شعار سال: قیمت از تقابل عرضه و تقاضای کلیه افراد در آوردگاه بازار به دست می‌آید، حال آن‌که ارزش به ترجیحات، مطلوبیت‌ها و انتظارات هر فرد وابستگی دارد. قیمت (در یک زمان و یک مکان مشخص) واحد است، اما ارزش به تعداد یکایک آدم‌ها متغیر است.

چنان‌چه شخصی ببیند که قیمت یک کالا یا دارایی، از ارزش آن کمتر (بیشتر) است، آن کالا یا دارایی را می‌خرد (می‌فروشد)، حال آن‌که طرف مقابل معامله، دقیقاً ذهنیتی عکس وی را دارد. از این منظر، مبادله یک بازی جمع صفر (Zero-Sum Game) نیست که کسی چیزی بدهد و دیگری بگیرد، بلکه طرفین معامله از آن منتفع می‌شوند. اصلاً زیبایی بازار به همین است که هم‌زمان یکی می‌خرد و دیگری می‌فروشد. حق با هیچ کدامشان هم نیست.

معروف است که مردم، قیمت همه چیز را می‌دانند، اما ارزش آن‌ها را نمی‌دانند. یکی از سخت‌ترین کار‌های دنیا ارزش‌گذاری (Valuation) است. ارزش‌گذاری تلفیقی از علم، هنر و تجربه است. در علم مالی (Finance) ارزش را تنزیل‌شده جریانات نقد آتی می‌پندارند، اما واقعاً چه کسی آینده را دیده و از آن خبر دارد؟ هر کسی از ظن خود برآورد‌هایی از آن را دارد (و بعضاً سعی می‌کند برآورد‌های خود را به سایرین نیز بفروشد یا برآورد‌های آن‌ها را با برآورد‌های خود هم‌راستا کند).

در اقتصادی سرشار از ریسک‌ها و نااطمینانی‌ها که هزار و یک پارامتر مؤثر آن هر روز و هر ثانیه تغییر می‌کنند، ارزش‌گذاری سخت‌تر هم می‌شود. هیچ چیز امسال شبیه پارسال نیست، هیچکس هم تصوری از سال آینده ندارد. در چنین اقتصادی دم از حباب دارایی‌ها زدن، جرأت بسیار می‌خواهد. به‌ویژه آن‌که مجموعه دولت و حاکمیت نیز نظری غیر از این داشته باشند و عمداً یا غیرعمد، مدام بر آتش رشد روزافزون یک کلاس خاص از دارایی‌ها (سهام) بدمند.

اگرچه هیچ چیز قابل پیش‌بینی نیست، اما در همین اقتصاد، یک چیز مشخص است و آن این‌که با هر متر و معیاری، سرعت رشد قیمت سهام (قریب به ۱۰۰ درصد رشد از ابتدای امسال) خیلی تند بوده است و به تجربه ثابت شده که تا ابد نمی‌تواند ادامه یابد. فواره، چون بلند شود، سرنگون شود. هر چیز که تند بالا رود، تند هم پایین می‌آید.

هیجان در بازار سهام موج می‌زند. افراد ناشی در این بازار بسیارند و عده بسیاری هم بر آن‌ها سوارند. تخصص‌های عجیب و غریب تابلوخوانی ایجاد شده است. بازار سهام به قمار بیشتر شبیه شده است تا محل سرمایه‌گذاری بلندمدت. سهم‌ها مدام از صف خرید به صف فروش تغییر جهت می‌دهند. هدف اصلی بازار سرمایه که همانا تأمین مالی شرکت‌ها باشد به کل فراموش شده است.

همه به امید کسب روزی ۵ درصد سود آمده‌اند تا بخت خود را در این بازار بیازمایند. بسیاری در صف ورود ایستاده‌اند و اکثراً قصد دارند که در اوج خارج شوند. همه معتقدند که دولت از بازار حمایت می‌کند (دولتی که رسماً اعلام کرده قصد فروش چند ده هزار میلیارد تومان سهام در بازار را دارد). عده‌ای هم آن‌قدر سود کرده‌اند که ابایی از این ندارند که ۳۰-۲۰ درصد پایین‌تر خارج شوند.

سازمان بورس هم به‌نظر آچمز شده و نظاره‌گر است. گویی در خواب هم نمی‌دیده که روزی چنین استقبال گرمی از بازار سرمایه (چه از جانب مردم و چه از جانب دولت) شود. آمادگی قبلی نداشته است و الآن هم نمی‌تواند تصمیم بگیرد. چند باری هم که آمده تصمیم‌های یک‌شبه و آنی بگیرد، وضعیت خراب‌تر شده و صدای همه درآمده است. از طرفی سیستم معاملات هم این همه بار را نمی‌تواند بکشد و دور نیست روزی که بشود آن‌چه نباید بشود.

دوران سخت و شیرینی است. نهاد‌های مالی و پرسنل آن‌ها خسته، اما خوشحالند. تا اینجا که ظاهراً برندگان تحریم و کرونا و هزار و یک مصیبت دیگر همین‌ها بوده‌اند. سود بسیاری کرده‌اند، اما مدام نگرانند. نگران از آن‌که تمام این سود‌ها خوابی بیش نبوده باشد و یک‌شبه بپرد. نگران از آن‌که عاقبت، سهم‌های بیش از حد رشدکرده و خیل سرمایه‌گذاران آماتور کار دست کلیت بازار بدهند. نگران از این‌که سازمان بورس کاری نکند، یا کار اشتباه کند. نگران از این‌که سازمان بورس هم مثل سایرین، سرمست از بالا رفتن قیمت‌ها باشد و آن را افتخاری برای خود بشمارد.

بسیاری از حرفه‌ای‌های بازار، آن‌ها که سال‌ها خاک بازار را خورده‌اند و الآن کمتر کسی صدایشان را می‌شنود، خواستار تغییراتی اساسی در قواعد حاکم بر بازارند. اتفاقاً اکنون که عمق بازار بیشتر شده و میلیون‌ها نفر سهام‌دار شده‌اند، وقت آن است که روح تحلیل‌گری و سرمایه‌گذاری بلندمدت را بر کالبد بازار دمید. بی‌گمان در این راستا اولین و مهمترین گام، تغییر در ریزساختار‌های بازار است. به‌طور خاص امروز لازم است که قواعد من‌درآوردی دامنه نوسان و حجم مبنا، مثل همه جای دنیا حذف شوند تا هیجان بازار فروکش کند و دیگر معیار خرید و فروش سهام، صف‌های به‌هم‌فشرده خرید و فروش نباشد. این مهم اگر در بازار مثبت امروز عملیاتی نشود، دیگر هرگز امکان اجرا نخواهد داشت و فرصت تاریخی به‌دست‌آمده، به سادگی از دست خواهد رفت. جز این باشد، مردمی که به بورس آمده‌اند هرگز به سبدگردان‌ها و مشاوران اعتماد نخواهند کرد و نهاد‌های مالی حرفه‌ای هرگز پا نخواهند گرفت.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از صدای بورس، تاریخ انتشار: 20 خرداد 1399،کد خبر ۴۱۳۷۸۱،sedayebourse.ir