وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه امروز کشورگشایی از طریق علم و فناوری در حال وقوع است؛ گفت: جالب است که کشورگشایی از طریق علم و فناوری پسندیده و مشروع هم است. اگر می‌خواهیم قدرت نرم نظام را ارتقا دهیم و اگر دنبال صدور انقلاب اسلامی و گسترش تمدن خود هستیم، تنها راه آن سرمایه‌گذاری در زمینه علم است.

ارتباطات بینا رشته ای در دنیا متاسفانه با نوعی کم توجهی بنیادین مواجه بوده و تجارب رایج موجود در چند قالب راه اندازی چندرشته ای ها در دانشگاه ها ، انجام فعالیت های پژوهشی با رویکرد بینارشته ای ، تاسیس اتاق های فکر در نهادهای سیاستگذار ، ترویج علم و چند اقدام محدود دیگر، در حال دنباله گیری است. این در حالی است که می توان با اقداماتی نظیر تعریف و مستندسازی دیدگاه های کلان در هر رشته ( همانند رابطه استراتژی های بخشی با استراتژی اصلی در یک شرکت) ، کاربردی سازی علوم ، گرایش دهی متقابل به رشته ها در حوزه های علمی دیگر و مواردی همانند اقدام به کاهش سخت خوانی در حوزه های علمی نمود. رفع سخت خوانی با تالیف یک دایره المعارف ، فرهنگ لغت یا واژه نامه کاهش نیافته و حتی ممکن است ، تشدید کننده نافهمی ها هم شود.

دولت کانادا اخیرا سیاست جدیدی درباره تامین مالی تحقیقات در زمینه «فناوری‌های حساس» اعلام کرده که نگرانی‌هایی در جامعه آکادمیک در ایران برانگیخته است. بسیاری در شبکه‌های اجتماعی تصور کردند این قانون به معنای تحریم دانشجو‌های دانشگاه‌های ایران است. بر اساس این تصمیم، اگر موسسات آموزشی و دانشگاه‌های کانادایی برای انجام تحقیق روی «فناوری‌های حساس» با بعضی موسسات چینی، ایرانی و روسی در ارتباط باشند، از وام دولتی محروم خواهند شد.

نشریه علمی معتبر «نیچر» در گزارش سالانه خود اعلام کرد که سال ۲۰۲۳ به لحاظ تقلب آکادمیک رکورد شکسته است و بیش از ۱۰ هزار مقاله تحقیقاتی پس از انتشار بازپس‌گرفته شده‌اند. نرخ بازپس‌گیری مقالات نسبت به مجموع مقالات منتشر شده در هر سال در دهه گذشته بیش از سه برابر شده و در سال ۲۰۲۲ از ۰.۲ درصد فراتر رفته است. در میان کشور‌هایی که بیش از ۱۰۰ هزار مقاله در دو دهه گذشته منتشر کرده‌اند، عربستان سعودی با نرخ استرداد ۳۰ مقاله در هر ۱۰ هزار مقاله بالاترین نرخ بازپس‌گیری مقالات را دارد. این آمار، مقالاتی را که در همایش‌ها پذیرفته شده‌اند در بر نگرفته است. لازم به توضیح است که کم توجهی به اصالت سنجی پروژه‌های تحقیقاتی و پایان نامه‌ای، ضعف شدید اساتید دانشگاه در سه بحث زبان، روش تحقیق و امار و همچنین جذب بالای دانشجویان کم توان و بعضا سهمیه‌ای، در تشدید تولید مقالات کم ارزش و تقلبی بشدت موثر می‌باشد. فعلا بحثی درباره خیابان انقلاب و اجبار به چاپ مقاله از پایان نامه‌های دکتری و ارشد به اسم کار پژوهشی، نداریم.

هدف از تشکیل این کارگروه، بررسی رشته‌های علوم دریایی و تدوین نظام جامع آموزش علوم دریایی به منظور افزایش بهره‌مندی از توانایی‌ها، امکانات و پتانسیل‌های دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، شناسایی چالش‌ها، مشکلات و نیازهای حوزه‌های دریا در امر آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص است.

مقالات علمی برای مخاطبان عمومی و افرادی که تخصص علمی خاصی ندارند و افرادی که رشته‌ای غیر از رشته مقاله نگارش‌شده خوانده‌اند، به سادگی قابل فهم نیستند. به همین دلیل، ساده‌سازی و خبری‌سازی این مقالات توسط خبرگزاری‌ها و رسانه‌های علمی برای تبدیل آن‌ها به محتوایی قابل درک برای مخاطبان عامه و افزایش دسترسی به دانش علمی ضرورت دارد.

از سال ۲۰۱۸ با تشدید تحریم‌ها نه‌تن‌ها میزان همکاری علمی ایران با دیگر کشور‌ها کاهش نیافته، بلکه رشد چشمگیری هم پیدا کرده است؛ مساله‌ای که شاید در وهله اول چندان منطقی به نظر نرسد، اما با نگاهی به سهم مقالات مشترک از میان کل مقالات منتشرشده ایران در بازه زمانی مختلف، می‌توان به صحت آن پی برد. با این حال نمی‌توان نقش تحریم‌ها را در تغییر شرکای علمی ایران نادیده گرفت؛ به‌طوری که چین از سه سال پیش جایگزین کانادا که تا پیش از آن در جایگاه دوم همکاری با ایران قرار داشت شده و امروز بعد از آمریکا بیشترین میزان مقالات تالیفی کشورمان با پژوهشگران و اساتید چینی منتشر می‌شد.

کشور دچار نوعی جنون مقاله نویسی علمی- پژوهشی و چاپ در مجلات گرید دار داخلی و خارجی شده است. مقالاتی که عموما پایان نامه محور بوده و فاقد پختگی ها‌ی لازم هستند (هر دانشگاه داخلی به این گذاره اعتراض دارد اعلام کند تا با بررسی و انتخاب ۱۰۰ پایان نامه تحصیلات تکمیلی از دانشگاه شان روسیاه شان کنیم). گویا علم و پیشرفت علمی با محوریت مقالات علمی- پژوهشی محقق می‌شود. جمع اوری داده‌ها و چاپ مقاله در ایران هم داستان‌ها دارد. کاسبی ۲۰-۳۰ میلیون تومانی برای اخذ پذیرش و چاپ در برخی مجلات تا چاپ ۵۰-۷۰ میلیون تومانی در مجلات ISI (باز هم اگر کسی مدعی است، پا جلو بگذارد ثابت کنیم). سرانگشتی حساب کنیم تا مشتری شوید. مقاله‌ای ۵۰ میلیون تومان یا هزار دلار. با ۳۶ میلیون دلار، می‌توان ۳۶ هزار مقاله رسمی برای کشور و به اسم کشور چاپ کرد. خجالت نمی‌کشیم از این حد افتضاح با پوشش علم. شرم نمی‌کنیم که اسم این شاخص را توسعه علمی بگذاریم؟ پلشتی کار به حدی بالا امده که بخشی از جریان علمی کشور تبدیل شده است به آویز تریپ بازی علمی، گرفتن حقوق هیات علمی و چاپ مقاله توسط دانشجویان. احتمالا آقای وزیر عتف جناب دکتر زلفی گل، صحبتی در این خصوص ندارند؟ متمایل به مناظره نیستند؟ جوابیه‌ای نمی‌خواهند برای تنویر افکار عمومی برایمان بفرستند؟ و.. پاسخ همه این موارد منفی است، چون اصل ماجرا درست است و مدیران علمی ما، جرات صحبت و لایه برداری از این باتلاق را ندارند. با هر مقام علمی دارای پست موثر مدیریت علمی در کشور حاضر به مناظره در مکان و نهاد علمی خودشان هستیم (ما می‌اییم).

ما دیپلماسی را توان نشان دادن قدرت به حریف ، بدون آنکه او احساس خطر کند، تعریف می کنیم که به دو شاخه دیپلماسی رسمی و غیر رسمی( ورزش ، علمی، هنر، صنفی و نهادی و نظایر آنها)، تقسیم بندی می شود. خبر می رسد که سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران عصر یکشنبه ۵ شهریور ماه در همایش رؤسا و مسئولان بین‌الملل دانشگاه‌ها با عنوان «دیپلماسی علمی در سیاست خارجی؛ ظرفیت‌ها و رویکردها» که در وزارت امور خارجه برگزار شد،بحث دیپلماسی علمی یکپارچه با همکاری ۱۴ دانشگاه را به میان کشیده است. از نامبرده باید پرسید که وقتی آموزش عالی کشور در موج دوم تحولات( دانشگاه پژوهش محور) در جا می زند و توان رسیدن به موج سوم(دانشگاه کارآفرین) را ندارد، وقتی افول نظام آموزش عالی کشور بدلیل انواع سهمیه های دانشجویی و هیات علمی قابل پیش بینی است، وقتی دیپلماسی رسمی کشور از مجرای وزارت امور خارجه، انسجام لازم را ندارد، شما از اجرای کدام دیپلماسی عمومی( شاخه دیپلماسی علمی)برای تحقق کدامین اهداف ، حرف می زنید؟ قصد صحبت گل درشت و پر کردن وقت جلسه را داری یا قصد دارید برای تامین منافع ملی کشورت کاری انجام دهی؟ آقای مقیمی عزیز، شاید این حرف ها دهن خیلی ها را باز نگاه دارد، اما ورای حدیث نفس( ان شاالله) ، در جیب کوچک شلوار ما هم جای ندارد اخوی.پرداختن به اولویت ها در انجام وظایف یادت نرود. مخاطرات منجر به افول توانمندی علمی کشور،جدی است . مردانه پای این کار قرار بگیر و با این چالش دست و پنجه نرم کن تا ان شاالله کم رنگ و بی رنگ شود.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی گفت: چهارمین کشور تولید کننده علم در حوزه گیاهان دارویی هستیم و این حاصل حرکت هوشمندانه تأسیس دانشگاه‌های طب سنتی است که اکنون اتفاق افتاد.

عبدالحسین خسروپناه؛ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی را انسانی معقول و کم زاویه می‌شناسیم. بدون تعارف از ایشان می‌پرسیم از کدام سند جامع علمی کشور صحبت می‌کنند؟ چه کسی عملکرد این سند تا زمان حاضر را رصد کرد. ما درباره پیشرفت علمی کشور بشدت نگران بوده و از این حجم صوری بازی و نمایش دلگیر بوده و هشدار می‌دهیم. چرا نباید مولفین و اجرا کنندگان سند جامع علمی کشور به اتهام قصور، تقصیر و اهمال دادگاهی شوند؟

برخی از افراد معتقدند که یخ زدگی امواج صوتی و امواج موبایل، یکی از آسیب های شایع در زمان برودت هوا و کاهش دما ، می باشد. تا حدی که می تواند باعث سقوط امواج یخ زده روی زمین و قطع ارتباطات تلفن همراه در تماس بین دونفر گردد. به منظور کاهش این احتمال ، وارد تنظیمات گوشی خود شده و بخش افزایش سرعت ارسال امواج و بالا بردن دمای امواج ارسالی موبایل تا 20 درجه سانتیگراد را تنظیم کنید. به منظور استفاده سایر خوانندگان، تجارب خود را با ما در میان بگذارید.

پیمان صالحی در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری کشور اظهار داشت: شیب رشد علمی عربستان نیز نشان می‌دهد که عربستان اگر با همین شیب ادامه دهد، سه سال دیگر ما را راحت رد می‌کند. عربستان سرمایه گذاری زیادی در این حوزه انجام داده، ولی برخی می‌گویند که این‌ها مقاله و پژوهشگر می‌خرند. با این حال هر کاری که می‌کند در حال پیش‌روی هستند و حواسمان باید به این موضوع باشد. تا ۵ سال دیگر تمام مجلات پولی خواهند شد.

هفته گذشته نشستی با عنوان «روند رشد نوآوری در ایران، چالش‌ها و فرصت‌ها» در دانشگاه علم و صنعت برگزار شد و در آن فعالان این حوزه به بررسی روند رشد شاخص GII در ایران و اثرگذاری آن در توسعه اقتصاد ملی پرداختند. متن کامل این نشست در ادامه آمده است. لازم به ذکر است که در اوایل دهه ۸۰، با شکل‌گیری پارک‌های علم‌وفناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌آرامی چرخ زیست‌بوم فناوری در کشور به کار افتاد و توجه جامعه دانشگاهی و پژوهشگران به این حوزه جلب شد تا جایی که ایران توانست رشد سریعی در کسب شاخص‌های علمی و فناورانه داشته باشد. ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی توانست در شاخص Gll به رتبه ۵۳ دنیا رسیده و در تولید علم نیز رتبه ۱۵ را کسب کند تا از این طریق، نام ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های مهم دنیا در حوزه نوآوری و علم مطرح باشد.

بشکل زشتی، بخش زیادی از فضای کشور را آلوده به سیاست و امنیت کردیم. سیاست و امنیتی که‌ ای کاش بر اساس اصول سه گانه انقلاب (جمهوریت مبتنی بر قانون اساسی، اسلامیت مبتنی بر دین مبین و انقلابی گری مبتنی بر آرای امامین انقلاب) جلو می‌رفت، نه سلیقه گرایی و منفعت طلبی محفلی. دو حوزه‌ای که (سیاست و امنیت) اگر سالم باشند، باید نوید تمدن را داد و اگر دچار انحراف گردند، باید برای اصلاح آن آماده جهاد و شهادت برای زدودن چهار چهره متعصب، متنفع، منافق و نفوذی شد. خبرگزاری وزین فارس، اخیرا به جهت دار بودن مطالب در ویکی پدیا نقد وارد کرده و مطالب آن را تا بعضا مشوش کننده، ارزیابی کرده است. شاید تا حدی هم درست بگوید. اما سوالمان این است که چرا از نهاد‌های خاص نمی‌پرسند که چرا هزینه‌های تخصصی اینکار بجای مشتی کامنت زنی‌های کم خاصیت و حضور نمایشی، برای حضور جوانان نخبه و تحلیل گران ماهر و متعهد حاضر به همکاری در فضا‌های تخصصی خرج نمی‌شوند؟ تا کی باید اجازه داد که منافع ملی، ارزشی و تمدنی کشور از عدم شفافیت‌ها در سه حوزه سیاسی، امنیتی و دینی کشور، خسارت ببینند؟ تا کی باید اجازه داد که با چند ارتباط محفلی و سلیقه ای، مسئولیت‌ها واگذار شوند و شایسته سالاری و تخصص و استعداد و زحمات و هزینه‌های صرف شده برای خبرگان، با سیفون کشیدن در دستشویی برابر باشد؟ فاش گفتیم تا شاید به رگ غیرت ارزشی- دینی و محاسبه گر روز حساب برخی‌ها بر بخورد و به اندازه توانشان، جلوی این آسیب‌ها را بگیرند. توصیه می‌کنیم بجای حمله به معلول و تضعیف فعالیت‌هایی نظیر ویکی پدیا، بفکر حضور موثر جوانان شایسته در آن باشید. آیا فکر کرده اید که در امروزه روز، چرا باید جلو اینترنت را بگیریم و شبکه مجازی را ببندیم، در حالی که دیروز باید به فکر تولید موتور جستجو گر کارآمد ملی می‌بودیم و اپلیکیشن‌ها را بومی می‌کردیم و شبکه اجتماعی می‌پروراندیم. چرا مسئولان این اهمال مسلم را نباید دادگاهی کنیم؟

اهمیت جایگاه و رشد علمی ایران به‌حدی است که برخی تحقیقات دانشگاهی به پایش و رصد این حوزه اختصاص پیدا می‌کند. «بررسی اسناد علمی ایران در سال ۲۰۲۱» نوشته علی‌اکبر صبوری، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران، یکی از مقالاتی است که در خرداد امسال در نشریه نشاء علم به چاپ رسیده و برای اولین بار طی سال‌های اخیر، موضوع کاهش سرعت علمی ایران و همچنین تکاپوی جامعه آکادمیک عربستان برای قرارگیری در رده کشور‌های برتر علمی را مطرح کرده است. آمار منتشر شده از تولیدات علمی توسط دانشگاه‌های این کشور از تغییر وزنه‌علمی عربستان در دنیا حکایت دارد. براساس مقاله استاد دانشگاه تهران، عربستان در ۵ سال گذشته با سرمایه‌گذاری در تحقیقات علمی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی توانسته موقعیت علمی خود را در جهان تغییر دهد، در نتیجه امروز شاهد رشد چشمگیر اسناد علمی تولیدی این کشور هستیم.

رئیس سازمان فضایی ایران گفت: سه ماهواره سنجشی آماده پرتاب داریم که امیدواریم هر چه زودتر عملیات پرتاب انجام شود. سالاریه بیان داشت که حوزه‌های علوم فضایی با توجه به مداری که ماهواره‌ها در آن قرار می‌گیرند، دارای کاربرد‌های بسیار متنوعی است و ماهواره‌هایی که در مدارات پایین قرار می‌گیرند کاربرد‌های سنجشی آن‌ها بسیار حائز اهمیت است.

رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان ایکه آژانس همچنان در تاسیسات هسته‌ای کشور حضور و نظارت پادمانی دارد، گفت: برای نخستین بار سند چارچوب برنامه هسته‌ای کشور در راستای سند راهبردی ۲۰ ساله سازمان تدوین شد.

علی‌اکبر صالحی، معاون پژوهشی و قائم‌مقام رئیس فرهنگستان علوم ایران گفت: تعامل دانشگاه‌های ما با محیط‌های علمی بیرون از کشور نیازمند اتخاذ یک دیپلماسی فعال علمی است که متاسفانه در این زمینه چندان موفق عمل نکرده‌ایم. در جهانی که همه به دانش و فناوری یکدیگر نیازمندیم، حضور نداشتن در فضای بین‌المللی خسارتی سنگین و جبران‌ناپذیر است؛ خسارتی که بدخواهان کشورمان، با اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی، درصدد گسترش آن هستند. به نظر می‌رسد همان‌طور که اراده حاکمیت بر حل مسئله هسته‌ای در ابعاد سیاسی و اقتصادی از طریق مذاکره با دنیا متمرکز است، بیرون آمدن از انزوای علمی و عرضه دستاورد‌های مهم جامعه علمی ما و بهره بردن از آخرین دستاورد‌های جوامع دیگر نیز در گرو تعامل با دنیا قرار دارد. این مهم جز با پیگیری مدبرانه و جدی دیپلماسی علمی امکانپذیر نخواهد شد.

ایران از معدود کشور‌هایی است که اعتقاد به رتبه یابی علمی بر اساس مقاله محوری (با اسم مستعار علم سنجی) دارد. اجبار دانشجویان تحصیلات تکمیلی به انتشار مقاله (برای دفاع از پایان نامه) و تمرکز سیستم ارتقا اساتید دانشگاه روی انتشار مقاله را بشکلی کاذب رتبه علمی کشور می‌نامند و بر اساس چند شاخص هدایت شده، مثلا کشور را رتبه ۱۵ تا ۱۷ علمی می‌دانند؟ آیا نباید به این کذب گویی‌ها پایان داد؟ آیا تاکیدات مقام معظم رهبری روی ارتقا جایگاه علمی کشور باید ندید گرفته شود؟ آیا وزارت عتف و وزارت بهداشت، قصد فاصله گیری از این مصیبت را ندارند؟ آقای زلفی گل، آیا وقت بازاندیشی فرا نرسیده است؟ حتما باید پای کارت زرد و قرمز مجلس و استیضاح به میان بیاید تا وزارت علوم از این نوع مقاله محوری فاصله بگیرد؟