براي آغاز بحث، عملکرد بورس تهران در سال 97 را به اختصار چگونه
ارزيابي ميکنيد؟
بورس تهران از نظر نقدشوندگي در وضعيت بسيار مناسبتري قرار گرفته بهطوري
که مشاهده ميکنيم معاملات از نظر ارزشي 156 درصد افزايش يافته و در 11ماهه 1397 به رقم 140 هزار ميليارد تومان رسيده است. در بازار
بدهي نيز رشد 58درصدي ارزش معاملات مشاهده ميشود
و ارزش معاملات به بيش از 111 هزار ميليارد ريال بالغ شده است.
در 11ماهه 1397، معاملات قراردادهاي اختيار معامله برابر 197 هزار
قرارداد به ارزش 885 ميليارد ريال بوده است. معاملات در بازار جديد آتي سبد سهام نيز
برابر پنجهزارو 700 قرارداد به ارزش 380 ميليارد ريال بوده است. شاخص کل در نيمه
اسفند به رقم 162هزارو 827 واحد رسيد که نسبت به ابتداي سال رشد 69درصدي داشته است. رشد شاخص هموزن در اين مدت 78 درصد
بوده است. دفعات معاملات به رقم 31 ميليون دفعه بالغ ميشود و بيانگر رشد 111درصدي
اين نماگر است.
وضعيت تأمين مالي در بورس تهران براي سال 97 چگونه بود؟
يکي از وظايف مهم بورسها، تأمين مالي فعاليتهاي اقتصادي است. در اين راستا
اقدامات مناسبي صورت گرفته بهطوري که تأمين مالي انجامشده از طريق اوراق بدهي،
اختيار فروش تبعي و صندوقهاي قابل معامله به ترتيب 12هزارو 680 ميليارد
ريال، 12هزارو 368 ميليارد ريال و 500 ميليارد ريال محقق شده است. تأمين مالي از
طريق عرضه اوليه و افزايش سرمايه نيز به ترتيب 10هزارو 798 ميليارد
ريال و 129هزارو 982 ميليارد ريال بوده است. کل تأمين مالي انجامشده از طريق بستر
بورس تهران در اين مدت حدود 170 هزار ميليارد ريال بوده است. درخصوص
اختيار فروش تبعي بايد توجه داشت که اين بازار از کمهزينهترين و سريعترين
فرايند انتشار در مقايسه با ساير روشهاي تأمين مالي برخوردار است. اين بازار ضمن
تضمين حداقل بازدهي براي سرمايهگذاران و نيز حمايت از سهام پايه و جلوگيري از
فشار فروش منجر به عدم خروج پول از بازار سهام و افزايش نقدشوندگي سهام پذيرفتهشده
در بورس ميشود. برخي جزئيات
تأمين مالي تا ابتداي اسفند در جداول اين گزارش آمده است.
قرارداد آتي سبد سهام در چه وضعيتي است؟
دستورالعمل معاملات اوراق اختيار فروش تبعي در سال 1397
بازنگري و در تاريخ 14/06/1397 به تصويب هيئتمديره محترم سازمان بورس و اوراق
بهادار رسيد. همچنين دستورالعمل مذکور در تاريخ 29/09/1397 ابلاغ شد. موارد
زير پس از بازنگري در دستورالعمل جديد لحاظ شد:
1. فراهمشدن امکان
استفاده از ساير اوراق بهادار پذيرفتهشده در بورس بهعنوان دارايي پايه اوراق
اختيار فروش تبعي
2. امکان تأمين
مالي با نرخ رقابتي از طريق حذف دامنه نوسان در معاملات اوراق اختيار فروش تبعي
3. امکان اعمال
اوراق اختيار فروش تبعي در زيان
4. فراهمسازي
امکان انجام معاملات ثانويه
5. تعيين خسارتهاي
لازم در صورت نکول عرضهکننده
6. پيشبيني وجود
کميته انتشار جهت تصميمگيري و صدور مجوز انتشار به عرضهکننده.
در تاريخ 25/09/1397 قراردادهاي آتي سبد سهام روي هفت
دارايي پايه (شاخصهاي بورسي) تعريف و راهاندازي شد که تاکنون يک شرکت نرمافزاري
بستر لازم جهت انجام معاملات آنلاين را براي مشتريان اين ابزار فراهم كرده است. همچنين تعداد 40 شرکت کارگزاري مجوز فعاليت در اين
بازار را دارند.
سازمان بورس به دنبال راهاندازي سيستم معاملات الگوريتم است. آيا بستر
لازم براي اين معاملات وجود دارد؟
در معاملات الگوريتمي ماشين به جاي انسان سفارش خريد يا فروش را براي سامانه
ارسال ميکند. اين سفارشها در زمان بسيار کوتاهي، با منطقهايي که به ماشين داده
شده، ارسال ميشود. بنابراين بستر معاملاتي خاصي در سمت سامانههاي بورس نياز
ندارد و از ديد بازار يک ابزار ارسال سفارش است.
وضعيت سرمايهگذاري خارجي و خريدوفروش سهام در بورس تهران در سالهاي
اخير بسيار مطرح بوده است. آخرين خبر در اين زمينه چيست؟
در سال 97 بيش از 200 کد براي سرمايهگذاران خارجي صادر شد
که نسبت به مدت مشابه سال قبل 16 درصد افزايش داشته است. هماکنون تعداد کدهاي
معاملاتي سرمايهگذاران خارجي از هزارو 200 کد عبور کرده است. خريدوفروش سرمايهگذاران
خارجي در اين مدت برابر شش هزار ميليارد ريال است که در مقایسه با عملکرد دوره
مشابه سال قبل بيش از 70 درصد افزايش را نشان ميدهد.
عرضههاي اوليه در سال جاري بسيار کمرونق بود، چرا؟ آيا روند درج و
پذيرش طولاني است يا مشکلاتي در شرکتها وجود دارد که طولاني ميشود؟
پذيرش شرکتها به علت ورود شرکتها به فضاي جديد بازار سرمايه همواره فرايندي
پيچيده و زمانبر بوده است. بخش عمده شرکتهايي که متقاضي ورود به بورس هستند، از
ساختارهاي مناسب راهبري و گزارشگري مالي و استانداردهاي متناسب با الزامات پذيرش
برخوردار نيستند و در جريان فرايند پذيرش اصلاحات و تعديلات لازم در ساختار آنها
اتفاق ميافتد؛ اما هيئت پذيرش و بورس اوراق بهادار تهران همواره سعي كرده است تا
شرکتها با کمترين ابهام و نقصان وارد بازار بورس شوند. در سال جاري با توجه به
تغييرات نرخ ارز، تغييرات ايجادشده در نرخ خوراک و مواد اوليه، چندنرخيشدن فروش
شرکتها در برخي از مقاطع سال بر پيچيدگي پذيرشها و به تبع آن عرضههاي اوليه
افزوده شده است. بااينحال عرضه پنج شرکت شامل شرکتهاي پرداخت الکترونيک سامان
کيش، پتروشيمي پارس، ملي کشت و صنعت و دامپروري پارس، تأمين سرمايه لوتوس پارسيان
و فروشگاههاي زنجيرهاي افق کوروش نشان از عزم جدي بورس براي عرضه شرکتهاي بزرگ
و همچنين ورود به صنايع جديد دارد. همچنين دو شرکت از فرابورس به تابلوهاي بورس
تهران منتقل شده است. درحالحاضر نيز سه شرکت آماده عرضه هستند که متناسب با
شرايط بازار درباره عرضه آنها تصميمگيري خواهد شد.
به صندوق تثبيت بازار سرمايه بپردازيم. آيا اين صندوق ميتواند به کمک
بازار سرمايه بيايد؟
در پنجماهه جاري يعني از ابتداي مهر تا انتهاي بهمن 1397 شاخص کل
بازار مسير کاهشي را تجربه کرده است که دراينبين صندوق تثبيت بازار مطابق ماده دو
اساسنامه صندوق بهعنوان تثبيتکننده بازار سرمايه بهويژه در روزهايي که بازار
دچار التهابات و نوسانات شديد ناشي از هيجانات سهامداران بهويژه سهامداران خرد
بوده است، بسته به موقعيت به واسطه خريد يا فروش سهام در صنايعي که بيشترين تأثير
را از اين شرايط هيجاني خواهند گرفت، براي ايجاد جو رواني باثبات در بازار اقدام
کرده است.
صندوق تثبيت بازار بدون تعصب بر الزام به رشد مداوم سطح شاخص همواره در
راستای ايجاد ثبات و جو رواني منطقي و بر مبناي اصول بنيادي در بازار سرمايه بوده
است. کمااينکه بدون چنين رويکردي در اين مجموعه سطوح شاخص ميتوانست در برخي
مقاطع تکانههاي شديدتري را به خود ببيند.
آيا شرکتي براي اخراج از بورس تهران در فهرست قرار دارد؟
لغو پذيرش شرکتها به دليل رعايتنکردن الزامات دستورالعمل پذيرش صورت ميگيرد
و يک فرايند پويا است. بورس تهران به صورت دائمي شرکتهاي پذيرفتهشده را از نظر
رعايت الزامات پذيرش مورد پايش قرار ميدهد. ازجمله دلايلي که در سالهاي اخير
منجر به لغو پذيرش شرکتها از بورس شده است، زياندهي و شموليت ماده 141 لايحه
قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت به مدت بيشتر از سه سال بوده است. در 11 ماه
اخير منتهي به بهمن 1397 هفت شرکت سرمايهگذاري ملت، ايرانخودرو ديزل، سايپا
ديزل، قند نقش جهان، پتروشيمي فارابي، توليدي گرانيت بهسرام و قند شيرين خراسان از
بورس لغو پذيرش شدهاند. با توجه به بررسيهاي انجامشده به نظر ميرسد در ماه
پاياني سال 1397 لغو پذيرش ديگري
رخ ندهد؛ اما همانگونه که گفته شده، بررسي شرکتها به منظور چگونگي رعايت الزامات
پذيرش يک فرايند پويا و دائمي است و هرگاه شرکتي الزامات بورس را از دست بدهد،
پرونده آن برای تصميمگيري در زمینه لغو پذيرش به هيئت محترم پذيرش اوراق بهادار
ارسال خواهد شد. همچنين همه شرکتهاي
پذيرفتهشده در فرابورس که داراي شرايط ورود به بورس هستند، امکان درخواست انتقال
سهام خود از فرابورس به بورس و استفاده از مزاياي پذيرش در بورس را دارند. در اين
راستا سال جاري فرايند انتقال دو شرکت پتروشيمي خراسان و بورس کالاي ايران به بورس
انجام شد و در زمان باقيمانده تا پايان سال انتقال ديگري صورت نخواهد گرفت؛ اما
اين انتقالها در سال آينده و با توجه به درخواست شرکتها ادامه خواهد يافت.
تا آخر سال آيا عرضهاي خواهيد داشت يا خير؟
درحالحاضر شرکتهاي پتروشيمي نوري، تأمين سرمايه نوين و سيمرغ بهعنوان
شرکتهاي درجشده در حال آمادهسازي و تکميل مدارک عرضه هستند که متناسب با شرايط
بازار درباره عرضه آنها تصميمگيري خواهد شد.
با وجود چندين سال ردهبندي شرکتها، اين ردهبنديها جايگاه خاصي پيدا
کرده است؟
شرکتهاي پذيرفتهشده در بورس در سه طبقه بازار اول/تابلوي اصلي، بازار
اول/تابلوي فرعي و بازار دوم طبقهبندي ميشوند. معيار طبقهبندي عمدتا براساس
اندازه شرکت و نقدشوندگي سهام آن در بورس است. در دو سال اخير به دليل در دست
اصلاح بودن دستورالعمل پذيرش انتقال سهام بين بازارها و تابلوها، به شرکتها برای رعايت
الزامات فرصت داده شد. باوجوداين بررسيها نشان ميدهد به غير از موارد استثنائي
ريسک نقدشوندگي و راهبري شرکتي شرکتهاي حاضر در تابلوهاي بالاتر کمتر از بازار
پايينتر است. يادآور ميشوم پس از ابلاغ آخرين
اصلاحيههاي دستورالعمل پذيرش که تا اوايل سال آينده است، تابلوهاي بورس پالايش
خواهد شد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 21 اسفند 97، شماره: 3388