شعار سال: در رابطه با حقوق زنان، مسائل زیادی وجود دارد. برخی صاحب نظران مشکل را از بنیان‌های حقوقی جامعه می‌دانند و برخی معتقدند تفسیر‌های غلط ما از فقه اسلامی باعث بوجود آمدن این مناقشات در جامعه شده است.

یک دکترای حقوق عمومی در رابطه با مناقشات حقوق زنان بیان کرد: مناقشات حقوق زنان در ایران نتیجه گذار از سنت به سمت مدرنیته است.

دکتر وحید جلایی در گفتگو با ایسنا، تصریح کرد: مناقشات مسئله حقوق زنان در ایران به این دلیل است که ما در یک وضعیت خاص تاریخی در ایران قرار داریم که این وضعیت خاص از حدود ۵۰ سال اخیر آغاز شده است. ما در حقیقت یک دوره گذاری را به لحاظ اجتماعی طی می‌کنیم که جامعه از وضعیت سنتی به سمت یک جامعه مدرن حرکت کرده است.

جلایی ادامه داد: به طور طبیعی این وضعیت باعث می‌شود که آن مفاهیم قدیمی و سنتی ما تحت‌الشعاع قرار بگیرند و ما مفاهیم مدرن‌تر را جایگزین آن کنیم یا حداقل مطالبه جامعه ما جایگزینی مفاهیم مدرن باشد که طبیعتاً در این قضیه، مسئله حقوق زنان هم مستثنی نیست.

وی با بیان این که ما به لحاظ اجتماعی در یک وضعیت هستیم که زنان مطالبات جدیدی دارند، ادامه داد: زنان امروز، حتی در قشر مذهبی تن به یک سری مفاهیم سنتی نمی‌توانند بدهند به عنوان مثال در مسئله تعدد زوجات چند نفر از خانم‌های قشر مذهبی می‌پذیرند همسرشان چنین کاری انجام دهد؟

این وکیل پایه یک دادگستری اظهار کرد: به لحاظ اجتماعی ما در وضعیتی قرار داریم که مدام مسئله حقوق زنان در جامعه مطرح می‌شود و زنان مطالبه حقوق خود را دارند و این مسئله به صورت مداوم نیز ادامه دارد.

وی ادامه داد: از نظر حقوقی، حتی قبل از انقلاب اسلامی، ما یک نظام حقوقی مبتنی بر دین و مذهب را داریم و اساساً برخی از حقوقدان‌ها معتقدند این دوگانگی حقوق و فقه یک دوگانگی بسیار خانمان برانداز است.

جلایی توضیح داد: ما اگر حقوق را یک پدیده مدرن بشناسیم، فقه یک پدیده‌ای است که مرتبط با سنت است، هر چند فقه تلاش می‌کند خود را بازسازی کند و تا جا‌هایی هم موفق شده، اما بنیان‌های آن متفاوت با بنیان‌های حقوق مدرن است و همین باعث می‌شود ما با یک سری قواعد و مقرراتی سر و کار داشته باشیم که چالش برانگیز هستند.

وی تأکید کرد: اولین مفهوم در حقوق مدرن زنان، برابری زن و مرد است یعنی زن و مرد در یک مفهوم برابر قرار دارند، اما گفتمان فقه و حقوق اسلامی این برابری را قبول ندارد هرچند سعی می‌کند این مسائل را توجیه و اصلاح کند و مسائل جدیدی مطرح کند تا بتواند این نابرابری را اصلاح کند، اما در هر صورت در گفتمان سنتی حقوق ما این نابرابری میان زن و مرد وجود دارد و بنابراین تنش میان فقه به عنوان مبنای اصلی حقوق و حقوق مدرن که در زمینه حقوق زنان بر برابری تأکید دارد باعث می‌شود همیشه این مسائل، تعارضات و مشکلات وجود داشته باشد.

این مدرس دانشگاه در رابطه با راهکار‌های برون رفت از این مسئله، یادآور شد: اگر بخواهیم در گفتمان حقوق خودمان، یعنی فقه شیعه از آن صحبت کنیم، بحث اجتهاد پویا مطرح است. درحال حاضر فق‌هایی هستند که نظرات متفاوتی از پیشینیان خود می‌دهند، حرف‌های تازه‌ای می‌زنند و سعی می‌کنند برداشت‌های جدیدی از فقه مطرح کنند.

جلایی ادامه داد: ما باید به دنبال نظراتی باشیم که حداقل آن اندیشه فقهی سنتی را به اندیشه و مفاهیم مدرن نزدیک کند که این یک راه حل کارکردی است و می‌شود آن را در عمل انجام داد کما اینکه طی این سال‌ها این اتفاق خیلی کُند افتاده است.

وی افزود: پیدا کردن راه حل‌های میانه به‌طوریکه نه آن اصول فقهی زیر سوال برود و نه مسائل جدید خیلی تغییر کند، یکی از راه حل‌های این مشکل است.

جلایی ادامه داد: امروزه زنان حق طلاق می‌گیرند که این حق طلاق یک راه حل میانه است، حق طلاق کماکان برای آقایان است و قانون ما حق طلاق را به زن نمی‌دهد، اما راه حل میانه این است که خانم وکالتی از همسرش بگیرد تا هروقت خواست خود را مطلقه کند.

این مدرس دانشگاه با تأکید براینکه راه حل مبنایی این است که ما باید تغییرات بنیادی در حقوق داشته باشیم، تبیین کرد: ما باید تکلیفمان را روشن کنیم و آن مفاهیمی که به اسم مصلحت و مقتضیات زمان در جامعه مطرح است، که حتی در اندیشه حقوق سنتی هم وجود دارد را در نظر بگیریم.

وی افزود: اگر می‌خواهیم این مشکلات را حل کنیم، بدون در نظر گرفتن دیدگاه‌های سیاسی، باید ببینیم جامعه امروز ما مفاهیم سنتی را قبول دارد؟ آیا یک خانم مذهبی امروزی می‌پذیرد که همسرش مجدد ازدواج کند؟ آیا می‌پذیرد ارثش نصف برادر خود باشد بدون این که استدلال درستی برای آن وجود داشته باشد؟

جلایی با بیان اینکه ما باید بپذیریم جامعه تغییر کرده و جامعه‌ای که تغییر می‌کند باید قوانینش هم تغییر کند، تصریح کرد: قانون اگر برای جامعه خودش نباشد قانون به درد بخوری نیست. به عنوان مثال قانون منع استفاده از ماهواره الان چه کارکردی دارد؟ چند درصد از مردم ماهواره دارند؟ شما به عنوان یک شخص وقتی در خانه فردی ماهواره می‌بینید آیا به چشم یک مجرم به آن‌ها نگاه می‌کنید یا این که به یک چیز بدیهی تبدیل شده؟

این مدرس دانشگاه ادامه داد: این یعنی قانون کارکرد خودش را ندارد، اثری ندارد و اجرا هم نمی‌شود و خیلی وقت است که دیگر برخورد قضائی بر سر ماهواره در ایران صورت نمی‌گیرد.

عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه ملایر خاطرنشان کرد: ما باید قوانین را بررسی و به روز کنیم و در این مسئله قطعاً قانون گذار و نخبگان خیلی می‌توانند مؤثر باشند.

جلایی ادامه داد: سیاست زدایی به معنای این که مسائل را سیاسی نگاه نکنیم باید اتفاق بیفتد، ما وقتی میخواهیم راجع به حقوق زنان صحبت کنیم مانند مفهوم حقوق بشر همیشه رگه‌هایی از سیاست داخل آن است، اما حقوق زنان یک مسئله اجتماعی است، امروز مسئله بودن یا نبودن حجاب صرفا یک مسئله سیاسی و امنیتی نیست بلکه یک مسئله اجتماعی است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: فضای بحث و گفتگو در این زمینه باید باز شود و فضا امنیتی و سیاسی نشود در این صورت من فکر می‌کنم حداقل در فقه شیعه این پتانسیل وجود دارد که خودش را مقداری به مفهوم حقوق مدرن نزدیک کند.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، تاریخ انتشار 11 شهریور    99، کد خبر:   99061108051، www.isna.ir