نشست تخصصی «کنفرانس امنیتی تهران2» در بیروت

امروزه غرب آسیا شاهد دوره ای از گذار خشونت آمیز و بی نظمی است که اثرات منفی و مخرب آن در سطح منطقه و بین الملل و در زمانی که نظم بین الملل به فضای پساغربی وارد می شود، مشهود است.

شعار سال: بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تحولات نظم بین الملل باعث جابجایی سریع قدرت در عرصه جهانی شده و نظم مذکور به دلیل جهانی شدن و پیامدهای آن تحت تاثیر قرار گرفته است. تا پیش از پایان جنگ سرد در قالب رهیافت رئالیسم، سطح تحلیل نظام بین الملل بود و این ساختار چنین بود که ترتیبات امنیتی در مناطق مختلف را از بالا به پایین شکل می داد؛ اما بعد از جنگ سرد و به ویژه پس از یازده سپتامبر 2001 مشخص شد که امنیت بین الملل به گونه ای از پایین به بالا شکل می گیرد و این مناطق هستند که شکل دهنده نظام بین الملل هستند.
منطقه غرب آسیا به دلیل سابقه تمدنی، قرارگرفتن بین دو قاره آسیا و اروپا، وجود آبراه ها و تنگه استراتژیک و منابع عظیم انرژی یکی از مناطق مهم و راهبردی جهان محسوب می شود که همواره مورد توجه قدرت های بزرگ بوده است. در این راستا، واقعیت ها و پویایی های جدید در منطقه غرب آسیا به خصوص بعد از بیداری اسلامی، باعث تقویت نقش پیشران های منطقه ای شده که طبعا کارکرد مداخله گرایانه عوامل فرامنطقه ای و در راس آنها ایالات متحده آمریکا را تحت تاثیر قرار می دهد.
نتیجه اینکه امنیت و سیاست در غرب آسیا بیش از گذشته و به تبع امنیت کل جهان در حال منطقه ای شدن است. بر این اساس، در کنار قدرت های جهانی، قدرت های منطقه ای از قابلیت بیشتری برای شکل دهی به ترتیبات امنیت منطقه ای برخوردار شده اند.
افزون بر این، منازعات بی پایان در گسترده وسیعی از جغرافیای غرب آسیا باعث شده تا تعریف «آینده» برای بخش های بیشتری از مردمان این منطقه غیرممکن شود. دولت در پهنه وسیعی از غرب آسیا هیچ گاه پدیده جذابی نبوده است؛ اما اکنون در غیاب دولت، بخش های مهمی از منطقه هرج و مرج فاجعه آمیز را تجربه می کنند.
در بخش های وسیعی از منطقه دولت همواره ضعیف و غرق در فساد بوده و ضعف ساختاری این نهاد باعث شده تا امنیت حتی به معنای هابزی آن به کیمیایی در این منطقه تبدیل شود. قدرت های سیاسی اکنون در بخش های وسیعی از غرب آسیا با چالش های چندلایه درونی و بیرونی مواجه اند و بعید است بتوانند از پس این چالش ها برآیند. نتیجه آنکه گروه های بیشتری حق انحصاری دولت در استفاده مشروع از زور را به چالش کشیده اند و قلمرو آن را محدودتر ساخته اند.
در غرب آسیای فعلی، نظم منطقه ای در حال تغییر چشمگیر است و موازنه قدرت در آن و روابطی که این موازنه را مشخص می سازند به شکل واضح مشخص نیستند. در زمان کنونی، نظم نوینی در حال شکل گیری است که به نظر می رسد این نظم در غیاب یک اصل سازمان دهنده مشخص در حال تکامل باشد.
به جای چنین اصلی، مجموعه ای از تحولات همپوشان، پویا و اغلب متناقض چیرگی خود را بر غرب آسیا نشان داده اند که باعث پیچیدگی چشم انداز آن شده اند. در پی تحولات اخیر نیز چالش های امنیتی منطقه بزرگ تر، متعددتر و پیچیده تر شده اند؛ در حالی که توانایی دولت ها چه دولت های منطقه ای و چه دولت های فرامنطقه ای، برای پرداختن به چالش های مذکور کاهش یافته است.
تغییر ژئوپلیتیک موازنه در غرب آسیا تحت تاثیر تغییرات ساختاری بزرگ تر مرتبط با جایگاه و وزن نسبی بازیگران خاص قرار گرفته است. کاهش نفوذ نسبی ایالات متحده آمریکا و اروپا در غرب آسیا و متعاقب آن افزایش نقش ها بازیگران منطقه ای و نقش های منطقه ای بازی ساز روسیه و چین، بازخیزش رقابت ژئوپلیتیک بین بازیگران منطقه ای، پیدایش واحدهای نیمه مستقل و تضعیف ساختار دولت-ملت و در نهایت افزایش چشمگیر و فزاینده نقش بازیگران غیردولتی در شکل دادن به تحولات منطقه ای از جمله عواملی هستند که در تغییر ژئوپلیتیک موازنه قدرت در خاورمیانه تاثیر جدی داشته اند. مجموع این تحولات باعث شده تا موضوع نظم امنیتی منطقه ای نوظهور در غرب آسیا، به امری حیاتی و مهم تبدیل شود.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین بازیگران منطقه و تاثیرگذار بر پیدایش نظم جدید، برای حفظ جایگاه خود و تامین امنیت و منافعش در آینده نیازمند بینش دقیقی از این نظم و راهبرد مناسب در قبال آن است.
امروزه غرب آسیا شاهد دوره ای از گذار خشونت آمیز و بی نظمی است که اثرات منفی و مخرب آن در سطح منطقه و بین الملل و در زمانی که نظم بین الملل به فضای پساغربی وارد می شود، مشهود است. این گذار چالش هایی را ایجاد می کند که از خلا ناشی از واپس نشینی غرب از سیاست تهاجمی آمریکایی که در صدد است تا علاوه بر عقب نشینی (خود) از تقویت نفوذ قدرت های رقیب نیز در منطقه جلوگیری کند نشات می گیرد. این دوره منطقه ای با ظهور و بروز نظم جدید منطقه ای و بازتعریف حدود منافع، نقش ها و موازنه پایان خواهد یافت.
بررسی و تحلیل این پدیده ها نیازمند تلاش فکری و نظری به منظور ارائه راهکارهایی برای شناخت، تبیین و ارائه راه حل از وضعیت موجود در عرصه بین الملل است که این امر نیز جز با پژوهش و تحقیق میسر نمی شود.
لازمه یک پژوهش و تحقیق نیز استفاده از روش مناسب و منطقی همچون برگزاری و همتایش های علمی همچون کنفرانس امنیتی تهران و نشست های تخصصی آن برای شناخت بهتر روابط بین پدیده هاست.
در این راستا نخستین کنفرانس امنیتی تهران سال گذشته با شعار گفت‌وگو، احترام، اعتماد و همکاری متقابل بین کشورهای منطقه غرب آسیا جهت نیل به امنیت و پیشرفت جمعی با همکاری بیش از پانزده مرکز و اندیشکده مطالعاتی راهبردی و مشارکت طیف وسیعی از نخبگان دانشگاهی و پژوهشی از داخل و خارج از کشور در تهران برگزار شد.
اهداف اصلی برگزاری کنفرانس امنیتی تهران «فهم و شناخت واقعی از الگوی راهبردی تحولات منطقه و آینده نگاری آن» و «تولید گفتمان بومی و مشترک بین نخبگان جهت مشارکت در تصمیم سازی و اجماع سازی» اعلام شده است. نخستین کنفرانس امنیتی تهران سال گذشته با شعار گفت‌وگو، احترام، اعتماد و همکاری متقابل بین کشورهای منطقه غرب آسیا جهت نیل به امنیت و پیشرفت جمعی با همکاری بیش از پانزده مرکز و اندیشکده مطالعاتی راهبردی و مشارکت طیف وسیعی از نخبگان دانشگاهی و پژوهشی از داخل و خارج از کشور در تهران برگزار کرد.
اهداف اصلی برگزاری کنفرانس امنیتی تهران «فهم و شناخت واقعی از الگوی راهبردی تحولات منطقه و آینده نگاری آن» و «تولید گفتمان بومی و مشترک بین نخبگان جهت مشارکت در تصمیم سازی و اجماع سازی» اعلام شده است.
دومین کنفرانس امنیتی تهران با عنوان «امنیت منطقه ای در غرب آسیا؛ چالش ها و روندهای نوظهور» به کوشش موسسه ابرار معاصر تهران و ده ها موسسه تحقیقاتی دیگر در 18 دی ماه 1396 در تهران برگزار خواهد شد.
در این راستا نخستین نشست فرعی تخصصی «کنفرانس امنیتی تهران 2» با موضوع «غرب آسیا در فضای تک قطبی پساغربی: چالش های دوران گذار» با حضور پژوهشگرانی از لبنان و چند کشور دیگر از جمله ایران روز پنجشنبه در بیروت برگزار شد.