شعار سال: خیزش ریزگرد‌ها این روز‌ها در کرمان امری عادی شده است و خورشید در شرق، پشت ریزگرد‌ها پنهان شده و هر سال اوضاع بحرانی‌تر می‌شود. طبق آخرین آمار در استان کرمان در مجموع ۲۸ کانون بحران‌زده بیابانی وجود دارد که همگی محلی هستند و کاهش بارندگی، کاهش رطوبت، افزایش دمای هوا، خشک‌شدن رودخانه‌ها و بستر آبگیر‌ها دلیل ایجاد این کانون‌ها و افزایش سالانه آن‌هاست. آمار باور نکردنی است در طول سال گذشته در شرق استان کرمان، یعنی در شهرستان‌های ریگان و فهرج در اوج محرومیت در کشور فقط ۱۰۰ روز مردم درگیر ریزگرد‌ها و طوفان شن نبوده‌اند، اما گویی این آمار برای مسئولان در سطح ملی چندان هم مهم نیست. شاید به این دلیل که صدای مردم محروم در شرق کرمان کم‌تر شنیده شده یا برای مردم و مسئولان این وضعیت عادی شده است.  اما این پدیده در استان کرمان درحال تسری به سایر شهرستان‌هاست؛ به‌طوری‌که مردم شهر کرمان نیز طی سه ماه گذشته فقط ۸۲ روز هوای پاک را تجربه کرده‌اند.

سکوت مسئولان در مقابل مشکل مردم ادامه دارد

این روز‌ها کم‌تر درخصوص آلودگی هوای شهر اطلاع‌رسانی می‌شود و تنها تابلوی نشان‌دهنده میزان آلودگی هوا در شهر کرمان سال‌هاست خراب شده و کسی قصد رفع نقص آن را ندارد.  در کنار کانون‌های اصلی بیابان‌زایی و طوفان شن در کرمان یکی از بزرگ‌ترین بستر‌های باتلاقی کشور که پس از آبگیری در زمستان هم‌اکنون در حال خشک شدن است، در جنوب کرمان قرار دارد.  درحالی‌که تا چندی قبل از جازموریان به‌عنوان بزرگ‌ترین کانون ریزگرد‌ها در کشور و استان کرمان یاد و عامل ۲۵ درصد ریزگرد‌های کشور محسوب می‌شد، اما تحقیقات جدید نشان داده است که این باتلاق خشکیده درواقع در ردیف اول متهمان طوفان شن در کرمان نیست و کویر لوت در شمال استان عامل اصلی ریزگردهاست.

بودجه‌ها خرج طرح‌های مطالعاتی می‌شود

طبق آخرین آمار در استان کرمان در مجموع ۲۸ کانون بحران‌زده بیابانی وجود دارد که همگی محلی هستند و کاهش بارندگی، کاهش رطوبت، افزایش دمای هوا، خشک‌شدن رودخانه‌ها و بستر آبگیر‌ها دلیل ایجاد این کانون‌ها و افزایش سالانه آن‌هاست. اما وقتی پای صحبت‌های مسئولان برای رفع این مشکلات در استان بنشینید، هیچ طرح عملیاتی نمی‌بینید و نه چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت مشاهده می‌کنید. همه‌چیز در طرح مطالعاتی خلاصه شده و بودجه‌ها در این بخش هزینه می‌شود.

طرح جف، مالچ‌پاشی و حتی ایجاد جنگل‌های مصنوعی نتوانسته جلوی تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی را در کرمان بگیرد و باد‌های خشک و گرم این روز‌ها حتی بر پدیده مونسون هم چیره شده و آسمان کرمان در اکثر روز‌های خاکستری رنگ شده است.  کانون ریزگرد‌ها و طوفان شن در کرمان همچنان شرق استان به‌ویژه ریگان و فهرج است و میزان نرخ رشد مهاجرت نیز در روستا‌های این منطقه از استان درحال افزایش است.  طبق آمار در سال‌جاری به‌دلیل آبگیری جازموریان که به‌دلیل افزایش دمای هوا هم‌اکنون بخش عمده‌ای از آن مجدد خشک شده است، در جنوب کرمان ریزگرد‌ها کم‌تر مشاهده می‌شود؛ اما با توجه به آغاز باد‌های تابستانی در جنوب در ماه‌های انتهایی تابستان پیش‌بینی می‌شود ریزگرد‌ها در این منطقه به‌خصوص رودبار و قلعه‌گنج افزایش خواهد یافت.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان به مهر گفت: در این حوزه ۱۳ شهرستان وجود دارد که در آن‌ها حداقل ۲۸ کانون بحران فرسایش بادی وجود دارد و این جدا از شهرستان‌های جنوبی استان کرمان است.

مهدی رجبی‌زاده بیان کرد: یکی از مهم‌ترین اهداف ما محدودکردن بیابان‌هاست، اما تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی هر سال تهدیدات بیش‌تری را در استان کرمان پیش‌پای مردم قرار می‌دهد که نمونه آن طوفان‌های شن در شرق استان کرمان است.  رقم قابل‌توجهی معادل ۲/۱ میلیون هکتار کانون بحرانی در شمال استان وجود دارد که مخاطرات زیادی را ایجاد می‌کند و در قالب توسعه بیابان‌های و طوفان‌های شن و ریزگرد‌ها خودنمایی می‌کند.

وی دلیل طوفان‌های شن را همین کانون‌های بحرانی دانست، گفت: به دلیل نبود پوشش گیاهی و تثبیت خاک با وزش باد شاهد بروز طوفان شن هستیم.

رجبی‌زاده افزود: مهار کانون‌های بحرانی باید در دستورکار قرار گیرد که با نهال‌کاری، ایجاد بادشکن، مالچ‌پاشی، ایجاد تله‌های رسوب‌گیر سعی کرده‌ایم مشکلات را به حداقل برسانیم.  اما به نظر می‌رسد کانون‌های بیابانی و تغییرات اقلیمی سرعتشان بیش از فعالیت‌های دولت برای مهار بیابان‌هاست.

کویر لوت عامل اصلی ریزگردهاست

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان تأکید می‌کند که کرمان بدون‌شک هم‌اکنون غبارخیزترین استان کشور است و باید حساسیت‌های لازم در این‌خصوص بین مسئولان ایجاد شود و با همکاری‌های بین‌دستگاهی زمینه مقابله با این مشکل را فراهم کنیم.

مرجان شاکری بیان کرد: تحقیقات اخیر نشان داده است، نقش کویر لوت در زمینه ریزگرد‌ها در شمال و شرق استان کرمان بسیار بیش‌تر از جازموریان است، هر چند جازموریان نیز در این زمینه تأثیرگذار است؛ اما کویر لوت عامل اصلی است.

وی، اما تعداد کانون‌های بحرانی و ریزگرد‌ها را ۲۹ مورد در استان دانست و گفت: اکثر این کانون‌های در شرق و شمال استان قرار دارند، چون کویر لوت در این بخش از استان قرار گرفته است.  شاکری تغییرات اقلیمی و کاهش رطوبت درپی خشک‌سالی را عامل اصلی در زمینه توسعه کانون‌های بیابانی و بحرانی دانست و افزود: برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی موجب شده شرایط در کرمان بدتر شود و، چون توسعه کشاورزی قابل‌توجه است و برداشت آب نیز بی‌رویه انجام شده.  بعد از برداشت بی‌رویه آب مزارع و باغ‌ها خشک شده‌اند و همین باغ‌ها و مزارع حالا کانون بحرانی محلی در منطقه محسوب می‌شوند.

اما نکته جالب توجه این‌که طی سال‌های اخیر که این مشکل بار‌ها از سوی رسانه‌ها مطرح شده نه در استان کرمان و نه سطح ملی تاکنون اقدام قابل‌توجهی برای کنترل ریزگرد‌ها انجام نشده و وضعیت زندگی مردم هر روز بدتر می‌شود. طبق پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان کرمان طی روز‌های انتهایی هفته جاری موج جدیدی از تند باد و ریزگرد‌ها در شرق و شمال استان کرمان روی می‌دهد. با خیزش تند باد به‌طور معمول جاده‌های این دو شهرستان بسته می‌شود و مردم برای چند روز خانه‌نشین می‌شوند.  بروز بیماری‌های تنفسی، خسارت به زیرساخت‌ها و کشاورزی ازجمله خسارت‌های معمولی است که در این حوادث روی می‌دهد و کم‌تر کسی به این مشکلات مردم توجه می‌کنند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت سبزینه، تاریخ انتشار: ۱ مرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۸۶۶۶۳، www.Sabzineh.org