شعارسال: روندهای جهانی شدن، گسترش شهرنشینی و ظهور فناوری نوین به ویژه در عرصه اطلاع رسانی و ارتباطات، ارزش ها، هنجارها و بسیاری از عناصر فرهنگی را دستخوش تغییر و تحول کرده است؛ تغییری که بر سبک زندگی افراد هم سایه افکنده و تفاوت های فاحشی میان رفتار اجتماعی نسل های پیشین با نسل کنونی به وجود آورده است.

در همین ارتباط، رییس جمهوری در دیدار چند روز پیش با وزیر و معاونان وزارت امور اقتصاد و دارایی اظهار داشت: مشکلی که امروز با آن مواجه هستیم، فاصله ما مسوولان با نسل جوان است. امروز آنطوری که ما فکر می‌کنیم، با آنچه که جوانان فکر می‌کنند، متفاوت است. امروز نگاه جوانان به دنیا و زندگی با نگاه ما فرق می‌کند و این اشکال اساسی است که بایستی آن را حل و فصل کنیم.

رییس جمهور با بیان اینکه نمی توان سبک زندگی خود را به نسل های آینده تحمیل کرد، افزود: اشکال این است که ما می‌خواهیم دو نسل بعد از ما، آنطور که ما می‌پسندیم زندگی کنند، در حالی که نمی‌توان برای آنها تعیین تکلیف کرده و یک نوع سبک زندگی برایشان مشخص کرده و گفت که مسیر همین است که ما می‌گوییم.

در زمینه تفاوت نگاه نسل ها و فاصله میان آن که رییس جمهوری از آن به عنوان اشکالی اساسی یاد کرده است، پژوهشگر ایرنا با «سید حسن موسوی چلک» رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و «مجید ابهری» آسیب شناس اجتماعی گفت و گو کرد.

به باور این کارشناسان، سبک زندگی، مقوله ای متشکل از چارچوب های رفتاری قابل انتقال و غیرقابل انتقال است. چارچوب نخست را رفتار و آداب عامه پسندی همچون صداقت وامانت داری شکل می دهد و سبک زندگی غیرقابل مسائلی چون اولویت های زندگی، پوشش و رفتارهای اکتسابی است.

** سبک زندگی تحمیلی، مسبب شکاف نسلی

به بیان ابهری، حضرت علی (ع) فرموده است «فرزند زمان خویشتن باش». این جمله به این معنا است که سبک زندگی به عنوان نقشه راه تفکر، روابط فردی و اجتماعی، آرایش و پیرایش و پوشش، روشنی بخش زندگی همه افراد جامعه است. اما باید یادآور شد که معیارهایی در سبک زندگی ثابت بوده و از نسلی به نسلی دیگر نباید تغییر یابد. صداقت، امانت داری، احترام به والدین، دوست داشتن و مهرورزی با کودکان، خودداری از آزار حیوانات و ده ها محور دیگر جزء سبک زندگی ثابت است که از نسل های پیشین به ما به ارث رسیده است که ما نیز آن را به فرزندان خود آموزش داده و منتقل می کنیم.

بخش دیگر سبک زندگی با شرایط زمان، پیشرفت های علمی و فناوری، روابط داخلی و بین المللی تغییر می یابد و فرزندان ما باید با این تغییرات خود را تطبیق دهند. به عنوان مثال بازی های دوران کودکی با آمدن رایانه و فناوری های ارتباطی جدید تغییر شکل داده و فرزندان با رایانه و بازی های رایانه ای اوقات فراغت خود را پر می کنند. حوصله فرزندان از حضور در میهمانی های طولانی سر می رود و ترجیح می دهند به جای دید و بازدید، در گروه های مجازی عضو می شوند و دوستان خود را در آن جا ملاقات می کنند. بر همین اساس، ظواهر و سبک زندگی فرزندان تفاوت بسیار زیادی با نسل های پیشین خود دارد و دیگر نمی توان به فرزندان تاکید کرد که مانند نسل های دیروز، لباس بپوشند و آرایش و پیرایش خود را بر اساس خواسته والدین انجام دهند.

سویه دوم سبک زندگی قابل تحمیل به فرزندان نیست چرا که اگر چنین کنیم آن ها در جامعه، محله و مدرسه مورد تمسخر و تحقیر قرار می گیرند. فرار از خانه، خودکشی، افت تحصیلی، فرار از مدرسه، گرایش به مواد مخدر، سیگار و مشروبات الکلی و ناهنجاری های دیگر، پیامدهایی است که تحت تاثیر فشارهای تربیتی از سوی خانواده ها روی می دهد. پس باید نظام آموزشی، والدین و خانواده ها، رسانه ها به ویژه صدا و سیما بین دو نیمه سبک زندگی که گفته شد، تفاوت قایل شود و آموزش های لازم را به خانواده ها بدهد.

**الگوسازی؛ جایگزینی برای تحمیل سبک زندگی

از دید موسوی چلک از چند زاویه باید به موضوع شکاف نسل ها پرداخت؛ موضوع نخست این که آیا جوان دیروز می تواند تمام آن چه را خود داشته به طور کامل به نسل امروز منتقل کند؟ پاسخ این پرسش منفی است چرا که در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و تربیتی، بنا بر اقتضای زمان، الگوهای تربیتی تغییر پیدا می کند و به طور عینی انتقال پذیر نیست.

حال این پرسش به وجود می آید که ارزش های اخلاقی را هم به این بهانه که مربوط به نسل قدیم است و نسل جدید از آن مبراست نمی توان انتقال داد؟ در انتخاب الگوهای تربیتی سبک زندگی، همیشه باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که هر آن چه تا به امروز بود الزاما بد نیست و باید در نحوه انتقال دقت شود تا دچار شکاف نسلی نشویم.

باید به عنوان والدین، دنبال ارتباط و انتقال بین نسلی باشیم به این معنا که در الگوهای تربیتی، آن بخشی از مولفه ها و اصول فرهنگی را که امروز هم هر کسی به عنوان شهروند باید به آن ها توجه کند، منتقل کنیم. چرا که بخشی از هویت ما است و نمی توانیم همه هویت خود را خالی کنیم. ما نمی توانیم به انسانی تبدیل شویم که با هویت، ریشه، الگوها، ارزش ها، هنجارها و سنت ها ناآشنا است و به از خود بیگانگی رسیده باشد. همچنین نمی توان سبک زندگی خود را جدای از ارزش ها و باورهای فرهنگی و دینی قلمداد کرد چرا که ماحصلی جزء خسران ندارد.

اما باید دانست تحمیل و تاکید صِرف بر سبک زندگی گذشتگان و دفاع تمام قد از آن، آن هم با توجه به شرایط زندگی امروز که نوع روابط، ارتباطات، میزان تحصیلات و اطلاعات، خواسته ها و انتظارات تغییر کرده است هم زیان آور و بسترساز شکاف نسلی است. والدینی که به هیچ وجه سبک زندگی فرزندان و نسل جدید را نمی پذیرند، ناسازگاری، تفاوت نسلی و رفتارهای مقطعی فرزندان را رقم می زنند؛ فرزندانی که شاید در خفای والدین، هر نوع رفتاری خارج از قوانین و ارزش ها و هنجارهای خانواده و جامعه را بروز می دهند.

در نتیجه باید گفت تلفیق سبک زندگی کارآمدتر از تحمیل آن است یعنی الگوهای تربیتی هم باید پاسخگو و کمک کننده این باشد که هویت خود را احساس و حفظ کنیم و هم باید کمک کند که نیاز فردا پاسخ داده شود و اگر این اتفاق افتاد سطح تربیتی موفق تری خواهیم داشت.

همچنین الگو بودن برای فرزندان، نکته دیگری است که اگر سبک استبدادی را به دنبال داشته باشد با واکنش عکس روبه رو خواهد بود و تنها در صورتی قابل پذیرش و نفوذ در نسل های آینده است که با همپایی درست، همراه باشد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایرنا ، تاریخ انتشار: 21 دی 1396 ، کدخبر: 82792415 ، www.irna.ir