شعار سال:‌ ناوگان حمل‌و‌نقل هوایی در ایران پیر است. در حالی که بر اساس استاندارهای بین‌المللی، متوسط عمر هر فروند هواپیما باید 6 سال باشد، این متوسط در ایران 23 سال است؛ یعنی 17 سال بالاتر از استاندارد جهانی. با این توضیح کوتاه شاید دلیل سوانح هوایی که برخی از آنها منجر به فوت هموطنان‌مان شده قابل درک باشد؛ اینکه تصور کنیم «به هر حال هواپیما نقص فنی داشته و سقوط کرده است»، اما وقتی دقیق‌تر به ماجرا نگاه کنیم این روند قابل هضم نیست!

طی سال‌های گذشته تاکنون، هر بار حادثه‌ای در آسمان ایران رخ داد، اگر سهل‌انگاری خلبان محرز نشد، علت حادثه  نقص فنی اعلام شد. حالا باید این پرسش را مطرح کرد که چه زمان و در کدام دولت دستی به سر و روی صنعت حمل‌و‌نقل هوایی در ایران کشیده خواهد شد؟ آیا فقط تحریم مانع ناتوانی مالی دولت‌ها برای خرید هواپیماهای دست‌اول بوده یا بی‌توجهی مدیران و سیاست‌گذاران این صنعت دلیل این روند است ؟

ماجرا چه بود؟

با استناد به آمار سازمان هواپیمایی کشوری، در ایران فقط 142 فروند هواپیمای فعال وجود دارد و مابقی یا زمین‌گیرند یا با مشکلات بی‌شمار فنی مواجه شده‌اند. از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها و به این خاطر که شرکت‌های هواپیمایی برای تامین قطعه به مشکل برمی‌خورند، هزینه تعمیر و نگهداری هواپیماها (اورهال) در مقایسه با سال‌های قبل از تحریم 30 درصد افزایش یافته است. اکثر این هواپیماها دست‌دوم یا حتی دست‌چندم روسی هستند. البته قرار بود پای ایرباس و بوئینگ هم به آسمان ایران باز و ناوگان هوایی کشور نو شود که نه تحریم گذاشت نه دلواپسان.

بیست و سوم دی‌ماه سال 1395، بعد از 23 سال، اولین هواپیمای ایرباس به آسمان ایران وارد شد. یک هفته به یک‌سالگی برجام مانده بود که شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) قرارداد نهایی 100 فروند هواپیمای میان‌برد و دوربرد را با شرکت ایرباس به صورت اجاره به شرط تملیک منعقد کرد.

وقتی همه مخالف بودند

هما خرید 80 فروند بوئینگ را هم در دستور کار خود قرار داد تا تاریخی‌ترین اتفاق در صنعت هوایی ایران رقم بخورد؛ اما چه شد؟ همه از سرخم کردن ایران گفتند؛ آن‌طرف دنیا دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و اکثر نمایندگان جمهوری‌خواهش گفتند اگر برجام نبود، ممکن نبود ایران بتواند از این 2 شرکت هواپیمایی بزرگ هواپیما بخرد، در داخل کشور هم بسیاری از مخالفان سیاست‌های حسن روحانی، بر طبل انتقادها کوبیدند. جالب این است که اکنون هر بار سانحه‌ای هوایی رخ می‌دهد و با جان مردم بازی می‌شود می‌گویند تحریم هستیم و نمی‌توانیم هواپیمای نو بخریم. حالا هم که سرنوشت برجام نامعلوم است و انگار در یک دور باطل قرار گرفته.

در ایران فقط 142 فروند هواپیمای فعال وجود دارد و مابقی یا زمین‌گیرند یا با مشکلات بی‌شمار فنی مواجه شده‌اند. از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها و به این خاطر که شرکت‌های هواپیمایی برای تامین قطعه به مشکل برمی‌خورند، هزینه تعمیر و نگهداری هواپیماها (اورهال) در مقایسه با سال‌های قبل از تحریم، 30 درصد افزایش یافته است.

آن‌طور که دست‌اندرکاران صنعت هوانوردی مطرح می‌کنند، به دلیل تحریم‌های اقتصادی ایران از سوی غرب اخباری مبنی بر تشدید آن به گوش می‌رسد، خرید هواپیمای نو از شرکت‌های بزرگ جهان عملاً غیرممکن شده است. در بهترین حالت می‌توان همان دست‌دوم‌های روسی را خریداری کرد. شاید از همین روست که ایران به قبرستان هواپیماهای فرسوده تبدیل شده است.

حالا بار دیگر این پرسش قدیمی قابل طرح است که ایران باید به دنبال خرید هواپیمای دست‌دوم شرکت‌های اصلی باشد یا باید به سمت خرید هواپیماهای روسی، چینی یا اوکراینی برود؟ همچنان در بر پاشنه دست‌دوم‌ها می‌چرخد.  

همه بخش‌های حمل‌و‌نقل توسعه پیدا کرد؟

از سویی سال‌هاست گفته می‌شود همه شاخه‌های حمل‌ونقل باید در کنار یکدیگر توسعه پیدا کنند؛ اما در ادوار گذشته تمرکز دولت‌ها تنها بر توسعه حمل‌و‌نقل ریلی و زمینی بود. با این استدلال که بیشترین حجم ترانزیت کالا به ایران و برعکس، از طریق جاده، دریا و قطار انجام می‌شود و بعضاً دلایلی از این دست که سفرهای هوایی گران است و زمینی ارزان‌تر. حالا بماند که هیچ‌کدام از بخش‌های حمل‌ونقل در ایران توسعه نیافت. بحثی که اگرچه موضوع این گزارش نیست، اما بسیار قابل تامل است.

آن‌طرف دنیا دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و اکثر نمایندگان جمهوری‌خواهش گفتند اگر برجام نبود، ممکن نبود ایران بتواند از این 2 شرکت هواپیمایی بزرگ هواپیما بخرد، در داخل کشور هم بسیاری از مخالفان سیاست‌های حسن روحانی بر طبل انتقادها کوبیدند.

آمارها چه می‌گویند؟

آن‌طور که آمار منتشرشده از سوی شبکه ایمنی هوانوردی ایران نشان می‌دهد: یک هزار و 530 سانحه هوایی در ایران رخ داده‌ است که حدود 50 تا 70 سانحه به‌وقوع‌پیوسته از این آمار مرگبار بوده‌اند. 40 حادثه هوایی از سال 1944 میلادی تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ثبت شده‌ و پس از انقلاب نیز بیش از هزار و 400 نفر جان خود را در سوانح هوایی ایران از دست داده‌اند.

در این میان دست‌اندرکاران صنعت هوانوردی از دولت و دستگاه دیپلماسی کشور تقاضای حمایت دارند. بسیاری از آگاهان صنعت هوانوردی بر این باورند که تحریم، بال شرکت‌های هواپیمایی را خواهد چید. حالا یک صنعت بی‌بال و پر مانده و شرکت‌هایی که برای بقا دست به هر اقدامی زده‌اند .

چه باید کرد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش باید منتظر ماند و دید برای خروج صنعت هوانوردی از بحرانی که نه فقط به دلیل تحریم که با سوءمدیریت‌های داخلی پیش آمده چه تدبیری اندیشیده خواهد شد.

 شعار سال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت اعتمادآنلاین، تاریخ انتشار: 26بهمن1398 ، کدخبر: 381926: etemadonline.com