند، هرچند که در یک سال اخیر اقداماتی برای صنعتی‌کردن این مشاغل که اغلب نیز خانگی و خرد است انجام شده، اما یکی از شروط اصلی این کار صنعتی‌کردن و انتقال این مشاغل به شهرک‌هایی که به همین منظور در نظر گرفته عنوان شده که به گفته فعالان این عرصه اغلب آن‌ها از قشر ضعیف جامعه بوده و توانایی تأمین تجهیزات صنعتی را ندارند و اگر این کار و سختگیری‌های پیرامون آن تداوم داشته باشد، آن‌ها ناگزیر به ترک این حرفه و پیوستن به جمع بیکاران هستند. از سوی دیگر به گفته مدیرکل منابع طبیعی فارس، نیروهای حفاظت از منابع طبیعی این استان در سال‌های اخیر از 300 به حدود 20 نفر کاهش پیدا کرده که به‌نظر می‌رسد این امر نظارت و کنترل بر فعالیت این کوره‌داران برای جلوگیری از تبدیل چوب‌های جنگلی به زغال را با مشکل مواجه کرده است. افزون بر افتادن پیکر گونه‌های باغی همچون لیمو، گونه‌های گیاهی و درختی جنگل‌های استان فارس را انواع بلوط، چنار، بادام، ارس، ارژن، جغجغک، شیرخشت، بنه، زالزالک، تنگرس، زبان گنجشک، کنار، کهور، استبرق و... تشکیل می‌دهد که از تبررس سودجویان زغال‌ساز دور نیستند.

رونق قاچاق زغال

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس اعلام کرد: فارس از استان‌های کشور است که بیش‌ترین اراضی جنگلی را در خود جای داده است. مهرزاد بوستانی افزود: دو میلیون و 200 هزار هکتار جنگل در استان فارس وجود دارد که بخش اعظم آن در حوزه زاگرس قرار دارد و اغلب نیز درختان با ارزشی نظیر بلوط، ارژن، بادام کوهی و گلابی وحشی را در خود جای داده است. بوستانی ادامه داد: متأسفانه قاچاق چوب و درختان جنگلی استان فارس از گذشته وجود داشته، اما در چند سال اخیر این روند شدت بیش‌تری پیدا کرده است. وی اضافه کرد: اداره کل منابع طبیعی فارس سالانه حدود 21 هزار تن محموله چوب و زغال را در این استان کنترل می‌کند که بخشی از این محموله‌ها باغی و بخشی دیگری نیز جنگلی و غیرمجاز است. بوستانی با اشاره به کمک‌های نیروی انتظامی این استان در کنترل و رصد محموله‌های چوب، گفت: در سال 96 بیش از 21 هزار تن محموله چوب بازرسی و کنترل شده که از این میزان حدود 17 تن چوب قاچاق کشف شده است. وی اظهار داشت: در 29 شهرستان استان فارس یگان گشت و مراقبت و حفاظت از منابع طبیعی وجود دارد و علاوه بر این در مبادی و جاده‌هایی مانند منطقه کوهمره سرخی شیراز و دشمن زیاری ممسنی که احتمال حمل چوب‌های قاچاق وجود دارد، ایست و بازرسی مستقر شده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس افزود: در ماه‌های گذشته بر تعداد گشت‌های حفاظت از منابع طبیعی شهرستان‌های شیراز، کازرون، فیروزآباد، سپیدان و مرودشت که احتمال قاچاق چوب‌های جنگلی وجود داشته افزوده شده و علاوه بر آن گشت‌های ویژه، نیروهای مخبر، قرقبان و نگهبان فصلی نیز به‌کار گرفته شده که به‌صورت نامحسوس در حال کنترل اوضاع هستند.

کمبود نیرو

وی با اشاره به کمبود نیروی حافظ منابع طبیعی در استان فارس بیان کرد: در گذشته اداره کل منابع طبیعی فارس حدود 300 نیروی حفاظتی در سراسر این استان داشته که متأسفانه اکنون این تعداد به حدود 20 نیرو کاهش پیدا کرده است. بوستانی بیان کرد: در پی کاهش چشمگیر نیروهای حفاظت منابع طبیعی استان در سال‌های گذشته این سازمان از کمک تشکل‌های مردمی و دوستداران طبیعت کمک گرفته و اغلب نیز براساس گزارش‌های این گروه‌ها متخلفان شناسایی و محموله‌های قاچاق چوب کشف می‌شوند. وی با بیان این‌که در سال جاری تاکنون حدود هفت هزار تن محموله چوب مورد بازرسی قرار گرفته، گفت: از این تعداد حدود 5/4 تن چوب جنگلی و قاچاق در این استان کشف شده و متخلفان نیز بازداشت شده‌اند.

قاچاق چوب با خودروهای سردخانه‌دار

بوستانی از بروز مشکلی جدید در حوزه قاچاق چوب در فارس سخن گفت و افزود: به‌تازگی برخی از متخلفان اقدام به حمل چوب‌های جنگلی و قاچاق توسط خودروهای غیرمعمول مانند انواع خودرو سواری یا کانتینردار و سردخانه‌دار می‌کنند که این موضوع کنترل در این بخش را سخت کرده است. وی ادامه داد: به عنوان مثال اخیراً تنها از یک خودرو سواری حدود 500 کیلوگرم چوب جنگلی در منطقه راشک به صورت اتفاقی کشف شد که این شیوه‌های حمل و جاسازی ماهرانه چوب‌های جنگلی، کار کنترل را سخت کرده است. بوستانی در پاسخ به سوالی درباره داشتن قوانین محکم در این حوزه بیان کرد: قانون در این زمینه مجازات کافی نظیر حبس و تبعید دارد، اما راه‌های گریز نیز در این بخش هست.

کوره‌هایی که جنگل‌سوز هستند

بوستانی یکی از معضلات فارس در حوزه قاچاق چوب را که انگیزه کافی برای متخلفان ایجاد کرده، کوره‌های غیرمجاز تولید زغال در شهرستان جهرم عنوان کرد و گفت: 900 کوره غیرمجاز تولید زغال در شهرستان جهرم وجود دارد که متأسفانه این محل مقصد آخر و جهنم چوب‌های جنگلی قاچاق فارس و استان‌های همجوار است.

وی اضافه کرد: از ابتدای سال 97 تاکنون اقداماتی با کمک سازمان‌های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت برای ساماندهی این کوره‌ها و کنترل آن‌ها صورت گرفته و همچنین تاکنون 37 مورد پرونده‌سازی و بستن این کوره‌ها نیز تشکیل شده است. او با بیان این‌که متأسفانه 900 کوره غیرمجاز تولید زغال در شهرستان جهرم از هیچ ارگانی مجوز ندارند، گفت: در سال جاری جلسات مختلفی برای ساماندهی این کوره‌ها برگزار شده و حتی دستور قضایی برای ورود به انبارهای آن‌ها نیز اخذ شده و مرتب در حال کنترل و رصد فعالیت این مراکز هستیم. مدیرکل منابع طبیعی استان فارس، قیمت بالای زغال جنگلی را یکی از عواملی دانست که در حوزه قاچاق چوب فارس ایجاد انگیزه کرده است و افزود: بیش از 90 درصد چوب‌های قاچاق و جنگلی استان فارس و همچنین استان‌هایی مانند خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان برای تولید زغال به سمت شهرستان جهرم سرازیر می‌شود. وی به وجود تنها دو کارگاه صنعتی تولید زغال در استان فارس اشاره کرد و اظهار داشت: این دو کارگاه مجوزدار در شهرستان‌های ممسنی و سپیدان قرار دارند، در صورتی که در منطقه‌ای واقع در بخش سیمکان شهرستان جهرم چند صد تولیدکننده غیرمجاز زغال یک شهرک برای خود ایجاد کرده‌اند.

بوستانی با بیان این‌که جنگل‌های منحصربه فرد استان فارس متعلق به همه است، اضافه کرد: حدود 340 هزار هکتار از جنگل‌های فارس فسیلی هستند و سنی بیش از 500 سال دارند و با ارزش هستند و نگهداری از این منابع طبیعی برای ادامه زندگی اهالی این استان بسیار با اهمیت است و به عنوان فیلتر تصفیه هوا و منبع عظیم ذخیره‌سازی آب محسوب می‌شوند. وی عنوان کرد: سامانه 1504 به‌صورت شبانه روزی و رایگان آماده دریافت گزارش‌های مردمی در زمینه تخریب منابع طبیعی و قاچاق چوب‌های جنگلی است.

فقط کوره‌داران جهرمی مقصر نیستند

معاون استاندار فارس و فرماندار ویژه شهرستان جهرم گفت: جلسات مشترک و متعددی در استان با مدیران کل منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، محیط زیست و صنعت، معدن و تجارت برای ساماندهی کوره‌های غیرمجاز تولید زغال جهرم برگزار شده است. علیرضا صحراییان افزود: حدود پنج هزار نفر به‌طور مستقیم در این کوره‌ها مشغول به‌کار هستند و معاش این افراد از این طریق تأمین می‌شود که به همین دلیل نباید با اقدامی شتابزده معیشت این افراد را با خطر مواجه کرد. وی با تأکید بر اهتمام مسئولان استان فارس و شهرستان جهرم بر ساماندهی کوره‌های غیرمجاز تولید زغال جهرم ادامه داد: اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان جهرم موظف شده تمام کوره‌های غیرمجاز استان را شناسایی کند و مستندسازی در این زمینه را انجام دهد.

برخورد جدی با کوره‌داران متصرف

فرماندار ویژه شهرستان جهرم اظهار داشت: تولیدکنندگان زغال در شهرستان جهرم سه گروه هستند: دسته اول کسانی که مجوزهای لازم را اخذ کرده‌اند، دسته دوم هنوز این مجوزها را دریافت نکرده‌اند، اما در زمین‌های شخصی اقدام به تولید زغال می‌کنند و دسته سوم کسانی هستند که عرصه‌های منابع طبیعی را تصرف و اقدام به تولید زغال کرده‌اند که درباره این افراد اقدامات قضایی در حال انجام است و به زودی با متصرفان منابع طبیعی برخورد قاطع خواهد شد. وی اضافه کرد: با توجه به فرآیند طولانی مدت دریافت مجوزهای لازم و همچنین نقش این حرفه در تأمین معیشت قشر زیادی از اهالی جهرم و جوانان روستاها و مناطق محروم، برای دسته اول و دوم مهلتی یک ساله تعیین شده که تا پایان سال 97 به اتمام خواهد رسید و کوره‌داران جهرمی بایست در این مهلت قانونی مجوزهای لازم را اخذ کنند. صحراییان گفت: اتحادیه صنفی مخصوص تولیدکنندگان زغال جهرم بایستی توسط اداره صنعت، معدن و تجارت به ثبت برسد و مشکلات صنفی فعالان این عرصه از طریق این اتحادیه پیگیری شود.

جلو قاچاق چوب از مبدأ گرفته شود

وی اغلب تولید‌کنندگان زغال جهرم را از قشر ضعیف جامعه دانست و گفت: مسئولان مربوط باید از مبدأ جلوی قاچاق چوب‌های جنگلی را بگیرند. زمانی که قاچاق چوب انجام می‌شود و به راحتی چوب‌های جنگلی از شهرستان‌های شمالی فارس و استان‌های همجوار وارد جهرم می‌شود، صرفاً نمی‌توان کوره‌داران و تولیدکنندگان سنتی زغال را مقصر اصلی قلمداد کرد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه تاریخ انتشار ------، کدمطلب: 54884، www.sabzineh.org