شعارسال: با وجودی که به‌دلیل معضلاتی مانند کمبود آب، فرسایش خاک و همچنین هزینه‌های تمام شده بحث کشت فرا مرزی سال‌هاست در ایران مطرح شده و حتی به‌صورت موردی توسط فعالان بخش خصوصی در چند کشور تجربه شد، ولی پس از ابلاغ آیین نامه کشت فراسرزمینی توسط رئیس جمهوری در اردیبهشت ماه سال گذشته این طرح به صورت جدی‌تر در دستور کار وزارتخانه‌های مرتبط قرار گرفت.

به‌طوری که هم‌اکنون در حدود یک میلیون هکتار از اراضی آنسوی مرزها کشت فراسرزمینی انجام می‌شود و در مجموع برای کشت فراسرزمینی 2.5میلیون هکتار برنامه‌ریزی شده است. دراین باره محمود حجتی وزیر کشاورزی اردیبهشت ماه سال‌جاری در خصوص کشت فراسرزمینی اعلام کرد: تا امروز توانستیم در بیش از ۷۲۸هزار هکتار از اراضی کشورهای هدف نظیر روسیه، قزاقستان و اوکراین به تولید محصولاتی مانند ذرت و دانه‌های روغنی اقدام کنیم؛ ضمن اینکه برای کشت فراسرزمینی تفاهمنامه همکاری در ۴۲۲ هزار هکتار دیگر امضا شده و برای ۴۴۱ هزار هکتار از اراضی دیگر کشورها که به‌صورت هدف انتخاب شده نیز در حال مذاکره هستیم. به گفته وی در مجموع بیش از ۲٫۵ میلیون هکتار از اراضی برای کشت فراسرزمینی پیشنهاد شده که در حال مذاکره با کشورهای مربوطه هستیم. قراردادهای کشت فراسرزمینی در برخی کشورها نیز به شکل اجاره‌های ۲۵ تا ۴۹ ساله است.

در این راستا، کشورهایی مانند ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، آفریقای جنوبی، اوگاندا، غنا، کنیا، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، اوکراین، بلاورس، سوریه، قزاقستان، برزیل، ونزوئلا، سورینام، عراق، گرجستان، مولداوی، ویتنام و مقدونیه به‌عنوان کشورهای هدف کشت فراسرزمینی معرفی شدند.

از اقلیم مناسب برای کشت، میزان بارندگی، استعداد‌های فنی، ظرفیت نیروی انسانی، زیرساخت‌های ارتباطی، حمل و نقل، ثبات سیاسی و اقتصادی، میزان بیکاری، روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران با کشورهای هدف و کشورهای رقیب به‌عنوان اولویت‌های معرفی این کشورها برای توسعه کشت فراسرزمینی یاد شده است.

اجاره ارزان قیمت زمین‌‍‌های زراعی برای کشاورزی در کشورهای هدف، می‌تواند در نهایت به توسعه صدور خدمات فنی مهندسی داخل کشور منجر شود. همچنین به ازای حداقل اجاره زمین زراعی داخل کشور، نه تنها می‌توان در کشور هدف، زمینی بسیار ارزان‌تر اجاره کرد، بلکه تمام فعالیت‌ها را نیز با همان هزینه انجام داد. به‌عنوان مثال، حداکثر هزینه اجاره یک هکتار زمین در یکی از کشورهای هدف، سالانه بین ۲۰ تا ۱۰۰ دلار است. این در حالی است که در ایران به طور متوسط هزینه اجاره از ۳٫۵ تا هفت میلیون تومان متغیر خواهد بود. اگر به طور میانگین هزینه اجاره سالانه زمین در کشور را چهارمیلیون تومان در نظر بگیریم، به عبارتی اجاره زمین زراعی در ایران هزار دلار تمام خواهد شد. یعنی ده برابر هزینه خارج از کشور. به همین دلیل هزینه گفته شده با تمام فعالیت‌های کاشت، داشت و برداشت در بیرون از مرزها برابری می‌کند.

بنابراین می‌شود با به کار‌گیری اراضی خارج از کشور، استراحت زمین‌های داخلی را تضمین کرده و آب و خاک خود را ترمیم کرد. علاوه بر آن، بخش بزرگی از نیازمان به محصولات کشاورزی تأمین می‌شود.

* جزئیات سرمایه‌گذاری برای کشت فراسرزمینی در غنا

مدیرکل امور بین‌الملل وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که در فاز نخست ۶۰۰۰ هکتار زمین حاصلخیز از غنا دریافت کرده‌ایم تا در آنجا کشت فراسرزمینی انجام دهیم و سرمایه‌گذاران می‌توانند با مراجعه به این وزارتخانه از شرایط اجاره ۴۹ ساله این اراضی مطلع شوند.

هومن فتحی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در غنا با توافق صورت گرفته ۶۰۰۰ هکتار زمین دریافت کرده‌ایم که بسیار حاصلخیز بوده و در ۱۰۰ کیلومتری پایتخت این کشور (آکرا) و مجاورت رودخانه ولتا قرار دارد.

وی با بیان اینکه میانگین بارندگی در این کشور ۹۰۰ میلی‌متر است، افزود: زمین‌هایی که برای کشت فراسرزمینی از غنایی‌ها تحویل گرفته‌ایم آنقدر حاصلخیز است که دو بار در آنجا در هر فصل زراعی می‌توان کشت یک محصول را انجام داد که اولویت در شرایط کنونی با ذرت است.

مدیرکل امور بین‌الملل وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: بر اساس توافق صورت گرفته هیچ محدودیتی برای دریافت زمین و کشت فراسرزمینی در غنا وجود ندارد و ۶۰۰۰ هکتار مورد نظر در فاز نخست از این کشور دریافت شده است. سرمایه‌گذاران بخش حقیقی و حقوقی می‌توانند با مراجعه به دفتر بین‌الملل وزارت جهاد کشاورزی از جزئیات کشت فراسرزمینی در این کشور مطلع شوند.

فتحی گفت: برای واگذاری زمین به سرمایه‌گذاران، اولویت‌هایی مدنظر وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد که می‌توان به تأمین سرمایه، توان تولید در سطح وسیع از نظر فنی و لجستیکی اشاره کرد که در این صورت باید سابقه و رزومه آن را داشته باشند.

وی با بیان اینکه کشت فراسرزمینی به هیچ وجه جایگزین تولید داخلی و سرمایه‌گذاری داخلی نخواهد شد، تأکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی خود به این مسأله ورود پیدا نمی‌کند و تنها بسترساز برای بخش خصوصی است که تمایل دارد تولید را در دیگر کشورها راه‌اندازی کند اما برای جلوگیری از بروز مشکلاتی که در دولت‌های گذشته (نهم و دهم) برای سرمایه‌گذاران ایرانی علاقه‌مند به کشت فراسرزمینی به وجود آمده بود، همه جوانب این مسأله از نظر حقوقی، اقتصادی و بین‌المللی در تفاهم با غنا مدنظر قرار گرفته و دولت به‌عنوان فراهم‌کننده این بستر کاملاً کشت فراسرزمینی و شرایط آن را برای سرمایه‌گذاران تنظیم می‌کند. به گفته وی زمین‌های مدنظر در کشت فراسرزمینی به صورت اجاره ۴۹ ساله در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.

* کشت فراسرزمینی باید سریعتر اجرا شود

درحالی که طی ماه‌های گذشته وزارت جهاد کشاورزی توانسته است با برخی از کشورها برای کشت فراسرزمینی به توافق برسد، مسئولان پارلمان بخش خصوصی از دولت می‌خواهند که با توجه به اهمیت این طرح باید سریعتر اجرایی شود. درهمین ارتباط رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران گفته است: «اگر دولت برنامه‌ای جدی برای اجرای طرح کشت فراسرزمینی دارد، باید هرچه سریعتر آن را اجرایی کند، زیرا کشورهای رقیب زمین‌های مرغوب را گرفته‌اند.»

احمد صادقیان، در گفت‌و‌گو با خبرآنلاین تأکید کرده است: برای امنیت غذایی نیاز به تأمین آب داریم؛ موضوعی که هم‌اکنون یکی از چالش‌های بزرگ کشور است. به‌همین دلیل باید کشت فراسرزمینی رایج و مرسوم شود. کشورهایی که با محدودیت‌های آبی مواجه هستند، یا این نوع نگرانی‌ها را دارند کشت فراسرزمینی را در دستور کار قرار داده‌اند. به همین دلیل هم لازم است سیاست‌های اقتصادی ایران در حوزه کشاورزی به این موضوع معطوف شود.

** نیم نگاه

در این راستا، کشورهایی مانند ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، آفریقای جنوبی، اوگاندا، غنا، کنیا، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، اوکراین، بلاورس، سوریه، قزاقستان، برزیل، ونزوئلا، سورینام، عراق، گرجستان، مولداوی، ویتنام و مقدونیه به‌عنوان کشورهای هدف کشت فراسرزمینی معرفی شدند.

به ازای حداقل اجاره زمین زراعی داخل کشور، نه تنها می‌توان در کشور هدف، زمینی بسیار ارزان‌تر اجاره کرد، بلکه تمام فعالیت‌ها را نیز با همان هزینه انجام داد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: 25 آذر 1396، کدخبر: 243098، www.iran-newspaper.com