شعار سال: اين روزها دائم صحبت از هدایتگری مديران مدارس مي‌شود و کارشناسان معتقدند مدارس خودشان بايد ابتکار عمل را به دست بگيرند تا موجبات رشد خودشان را فراهم کنند. در همين ارتباط «پانته‌آ دُرّي»؛ معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران با موشکافي موضوع مدرسه‌محوري درباره الزامات موفقيت اين طرح سخن مي‌گويد.

آموزش و پرورش‌هاي دنيا گرايش قابل توجهي به مدل‌هاي مختلف مديريتي در مدارس پيدا کرده‌اند و آموزش و پرورش ايران سال‌هاي زيادي است که مدرسه‌محوري را به عنوان رويکرد محوري خود در نظر گرفته است، به‌طوري‌که وزير آموزش و پرورش يکي از مهم‌ترين روش‌هاي برون‌رفت از مشکلات آموزش و پرورش را همين مدرسه‌ محوري مي‌دانند. تعريف شما از مدرسه‌محوري چيست؟
مدرسه‌محوري يعني تفويض قدرت تصميم‌گيري و تصميم‌سازي به ذي‌نفعان اصلي‌اش در مدرسه، زيرا اين تصميمات بايد در مدرسه اجرا شود و اجراکنندگان اصلي اين تصميمات عوامل مدرسه‌اند؛ يعني مديريت مدرسه و تمام ارکان و عوامل سهيم و مؤثر. همچنين مدرسه‌محوري با مشارکت فعال ارکان مدرسه محقق مي‌شود. مطابق آيين‌نامه اجرائي مدارس مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش، مدرسه پنج رکن اصلي دارد. اولين و اصلي‌ترين آن مدير مدرسه است و بعد شوراي معلمان، انجمن اوليا و مربيان، شوراي دانش‌آموزي و نهايتا شوراي مدرسه که عالي‌ترين شوراي درون مدرسه است. جهت تحقق «مدرسه‌محوري»، به تفويض اختيار و زمينه‌سازي براي گسترش و خلق مشاركت تمامي ذي‌نفعان در راستاي ارتقاي اثربخشي و كيفيت مدرسه نيازمند هستيم.
از برنامه‌هاي معاونت متوسطه شهر تهران براي عملياتي‌کردن سياست‌هاي مدرسه‌محوري و تفويض اختيار به مدارس، ذيل شيوه‌نامه نظام راهبردي بفرماييد؟
از برنامه‌هاي وزارت آموزش و پرورش ذيل گام اول بهره‌مندي از ظرفيت‌هاي قانوني آيين‌نامه اجرائي و پرهيز از ارسال طرح‌ها، دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌هاي متنوع است و گام بعدي اصلاح ساختار و فرايند‌ها و تفويض برخي اختيارات از ستاد به استان، مناطق و مدارس است. در فرايند اجرائي‌شدن نظام مدرسه‌محوري ارزيابي و تضمين كيفيت مدرسه (شفافيت عملكرد) يا برنامه تعالي مدرسه، اجراي فرايند انتخاب و انتصاب مديران مدارس، شركت در نظام سنجش و توسعه شايستگي‌هاي عمومي و حرفه‌اي مديران مدارس، آموزش و توانمندسازي نيروي انساني پيشران مدرسه‌محوري، برنامه ويژه مدرسه و بازمهندسي ساختار تصميم‌گيري در مدرسه از جمله عناوين عملياتي است و در معاونت متوسطه به طور مستقيم برنامه تعالي مديريت مدرسه و برنامه ويژه مدرسه (بوم) در حال اجراست. در برنامه ويژه مدرسه اختيار دو ساعت برنامه درسي مصوب به واحد آموزشي داده شده؛ به اين معني که اگر آموزش و پرورش به مدرسه معلم و محتوا نمي‌داد، ما چگونه مدرسه را اداره مي‌كرديم. به عبارت ديگر مدرسه كانون تربيتي و محل كسب تجربه‌هاي جديد است. علاوه بر اين طرح (ايران‌مهارت) با عنايت به مهارت‌آموزي دانش‌آموزان دوره اول متوسطه، ظرفيتي است که با مشارکت وزارت آموزش و پرورش و سازمان فني و حرفه‌اي كشور در حال اجراست و مي‌تواند ذيل برنامه ويژه مدرسه باشد.
در برنامه ويژه مدرسه جايگاه آموزش به مديران مدارس کجاست و چگونه انجام مي‌شود؟
اين برنامه پروژه‌اي است که براي اولين بار شخص وزير محترم خطاب به مدير مدرسه مكاتبه كرده است. هم در سند تحول و هم در برنامه درس ملي، مباني نظري جامعي دارد و سازمان پژوهش کتابچه‌اي توليد کرده که معرفي مي‌كند مديران در چه حيطه‌هايي و چه مدل فعاليت‌هايي را مي‌توانند انجام دهند؛ از طراحي و تأمين نيروي انساني تا اجرا و ارزيابي اين کار در اختيار مدرسه است. روي سامانه سازمان پژوهش هم ماژولي به نام بوم هست که هر مديري مي‌تواند اطلاعات کافي به دست آورد. معاونان محترم آموزش متوسطه مناطق هم همان ابتداي سال که کتاب رونمايي شد، در جلسات اختصاصي مديران دوره اول نسبت به معرفي آن اقدام كردند چون آن برنامه تجويزي است و تمام مدارس دولتي و غيردولتي مکلف‌اند در دوره اول متوسطه اين برنامه را اجرا كنند.
آيا سلسله نشست‌هاي مشترکتان با معاونت ابتدايي که به صورت دوره‌اي در مناطق مختلف تهران برگزار مي‌شود، مرتبط با همين موضوع مدرسه‌محوري است يا اهداف ديگري را دنبال مي‌کنيد؟
جلسات مشترکي که با معاونت آموزش ابتدايي طراحي شده، سلسله‌نشست‌هاي تخصصي درباره ترويج گفتمان تحول‌آفرين است. تحول ظاهرا چيزي نيست که با ابلاغيه و دستورالعمل تحقق پيدا کند، بلکه کاري فرايندي است و تمام اجزاي مؤثر بايد هم‌دما شوند و ادبياتشان مشترک شود. در اين مقوله بايد يک دانش زمينه‌اي داشته باشيم. معاونان و مديران و کارشناس مسئولان مناطق كه چرخش‌هاي تحول‌آفرين را مي‌شناسند، اكنون در يک سازمان يادگيرنده در قالب كار كارگاهي و دست‌ورزي گفت‌وگو مي‌كنند و در تربيت يکپارچه مباحثي از قبيل فلسفه در يادگيري، اهداف دوره تحصيلي، نظام مدرسه‌محوري و مدرسه در تراز سند تحول را مورد بحث قرار داده‌اند.
مدرسه يک فضاي اجتماعي تعاملي است که حتي مدير خلاق خودش به تنهايي ممکن است نتواند کار زيادي را پيش ببرد و قطعا اوليا و دانش‌آموزان هم مؤثرند. در برنامه معاونت متوسطه جايگاهي براي ساير ارکان مدرسه درنظر گرفته شده است؟
در سند تحول بنيادين مدرسه يک فضاي تعاملي است که بايد موقعيت‌هاي يادگيري را فراهم کند تا در آن افراد درک درستي از خودشان و ديگران داشته باشند و مدام بتوانند شايستگي‌هاي پايه به‌دست بياورند و موقعيت‌هاي خودشان و ديگران را ارتقا دهند. در مدرسه‌محوري همه تلاش‌ها به اين سمت مي‌رود که مدير مدرسه رکن اصلي است، اما شوراي معلمان به عنوان رکن مهم ديگري در تصميم‌گيري‌ها باعث ارتقاي صلاحيت حرفه‌اي معلمان شده و هرچيزي که در فرايند ياددهي و يادگيري بايد لحاظ شود، در آنجا مصوب مي‌شود؛ اين هم حق است و هم وظيفه. پس معلمان بايد به آن شايستگي‌هاي پايه برسند تا مشارکت‌پذيري را تمرين کنند. از طرف ديگر، رکن مهم‌تر بعدي انجمن اوليا و مربيان هستند که در چرخش‌هاي تحول‌آفرين‌ها عاملی سهيم و مؤثرند تا به تعميق و بالندگي برنامه‌ها کمک کنند. اصلي‌ترين ظرفيت، مشارکت فکري اوليا است. شوراي دانش‌آموزي هم ظرفيت فوق‌العاده‌اي است؛ يعني دانش‌آموزان هم بايد در تصميم‌گيري‌ها و تصميم‌سازي‌ها ديده شوند. همچنين سليقه و مهم‌‌تر از آن، نياز دانش‌آموزان، لحاظ مي‌شود و هم به رشد فردي و اجتماعي آنها کمک مي‌شود.
برنامه‌هاي معاونت متوسطه براي افزايش کيفيت هدايت تحصيلي دانش‌آموزان چگونه است؟
هدايت تحصيلي يک فرايند است و دانش‌آموزان بايد با انتخاب آگاهانه و شناختی که از خودشان و استعداد و ظرفيت و توانايي‌شان به‌دست مي‌آورند و همچنین با امکانات و شرايطي که جامعه و آموزش‌و‌پرورش در اختيار آنها مي‌گذارد، درباره نيازهاي آينده جامعه تصميم بگيرند.

خانواده و دانش‌آموز و مدرسه در شناسايي و شناساندن توانايي‌ها و استعدادهاي دانش‌آموز نقش بسيار مهمي دارند. هدايت تحصيلي کار مشترکي است که با همکاري معاونت متوسطه و معاونت پرورشي انجام مي‌شود، فرايند يعني از پايه هفتم و هشتم و نهم، مدارس متوسطه اول به‌طور جدي روي اين موضوع برنامه‌ريزي مي‌کنند. تشكيل كميته هدايت تحصيلي استان، مناطق و مدارس با هدف هماهنگي و تقسيم وظايف در فرايند هدايت تحصيلي است. ب

رگزاري جلسات اطلاع‌رساني و دانش‌افزايي با اوليا و دانش‌آموزان، دعوت از صاحب‌نظران و صاحبان حرفه‌ها و مشاغل، تبيين شيوه‌نامه و روند انجام كار يا معرفي رشته‌ها و شاخه‌هاي تحصيلي و شغلي، بازديد از مراكز علمي و آموزشي، برگزاري نمايشگاه‌هاي مختلف دستاوردهاي رشته‌هاي فني و حرفه‌اي و كاردانش در زمينه‌هاي خدمات، كشاورزي، هنري و صنعتي از فعاليت‌هاي مهم و مرتبط با هدايت تحصيلي است. علاوه بر آن، طراحي و توليد راهنماي هدايت تحصيلي و ثبت‌نام پايه دهم كه به تفكيك مناطق 19گانه شهر تهران به معرفي رشته‌ها و ظرفيت‌ها مي‌پردازد و اطلاع‌رساني را تكميل مي‌‌کند، در فروردين‌ماه بين دانش‌آموزان پايه نهم توزيع شده است. همچنين فايل آن روي پورتال اداره كل شهر تهران و مناطق در دسترس خانواده‌ها و دانش‌آموزان است. آنچه در فرايند هدايت تحصيلي راهگشا است توجه به استعدادها و علاقه فردي دانش‌آموزان متناسب با نياز آينده جامعه و امكانات موجود آموزش‌و‌پرورش است و بر مبناي آزمون‌هاي مشاوره‌اي و سوابق تحصيلي دانش‌آموزان ارائه خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 12 خرداد 98، شماره: 3442