شعار سال: در قراردادهای تجاری و یا قراردادهایی که طرفین در امور اقتصادی تنظیم می کنند و یا حتی روابط حقوقی که افراد بدون تنظیم قرارداد چک به دلائل مختلف اعم از چک برای پرداخت وجه،برای ضمانت،به علت حسن انجام کار و ده ها مورد دیگر به کار می رود بسیار اتفاق می افتد که از اشخاص دیگر نیز تقاضا می شود چک های صادره را پشت نویسی یا ظهر نویسی نمایند که دارای آثار و پیامدهای حقوقی خواهد بود. هرچه آگاهی نسبت به حدود مسئولیت ها بیشتر باشد آسیب های ناخواسته کمتر خواهد بود.

در بدو امر نیزباید گفت که گاها به امضاء پشت چک،امضا ظهر چک یا ظهرنویسی نیز گفته می شود(ظهر در زبان عربی به معنای پشت می باشد)که به یک معنا است.

امضاء پشت چک اساسا به دو هدف عمده صورت می پذیرد؛

مورد اول اینکه چک در وجه شخص معینی صادر می شود و آن شخص به هر دلیلی از جمله قرارداد و یا بدهی چک را به دیگری می دهد که این کار با امضاء پشت چک صورت می گیرد که این نوع ظهر نویسی موسوم به ظهر نویسی برای انتقال است.

مطابق با قانون تجارتکسی که چکی را ظهر نویسی می کند در برابر دارنده چک مسئولیت پرداخت خواهدداشت و مسئولیت وی نیز تضامنی است به این معنا که در برابر دارنده نسبت به تمام مبلغ چک مسئول است.

بنابر این اگر چنانچه وجه چک به هر دلیلی وصول نگردد و در خصوص چک از ناحیه بانک گواهینامه عدم پرداخت صادر شود و یا به زبان عرفی چک برگشت بخورد،کسی که چک در دست او است می تواند پرداخت تمام وجه آن را از امضاء کننده چک در یافت نماید.

در عرف معمول جامعه،داشتن این مسئولیت به دشواری قابل پذیرش استچرا که اشخاص این تلقی را دارند که هنگامی چکی را به دیگری منتقل نمودند فقط صاحب حساب در برابر دارنده چک مسئول است اما از نظر قانونی اینگونه نیست و منتقل کننده(شخصی که چک را به دیگری انتقال داده یا ضمانتی از صادر کننده داشته است و پشت آن را امضاء زده است) نیز در برابر وی مسئولیت خواهد داشت.

این مسئولیت به لحاظ بالا بردن اعتبار چک از ناحیه قانونگذار لحاظ گردیده است.مستند قانونی مسئولیت امضاء کننده پشت چک در صورتی که وی چک را به دیگری انتقال داده باشد که اصلاحا ظهرنویسی برای انتقال نام دارد ماده 249 و ماده 314 قانون تجارت است.

اما مورد دوم در خصوص امضاء پشت چکی است که نشاندهنده انتقال چک نیست،مانند اینکه شخصی از دیگری چکی را دریافت می کند اما از او می خواهد که شخص دیگری که برای دارنده شخص معتبری است پشت چک را امضاء نماید،در این صورت آن شخص ثالت چک را انتقال نداده است اما برای افزایش اعتبار چک پشت آن را که در حقیقت ضمانت از صادره کنده چک است امضاء زده است.

اینگونه امور بیشتر زمانی رخ می دهد که شخصی که چک را دریافت نموده به اعتبار مالی صادر کننده چندان اطمینان نداشته باشد و بخواهد از اعتبار شخص دیگری استفاده کند و پرداخت وجه آن را کم ریسک تر نماید.

در این صورت نیز قانونا شخص امضاء کننده در برابر دارنده چک مسئولیت دارد،مسئولیت وی نیز همانند پشت نویسی چک برای انتقال،مسئولیت تضامنی است.

در این خصوص ماده 249قانون تجارت مقررداشته است:

"برات دهنده،کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس ها در مقابل دارنده مسئولیت تضامنی دارند دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض می تواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفردا یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعا رجوع نماید”

توضیح اینکه برات یک سند تجاری است که اخیرا کاربرد کمتری دارد اما مقررات راجع به برات در خصوص چک و سفته لازم الاجرا خواهد بود.

وکیل امور تجاری بین المللی و داخلی

امیر آذرباد وکیل پایه یک دادگستری و دانشجوی دوره دکتری حقوقی خصوصی

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت امیر آذرباد وکیل پایه یک دادگستری، تاریخ -، کد مطلب: -: www.lawoffices.ir