شعارسال:همانگونه که از آغاز دور قبلی مذاکرات سوریه در وین انتظار می رفت روند تحولات نظامی در سوریه و عراق با گرایش به سوی مذاکرات سیاسی با هدف استقرار صلح و پایان جنگ در سوریه و عراق همخوانی ندارد.

 آمریکایی‌ها با 1800 نیروی جدید در پایگاه عین الاسد در استان الانبار عراق در نزدیکی مرز سوریه مستقر شده‌اند که امکان استفاده از نیروی هوایی این کشور در عراق و سوریه را تسهیل می‌کند. برخی کارشناسان نظامی معتقدند این پایگاه در مقابل استقرار نیروی هوایی در منطقه لاذقیه سوریه است. اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا نیز رسما اعلام کرده است که افزایش نیروهای آمریکایی به سوریه و عراق در دستور کار قرار دارد، این در حالی است که برخی مقامات آمریکا برای مخفی نگهداشتن اعزام 1800 نیرو به عین الاسد این اخبار را رسانه‌ای و نادرست قلمداد کرده‌اند.

در حالی که آمریکایی‌ها به دلیل خواست ترکیه و عربستان با حضور نمایندگان کرد سوریه در مذاکرات ژنو مخالفت کرده‌اند، با این حال خبر می‌رسد که باند فرودگاه قدیمی سوریه در شمال شرقی استان حسکه در رمیلان توسط ارتش آمریکا بازسازی و آماده شده است تا با استفاده از هلی کوپتر و هواپیما عملیات کردهای سوریه علیه داعش را پشتیبانی هوایی کنند. این در حالی است که روسیه خواستار حضور کردهای سوریه در مذاکرات است که به شدت از سوی ترکیه و نیز عربستان مخالفت می‌شود و پیدا است که نبردی پنهان بین روسیه و آمریکا بر سر کرد‌های سوریه آغاز شده است اما یکی با تکیه بر پشتیبانی نظامی و دیگری با پشتیبانی سیاسی. این نقشه سیاسی وقتی ناموزن به نظر می‌رسد که ترکیه مهمترین هم پیمان آمریکا به شدت مخالف هرگونه کمک نظامی به کردهای سوریه در نبرد با داعش است.

روسیه نیز در شمال شرق سوریه در قامشلی (در غرب رمیلان در استان حسکه) اقدام به اعزام مستشاران نظامی به منظور راه اندازی فرودگاه قامشلی کرده است تا به این ترتیب وحدت عملیاتی بین کردها و عربهای منطقه به منظور نبرد با داعش ایجاد کند. همچنین درصدد است تا هماهنگی لازم بین این نیروها و ارتش سوریه برقرار کند. با توجه به هم مرز بودن قامشلی با ترکیه و حضور کردها دراین منطقه بیش از پیش روشن می‌شود که روسیه در توسعه روابط با کردها تلاش دارد دست پیش را بگیرد و نمی‌خواهد آمریکا در این حوزه پیش دستی کرده و بر روند تحولات سوریه تاثیر منفی بگذارد.

این تحرکات نشان می‌دهد حتی اگر آن چنان که آمریکایی‌ها و یا فرانسوی‌ها از برنامه حمله برای آزادسازی موصل و رقه می‌گویند درست باشد این گمانه زنی وجود دارد که پس از پاکسازی آن از وجود داعش این مناطق در اختیار مخالفان وابسته به سعودی قرار گیرد. این درحالی است که موصل، الانبار، رقه و دیرالزور چند سالی است محور اصلی تجزیه فرضی عراق و سوریه و تشکیل یک دولت سنی را تشکیل می‌دهد.

در کنار این تحرکات نظامی و سیاسی اظهارات مسعود بارزانی در گفت‌وگو با روزنامه گاردین مبنی بر لزوم استقلال کردستان عراق و بر هم خوردن مرزهای سایکس پیکو به شدت جلب توجه می‌کند، گویی بارزانی در آستانه مذاکرات سوریه در ژنو می خواهد بگوید که تفاهمی در منطقه تحقق نخواهد یافت و تجزیه و استقلال کردستان امری اجتناب ناپذیر شده است، روشن است که هرگونه تغییری در کردستان عراق امتداد تجزیه فراگیر در خاورمیانه خواهد بود. این‌ها همه همان حرکات ناموزن غیر متطابق با روند مذاکرات سیاسی در ژنو درباره سوریه خواهد بود.

در سایه این تحولات پادشاهی عربستان ساز جدایی در خصوص مذاکرات درپیش روی مخالفان با دولت سوریه می‌زند. پیش از برگزاری نشست ژنو، عربستان با گردآوری مخالفان سوری که تحت پوشش مالی و تسلیحاتی اش قرار دارند تلاش کرد تا مجموعه‌ای تحت عنوان مخالفان نظام سوری گرد آورد و آنها را به عنوان تنها نماینده مخالفان معرفی کند. اجتماع مخالفان در سعودی که سپس به کنفرانس ریاض شهرت یافت هیئتی را برای شرکت در مذاکرات سوریه 3 در ژنو معرفی کرد، کنفرانسی که قرار بود 5 بهمن ماه برگزار شود اما به تاخیر افتاده است.

استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در بحران سوریه بدون اشاره به نام سعودی اعلام کرده است که تلاش طرفی که خواستار تحکیم سلطه اش بر مخالفان نظام سوریه است عملا موجبات این تاخیر را فراهم کرده است. وی با توجه به مخالفت شدید روسیه و سوریه با ترکیب هیئت برخاسته از کنفرانس ریاض تاکید کرده است که طرف‌ها بر مواضع خود اصرار دارند و کوتاه نیامدند در عین حال تاکید دارد که مخالفانی که در لایحه آمریکا و روسیه وجود ندارند نمی‌توانند در مذاکرات شرکت کنند. وی معتقد است در حالی که سازمان ملل یکه تاز و صاحب قرار میدان نیست این مذاکرات در صورتی برگزار خواهد شد که بازیگران اساسی یعنی آمریکا و روسیه با برگزاری مذاکرات و نمایندگان مخالف دولت سوریه موافقت کنند.

چندی پیش ریاض حجاب یکی از مخالفان وابسته به دولت سعودی پس از نشست مخالفان نظام سوریه در شهر ریاض به عنوان رییس هیئت عالی هماهنگی گفتگوکننده مخالفان نظام معرفی شد و وی اسعد زعبی، جورج صبرا و محمد علوش (پسر عموی زهران علوش تروریست رهبر جیش‌الاسلام که در بمباران نشست رهبران این مجموعه درغوطه شرقی دمشق کشته شد) را به عنوان اعضای اصلی هیئت مذاکراه کننده با دولت سوریه در ژنو معرفی کرد.

این در حالی است که مجموعه موسوم به جیش‌الاسلام (که در زمان ریاست بندر بن سلطان بر تشکیلات امنیتی سعودی پایه گذاری شد) یکی از مهمترین مجموعه‌های مسلح تروریستی در سوریه به شمار می‌رود و روسیه با حضور این مجموعه در مذاکرات مخالف است.

حضور جورج صبرا، عضو سابق حزب کمونیست سوریه حضورش در هیئت ریاض یکی از معماهای جالب است چرا که در میان این همه جریانات سلفی و تکفیری که به مبدا اندیشه‌های وهابیت ایمان دارند وجود یک کمونیست سابق همچون یک وسیله برای رد گم کردن سیاست سعودی در هیئت ریاض است، فردی که حتی نمی‌تواند بر یک متر مربع از مساحت سوریه که در آن جنگ جریان دارد تسلط داشته باشد. از قضا وی در پیش شرطی اعلام کرده است تا دولت سوریه زندانیان را آزاد نکند و هواپیماهای روسی به بمباران هوایی شهروندان سوریه پایان ندهند و تا شهرها و روستاهای تحت محاصره ارتش سوریه پایان نگیرد هیچ مذاکره‌ای با دولت سوریه در ژنو صورت نمی‌گیرد.

این ادعاها در حالی است که ارتش سوریه با کمک نیروی هوایی روسیه و نیروهای هم پیمانش بخشهای مهمی از مناطق سوریه به خصوص در مناطق شمالی و نواحی حلب از دست مجموعه‌های تروریستی آزاد کند.

اگر قرار است این هیئت با چنین پیش شرط هایی وارد مذاکرات شود اصلا چرا تاریخی برای آغاز مذاکرات سوریه 3 در ژنو تعیین شده است؟

پادشاهی سعودی آنچنان در موضوع هیئت مذاکراه کننده با دولت سوریه یکه تازی و خودکامگی می‌کند که بدیهی ترین عرف سیاسی و دیپلماتیک را رعایت نمی‌کند. در حالی که دهها گروه و شخصیت مختلف از مخالفان سیاسی دولت سوریه در داخل و خارج(که مخالف جنگ و حرکتهای نظامی در تحولات سوریه هستند) از طیف مخالفان دولت سوریه کنار گذاشته شده اند، اما سعودی همچنان اصرار دارد که یا این مجموعه باید به عنوان مخالفان نظام به رسمیت شناخته شده و سپس در مذاکرات شرکت کنند و الا گفت‌وگویی در ژنو در کار نخواهد بود و هم چنان رویکرد نظامی در دستور کار خواهد بود.

دولت سعودی پس از تشکیل هیئت ریاض بار دیگر سیاست شکست خورده "پیش شرط های غیر قابل تحقق" را به میان کشید و همچون گذشته اعلام کرد که بشار اسد و چهره‌های برجسته نظام و دولت سوریه در آینده روند سیاسی سوریه جایی ندارند. پادشاهی سعودی آن قدر در مواضع مغرورانه خود پافشاری کرده است که بدیهی‌ترین و برجسته ترین طرف‌ها و چهره‌های سیاسی مخالف نظام را که در عین حال مخالف جنگ در سوریه هستند، با گستاخی به کنار زده است و با داستان به گونه‌ای برخورد می‌کند که انگار مذاکرات ژنو امارتی است که فقط باید با پول و سلاح و نیروهای افراطی وابسته بر آن مسلط شود.

اولین واکنش در این باره از سوی روسیه هویدا شد. مسکو اعلام کرد که اگر تعدیل و اصلاحاتی در هیئت اعلام شده صورت نگیرد و معتدلین به آن راه نیابند و یا هیئتی منفصل از نشست ریاض در مذاکرات شرکت نکند و یا در صورتی که این هیئت به تحریم مذاکرات روی آورند آنگاه هیئتی دیگر در مذاکرات ژنو حاضر و با دولت سوریه مذاکرات می‌کنند. از نگاه روسیه مجموعه جیش‌الاسلام یکی از مهمترین گروه‌های تروریستی در سوریه به شمار می‌رود وطیف وسیع تری از مخالفان در مذاکرات حاضر شوند.

دولت سوریه نیز پس از کسب دستاوردهای نظامی گسترده توسط ارتش این کشور اعلام کرد که با هیچیک از نمایندگان مجموعه‌های تروریستی که در مذاکرات حاضر شوند گفت‌وگو نخواهد کرد و آنها را به رسمیت نمی‌شناسد.

در میان مواضع دولتهای مربوط به تحولات سوریه، موضع فرانسه همچنان عجیب، یکطرفه و البته با توجه به نوع روابط پاریس با ریاض قابل درک به نظر می‌رسد، پاریس اصرار دارد هر هیئت مذاکراه کننده‌ای باید از نشست ریاض باشد به این ترتیب از نگاه سیاست خارجی فرانسه هیئت اعزامی از ریاض تنها مجموعه مخالفان درمذاکرات به شمار خواهند رفت در حالی که فرانسوی‌ها بهتر از هر کسی می‌دانند که این صیغه نه واقعی است و نه قابل اجراء.

آمریکا نیز با کمی اختلاف با سعودی‌ها تلاش دارد هیکل اصلی هیئت ریاض را حفظ کند اما موضع روسیه باعث شده است تا تلاش کند تغییری در شکل این هیئت ایجاد شود چرا که آنها به خوبی می‌دانند سعودی‌ها توانایی لازم برای اداره گفتگوهای ژنو سوریه 3 را ندارند.

اقدام سعودی در قرار دادن محمد علوش در هیئت مذاکراه کننده مخالفان با نظام سوریه روشن است که عملی تحریک آمیز است که چیزی جز شکست مذاکرات را عایدی ندارد. علوش مدعی است از زیر بار فشارهای روسیه برای انضمام طرفهای دیگر در مذاکرات از جمله حزب اتحاد دمکراتیک کردهای سوریه به مدد مساعدت‌های سعودی، ترکیه و قطر رهایی پیدا کرده‌اند. این حزب خواستار مشارکت درمذاکرات است و حضورش از سوی روسیه مورد تاکید قرار گرفته است، حتی فرانسوی‌ها نیز اعلام کرده اند که کردهای سوریه باید جزیی از راه حل آتی سوریه باشند اما تلویحا نیز گفته‌اند که حضور آنها در مذاکرات خود یک معضل است.

از باب مثل "سالی که نکوست از بهارش پیداست" پیش درآمد مذاکرات مستقیم دو جانبه دولت سوریه با مخالفان در ژنو زیر نظر سازمان ملل هیچ خوش یمنی نداشته است و آن چه امروز از آن شاهد هستیم نتایج مثبتی را در آینده نشان نمی‌دهد ضمن این که روند تحولات نظامی در منطقه بسیار سریع تر از گفتگوها و یا راه حلهای سیاسی پیش می‌رود، تحولات نظامی که چه بسا یکی از دستاوردهایش تجزیه و استمرار جنگ در مناطق بحرانی است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 3بهمن1394، کدخبر: 94110301098: www.isna.ir