شعارسال: در این نوشتار قدرت خرید بنزین ایرانیان بررسی شده و با دیگر کشورهای تولیدکننده و واردکننده نفت مقایسه می‌شود.

قیمت بنزین، میانیگن دستمزد و سرانه تولید ناخالص ملی 119 کشور مقایسه و در جدول 1 داده شده است. از این جدول مشاهده می‌شود که ونزوئلا، لیبی و عربستان سعودی به ترتیب ارزانترین قیمت بنزین و هنگ کنگ؛ هلند و انگلستان نیز گرانترین بنزین در بین 119 کشور مورد بررسی را دارند. ایران هشتمین کشور از نظر ارزانی بنزین است. متوسط قیمت بنزین کشورهای اروپایی حدود پنج برابر ایران و متوسط کشورهای حوزه خلیج فارس معادل ایران است. میانگین قیمت بنزین در 119 کشور 1.061 دلار بوده و قیمت بنزین ایران یک سوم متوسط جهانی است.

قیمت بنزین با سطح رفاه در هر کشوری ارتباط مستقیم دارد. کشورهای ثروتمند بنزین گران‌تری دارند و کشورهای تولیدکننده و صادرکننده فرآورده‌های نفتی قیمت به‌ مراتب کمتری دارند و البته تفاوت میزان یارانه و مالیات مصرف بنزین نیز خود از دیگر عوامل تفاوت قیمت در کشورهای گوناگون است. در بین 8 کشور اول که بنزین نسبت به درآمد سرانه آنها قیمت بالایی دارد، نام کشورهای توسعه یافته وجود ندارد. در بین کشورهای توسعه یافته ایالات متحده آمریکا، کانادا و استرالیا نیز مردم به نسبت درآمد سرانه‌شان قیمت کمتری برای خرید بنزین می‌پردازند.

 هر کوبایی به طور متوسط در ماه قادر به خرید 18 لیتر بنزین بوده و هر ونزوئلایی می‌تواند ماهیانه 16800 لیتر بنزین بخرد. هر عربستانی با حقوق هر ماه خود می‌تواند 14201 لیتر بنزین بخرد که 9.7 برابر بیشتر از یک ایرانی است. ایران در بین این 119 کشور در جایگاه سی‌الم قرار داشته و به طور متوسط هر ایرانی قادر است در هر ماه 1462 لیتر بنزین بخرد. قدرت خرید بنزین ایرانیان مشابه استرالیا، آلمان، هنگ کنگ، فرانسه و انگلستان است، اما قدرت خرید ایرانی‌ها کمتر از کشورهای حوزه خلیج فارس و دیگر کشورهای نفت خیز جهان است. قدرت خرید بنزین ایرانی‌ها 42 درصد بیشتر از متوسط جهانی است، اما کمتر از یک پنجم متوسط کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس است. اکثر کشورهای صادرکننده نفت چه آنان که درآمد سرانه بالا و چه درآمد سرانه پایین دارند سعی کرده¬اند که بنزین ارزان در اختیار مردم خود قرار دهند.

گزارش سالانه سازمان حفاظت محیط زیست امریکا(EPA) نشان می‌دهد که متوسط مصرف سوخت خودروهای سبک آمریکا و اتحادیه اروپا در حالت ترکیبی شهر و جاده به ترتیب 5.54 و 6.76 لیتر در 100 کیلومتر است. سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور نیز مصرف سوخت خودروهای تولیدی ایران را 8.52 لیتر در 100 کیلومتر اعلام نموده است که 53 درصد بیشتر از اروپایی‌هاست.

همچنین این سازمان اعلام کرده است که متوسط پیمایش خودروهای سواری در ایران ٢۰ تا ٢5 هزار کیلومتر است، اما این رقم در کشورهای اروپایی به ١٢ تا ١٣ هزار کیلومتر می‌رسد. بنابراین با توجه به پیمایش دو برابری خودروهای ایرانی می‌توان گفت که هرچند متوسط قیمت سوخت اروپا حدود پنج برابر ایران است، اما نسبت هزینه بنزین به درآمد سرانه یک خودروسوار ایرانی 107 درصد بیشتر از یک خودروسوار اروپایی نظیر انگلستان و آلمان است.

نسبت سرانه تولید ناخالص داخلی به قیمت بنزین در عربستان سعودی، قطر و کویت به ترتیب 10.8، 6.2 و 13.5 برابر ایران است. این نسبت برای کشورهای آمریکا 4.6، آلمان 1.8، فرانسه 1.7و انگلیس 1.5 برابر ایران است. به عبارت دیگر ایران هزینه زیادی بابت بنزین نسبت به کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس و کشورهای توسعه یافته صرف می‌کند. از این جهت ایران در رتبه 45 از بین 119 کشور یاد شده قرار دارد.

بر اساس آخرین آمارها در سال 2015 ایران با مصرف سرانه حدود 24 لیتر در ماه رتبه 35 در بین 133 کشور را داراست که تقریبا معادل متوسط جهانی است. متوسط جمعیت خانوار ایرانی نیز حدود 3.55 نفر است. بنابراین هر نفر و هر خانوار ایرانی به ترتیب حدود 240 و 850 هزار ریال بنزین در ماه هزینه می-کنند. بنابراین با توجه به دستمزد ماهانه و با فرض یک حقوق بگیر در هر خانوار، حدود هفت درصد هزینه هر خانوار صرف خرید بنزین می‌شود.

با بررسی اعداد و ارقام ذکر شده می‌توان نتیجه گرفت که افزایش هزینه بنزین تاثیری زیادی در هزینه خانوار ایرانیان ندارد (مشروط بر آن که تاثیر آن بر قیمت دیگر کالاها منطقی باشد). هر چند قدرت خرید بنزین ایرانیان از دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس کمتر است، اما اختلاف زیادی با دیگر کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته ندارد و 42 درصد بیشتر از متوسط جهانی است. افزایش منطقی قیمت بنزین موجب می‌شود که استفاده از حمل و نقل عمومی بیشتر شده و خریداران دنبال خودروهای با مصرف کمتر بروند. از طرف دیگر، متوسط مصرف سوخت خودروهای ایرانی سه لیتر بیشتر از خودروهای اروپایی بوده و قیمت خودروهای ایرانی نیز حدود دو برابر خودروهای با کیفیت مشابه خارجی است.

در جمع بندی می‌توان گفت که افزایش منطقی قیمت بنزین به صلاح کشور است، اما باید همراه با آن تعرفه واردات خودروهای با مصرف سوخت کمتر کاهش یافته و قیمت خودروهای داخلی نیز کاهش یابد و همزمان با آن حمل و نقل عمومی توسعه یابد. همچنین همزمان با آن خودروسازان به سمت تولید خودروهای با کیفیت بیشتر و مصرف سوخت کمتر تشویق و حمایت شوند. در این صورت آلودگی هوا نیز کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت.

جدول 1: مقایسه قیمت بنزین، میانیگن دستمزد و سرانه تولید ناخالص ملی کشورهای مختلف (اکتبر 2015)

شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت عصرخودرو، تاریخ انتشار: 30آبان1394 ، کدخبر: 72467: www.asrekhodro.com