شعار سال: بازار سرمایه کشور دیروز نیز به روند رشد سریع خود ادامه داد و شاخص کل با رشد نزدیک به ۲۳ هزار واحدی توانست به یک قدمی یک میلیون واحد برسد. اگرچه حدود یک سال از آغاز رشد نامتعارف و هیجانی بورس و حبابی شدن قیمت‌ها می‌گذرد و تاکنون ریزش یا اصلاح دامنه داری در بورس شاهد نبودیم، اما رشد‌های عجیب و بسیار تند بورس در دو هفته اخیر (بعد از عرضه شستا) نگرانی‌های بیشتری ایجاد کرده است. همه معتقدند که این روند صعودی به زودی متوقف می‌شود، اما سوال اصلی این است که زمان تغییر روند و نحوه آن کی وچگونه خواهد بود؟
از سال گذشته دلایل متعددی برای صعود بورس مطرح بود؛ رشد نرخ ارز، تورم، افزایش سرمایه شرکت‌ها و ورود نقدینگی جدید به بورس.اما از ابتدای امسال به ویژه بعد از عرضه شستا در ۲۷ فروردین امسال، موضوع حمایت دولت از بورس به دلیل داغ کردن عرضه‌های دولتی و شبه دولتی و نیاز قوه مجریه به تامین مالی از بورس مهم‌ترین دلیل جهش قیمت‌ها و شاخص در بورس بوده است. بر همین اساس برخی معتقدند که با توجه به تداوم عرضه‌های دولتی تا انتهای امسال، شاهد ریزش شدید و دامنه دار و مداوم در بورس نخواهیم بود. با این حال اکثر کارشناسان معتقدند که روند صعودی فعلی به زودی متوقف و بازار متعادل می‌شود یا دچار ریزش خواهد شد.
این فرایند، سوخت کردن نقدینگی است
در این خصوص، حیدر مستخدمین حسینی، اقتصاددان و رئیس سابق هیئت مدیره بورس معتقد است رشد‌های کنونی شاخص بورس تداعی‌کننده حرکت سال ۱۳۹۲ است. یعنی زمانی که به گفته این کارشناس بازار سرمایه، دولت با هدف کاهش تورم، ابتدا وجوه نقدی را به سمت بازار سهام گسیل داد و بعد از تجمیع با یک حرکت موجب کاهش شاخص سهام شد. وی از این فرایند به‌عنوان سوخت‌کردن نقدینگی یاد می‌کند و درباره تکرار آن نگران است.

حسینی گفت: صعود بورس تا جایی که توانست ارزش خود را متناسب با تورم و کاهش ارزش پول رشد دهد، منطقی بود، اما بعد از این که وضعیت از حالت تعادلی خود خارج شده، این افزایش شاخص بورس نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. این اقتصاددان درباره زمان این ریزش توضیح داد: من حس می‌کنم چنین ریزشی از لحاظ زمانی نزدیک باشد، زیرا ما اتفاق خاصی از لحاظ ایجاد طرح توسعه‌ای و بازسازی در واحد‌های بورسی نمی‌بینیم.
۷۵ درصد بازار حبابی است
گفتنی است اوایل اردیبهشت ماه نیز معاون شرکت بورس تهران از نتایج مطالعاتی در بورس گفت که طبق آن رشد قیمت بخش زیادی از شرکت‌های بازار سرمایه متناسب با عملکرد و سودآوری شرکت‌ها نیست. وی با اشاره به ۴۰۰ شرکت بورسی توضیح داد که درباره ۹۸ درصد شرکت ها، قیمت سهام در سال ۹۸ رشد کرده، اما در مقابل انتظار رشد سودآوری و فروش آن‌ها با این رشد قیمتی همخوانی ندارد و عملکرد شرکت‌ها نتوانسته آن را پوشش دهد.

احمد توکلی، اقتصاددان و نماینده سابق مجلس هم رشد فعلی بورس را حبابی دانست و هشدار داد: «وقتی اقتصاد با سرعت به سمت رکود شدیدتر پیش می‌رود و طبق قاعده باید وضعیت همه بخش‌ها نیز خراب باشد، چه معنی دارد بورس ایران برخلاف همه بورس‌های جهان در حال رشد باشد؟ مگر آن که ناسلامتی در کار باشد!»

وی افزود: «برای نمونه وقتی دارایی یک شرکت ۴۵۰ میلیارد تومان است چگونه بدون هیچ اتفاقی در عملکرد این شرکت، ارزش آن به ۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان می‌رسد؟! اگر این حباب نیست، پس چیست؟!» وی افزود: «اگر حباب بازار بترکد، دولت پاسخ‌گوی سرمایه از دست رفته عامه مردم است؛ چرا که مسئول همه چیز است و باید برای همه حالت‌ها تدبیر کند».
رشد خطرناک بورس بزرگ‌ترین تهدید سال ۹۹
فرشاد مومنی اقتصاددان مشهور نهادگرا و منتقد دولت نیز در این خصوص با اشاره به این که حباب سهام برخی شرکت‌های ورشکسته تا ۴ برابر افزایش یافته، گفته است: رشد خطرناک و حبابی بورس کشور بزرگ‌ترین خطری است که اقتصاد ایران را در سال ۹۹ تهدید می‌کند و متاسفانه کسانی که می‌دانند این موضوع چه فجایعی می‌تواند در سرنوشت بنگاه‌ها و مردم داشته باشد، سکوت کرده‌اند.
چرا دولت و تحلیلگران هشدار نمی‌دهند؟
شاید بپرسید که اگر سخن این کارشناسان درست و اوضاع خیلی خطرناک است پس چرا خود دولت، وزیر اقتصاد و سازمان بورس رسما هشدار نمی‌دهند؟ یا این که چرا برخی دیگر از تحلیلگران می‌گویند که همه بورس حبابی نیست و صرفا بخشی از بازار است؟
مثلا دو روز پیش وزیر اقتصاد بعد از توضیح درباره برنامه واگذاری‌های دولتی صرفا از مردم درخواست کرد با مطالعه و مشاوره تصمیم بگیرند و از شتاب‌زدگی برای حضور در بورس خودداری کنند و هشداری مطرح نکرد. وی صرفا مردم را از خرید سهام شرکت‌های غیرمطلوب بر حذر داشت و افزود: «عرضه‌های اولیه استمرار دارد و اگر سهام یک شرکت مطلوب نبود، مردم آن را خریداری نکنند». واقعیت این است برخی از کارشناسان بعد از یک سال هشدار درباره حبابی شدن بورس دریافته اند که قدرت نقدینگی هجوم آورده به بازار سرمایه بیشتر از تحلیل‌های بنیادین است؛ بنابراین ترجیح می‌دهند محتاطانه‌تر صحبت کنند. برخی نیز به دلیل منافع خودشان در بورس، هشدارآمیز سخن نمی‌گویند. مسئولان دولتی و وزارت اقتصاد هم که صرفا توصیه به رعایت اصول سرمایه گذاری می‌کنند و هشدار صریح نمی‌دهند، احتمالا دو منظور دارند. اولا نمی‌خواهند موجب ایجاد ریزش سنگین شوند و ثانیا دولت برای فروش راحت دارایی‌ها و شرکت‌های خود به بورس پررونق نیاز دارد.
مسئله ریزش یا عدم ریزش نیست، مسئله تعیین زمان ریزش است
به عنوان جمع بندی، باید بدانیم که محرک اصلی این روز‌های بورس هجوم نقدینگی است و حمایت ضمنی دولت هم این نقدینگی را داغ‌تر کرده است. نکته مهم دیگر نیز این است که این روند صعودی قطعا متوقف می‌شود. مسئله این است که توقف این روند کی خواهد بود و چگونه؟ آیا همین امروز خواهد بود یا یک ماه دیگر؟ تعیین این زمان هم تقریبا غیرممکن است چرا که بازار بر اساس تحلیل رشد نمی‌کند که با تحلیل انتهای مسیر صعودی تعیین شود. بلکه نقدینگی محرک بازار و هم تحلیل ناپذیر است. علاوه بر زمان، چگونگی توقف هم مهم است؛ ریزش موقت و متعادل شدن بازار یا ریزش سنگین دامنه دار؟ اگر بعد از توقف صعود، بازار بعد از یک ریزش موقت متعادل شود، زیان کم خواهد بود. اما اگر بعد از توقف روند صعودی، شاهد فروش‌های گسترده و صف فروش‌های بی پایان باشیم، قطعا کسانی که در نزدیکی قله سهام خریده اند زیان‌های سنگینی خواهند کرد. اگرچه در شرایط فعلی، ریزش دامنه دار و گسترده به هیچ وجه به نفع دولت نیست، اما باید توجه کرد که در صورت وقوع چنین سناریویی، از دولت هم کار زیادی در برابر سیل نقدینگی بر نخواهد آمد.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه خراسان، کد خبر: 695341، تاریخ انتشار: 16 اردیبهشت 1399، www.khorasannews.com