شعار سال: رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران بر لزوم تعامل دروازه‌های ورودی پایتخت با دو عنصر طبیعت و مناظر شهری تاکید کرد.

محمد حسین بوچانی در وبینار ورودی‌های شهر؛ فضا‌های فراموش شده که با حضور علی نوذرپور، شهردار مطقه ۲۲ تهران، سید جواد میر حسینی، مدیرعامل سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، گشتاسب مظفری، معاون مطالعات و برنامه ریزی مدیریت اجتماعی و اقتصادی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، کتایون مشهودی، پژوهشگر شهری و دانش آموخته معماری و شهرسازی، مریم ابهری، مدیر مطالعات و برنامه ریزی امور مناطق مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران و جمعی ازکارشناسان و مدیران شهری برگزار شد، با بیان این مطلب افزود: بر اساس طرح جامع شهر تهران که در سال ۸۶ ابلاغ شد، یکی از مأموریت‌های شهرداری تمرکز بر ورودی‌های پایتخت بود که بر مبنای آن مقرر شد در قالب طرح‌های مجزا تمام ورودی‌های ۱۲ گانه شهر تهران احیا و مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: به رغم تاکیدی که در طرح جامع به عنوان یک طرح بالادستی شده بود، اما از سال ۸۶ تا کنون شهرداری تهران موفق نشده تا برای ورودی‌های پایتخت طرحی را تهیه و تدوین کند.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با طرح این سوال که بحث اول این است که در جایگاه شهرسازی معاصر جایگاه ورودی‌های شهر کجاست، بیان کرد: شهر نظام پیچیده‌ای از لایه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی است که در یک روند سیستمی با هم نشینی لایه‌های مختلفش حیات می‌یابد. براساس این تعریف ورودی شهر، دریچه‌ای برای ورود به این لایه‌ها محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ورود به شهر از سه طریق زمینی، دریایی و هوایی انجام می‌شود که مبادی زمینی شهر از قدیمی‌ترین شکل‌های ورود به شهر تلقی شده و در حال حاضر نیز کثرت نسبی نسبت به سایر ورودی‌های شهر دارد، به نگرش سیستمی به ورودی شهر درطراحی‌های شهری اشاره کرد و یادآور شد: درطراحی دروازه‌های شهری بررسی میزان کارایی ورودی شهر در مقیاس منطقه‌ای و شهری ضروری است. همچنین دروازه‌های شهر عامل تعیین کنندۀ سیاست گذاری‌های ورودی شهر‌های معاصر به حساب می‌آید.

بوچانی با بیان اینکه نظام سلسله مراتبی ورود به شهر و گشت و گذار در آن و خروج از شهر، منجر به شکل گیری مسیر‌هایی در شهر شده و در نهایت شاکله کلی منظر شهر را شکل می‌دهند، گفت: نگاه به ورودی شهر‌های معاصر نیازمند یک نگرش سیستمی به شهر است. به عبارت بهتر دروازه‌های شهر به عنوان زیر سیستمی در نظام شهری معاصر محسوب شده و دارای لایه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و طبیعی است.

وی با بیان اینکه سه عامل فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی و همگرای با طبیعت بستر شکل گیری دروازه‌های ورودی شهر‌ها را به عنوان عوامل جدا نشدنی تشکیل می‌دهد، افزود: در واقع می‌توان گفت که این سه عامل حیاتی در ترکیب با هم ماهیت منظر ورودی شهر‌های معاصر را تشکیل می‌دهند.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با اشاره به اینکه ورودی شهر‌های معاصر به مثابه نقطه عطف محسوب می‌شود، ادامه داد: ورودی شهر‌های معاصر مستلزم طی مسیری است که ویژگی‌های شاخصی در حوزه شهر دارد و این تشخص آن را به نقطه عطف شهر تبدیل می‌کند. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت درحوزه شهری، ورودی‌ها هم ویژگی‌های یک مسیر و هم نقطه آغازین یک شهر را دارند.

به اعتقاد وی؛ به لحاظ کالبدی، ساختار ورودی در شهر‌های معاصر همانند پژواک صدا است. هر چه به منبع (نقطه نشانه‌ای ورود به شهر) نزدیکتر شویم این پژواک بیشتر می‌شود.

بوچانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه در نظام سلسله مراتبی ورودی شهری دارای دو مشخصه اصلی است، بیان کرد: این دو مشخصه شامل تعامل با طبیعت و تعامل با منظر شهری می‌شود.

وی با بیان اینکه نماد‌های ورودی انعکاس هویت شهری هستند، یادآور شد: ورودی‌های شهر ساحت معنایی، کالبدی، تاریخی، نوآورانه و ... را در بر می‌گیرند. در واقع مراحل سلسله مراتبی حضور در شهر با توجه به خصوصیت تعاملی ورودی با بیرون و درون شهر شکل می‌گیرد.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران تاکید کرد: ورودی شهر نقش تعاملی ورودی شهردر فضا‌های شهری و همچنین نقش دروازه‌ای ورودی نشانه و نماد ورود به شهر و عامل هویت بخش در شناسایی و تأکید بر مناظر اصلی شهر را داشته و عاملی برای هم نشینی منظر طبیعی ومنظر شهری را داراست.

به اعتقاد وی؛ ورودی، اتصال دهنده شهر با جامعه‌ای فراتر و طبیعت نامحدود بوده و در ساختار کلی خود مکانی است که هویتش در سه شاخه تعامل با طبیعت، تعامل با اجتماع و تعامل با شهر را دارد.

بوچانی با بیان اینکه در شهر‌های معاصر، ورودی باید با توجه به خصوصیات انسان معاصر تعریف شود، گفت: دروازه‌های شهر معرف هویت و ارزش‌های نهفته آن شهر بوده و باید با توجه به سرعت ورود به شهر تعریف شده و عاملی برای تداوم هویت منظر شهری است

وی افزود: دروازه‌های شهری عاملی برای ایجاد حس وحدت در سه مرحله حضور بصری، روانی و فیزیکی در شهر است و با توجه به تکثر و تنوع فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی هر نمادی می‌تواند بخشی از آن تکثر باشد.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در پایان صحبت‌های خود با اشاره به ورودی‌های شهر تهران توضیح داد: ورودی‌های غربی پایتخت شامل مناطق ۲۱ و ۲۲، ورودی‌های شرقی و جنوب شرقی شامل مناطق ۱۵، ۴، ۸ و ۱۳ و ورودی‌های جنوبی و جنوب‌غربی تهران نیز شامل مناطق ۱۸، ۱۹ و ۲۰ می‌شود.

لزوم ایجاد دروازه‌های هوشمند در ورودی‌های پایخت

در ادامه این وبینار معاون مطالعات و برنامه ریزی مدیریت اجتماعی و اقتصادی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران به لزوم توجه به ایجاد دروازه‌های هوشمند در شهر تهران تاکید کرد.

گشتاسب مظفری با بیان این مطلب و با اشاره به روز جهانی شهر‌ها افزود: امسال سازمان جهانی اسکان بشر عنوان روز جهانی شهر‌ها را ارزش گذاری شهر‌ها و جامع محلی نامگذاری کرده است.

وی ادامه داد: با توجه به توسعه سریع شهر‌ها در دنیا با چالش‌هایی روبه رو هستیم که یکی از چالش‌ها مربوط به دروازه‌های شهر است. در مسیر تاریخی این محدوده‌ها دارای کارکرد و تعریف مشخصی هستند که مهمترین کارکرد ورودی‌های شهر ایجاد امنیت، تجارت بوده و در گام‌های بعدی کارکرد‌های فرهنگی نیز دروازه‌های شهر‌ها داشته است.

معاون مرکز مطالعات با اشاره به اینکه چه در نظام باستانی دولت شهر‌ها و چه بعد از آن که دولت ملت‌ها حاکم شدند کارکرد دروازه‌های شهری متحول شد، بیان کرد: باید بتوانیم بازتعریف جدیدی از مفهوم ورودی شهر‌ها و کارکرد این محدوده‌ها داشته باشیم.

وی یادآور شد: همچنین لازم است که در این جارچوب به سمت آینده نگری پیش برویم. به عنوان مثال باید ورودی‌های شهر تهران به صورت یکپارچه دیده شده و از پراکنده کاری در مناطق مختلف که در ورودی پایتخت قرار دارند، پرهیز شود.

مظفری با بیان اینکه لازم است با مطالعات کاربردی و علمی یک طرح جامع برای ورودی‌های شهر تهران بازتعریف شود، تأکید کرد: باید در این طرح به دروازه‌های هوشمند برای پایتخت توجه بیشتری شود.

دروازه‌های شهری عنصر اولیه هویت شهری است

در بخش دیگری از این وبینار مدیر مطالعات و برنامه ریزی امور مناطق مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران گفت: ورودی‌ها و دروازه‌های شهری از عناصر اصلی و اولیه در شناخت هویت یک شهر توسط مسافران و گردشگران و رهگذران هستند؛ بنابراین این عناصر دارای اهمیت زیادی به لحاظ شهرسازی و برنامه ریزی شهری هستند.

مریم ابهری افزود: با گذشت زمان این ورودی‌ها و دروازه‌ها دچار تحول شده اند و در برخی از کشور‌ها مانند ایران که دارای قدمت طولانی در شهرسازی و ساخت دروازه‌های شهری هستند، به فراموشی سپرده شده و مناظر زشت حاشیه نشینی جایگزین آن شده است.

وی با بیان اینکه کیفیت دروازه‌های شهری به رمزگشایی شهروندان از محیط شهری کمک می‌کند، ادامه داد: ادراک ﻣﺤﻴﻂ، ﻓﺮاﻳﻨﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃی آن ﻓﺮد ﺑﻪ وسیلۀ رﻣﺰﮔﺸﺎﻳی از اﺷﺎره ﻣﺤﻴﻂ، ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری اﻃﻼﻋﺎت ﻣیﭘﺮدازد. ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ادراک ﻣﻨﻈﺮ ﻋﻴﻨی ﺷﻬﺮی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ آن ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺲ ﺑﻴﻨﺎﻳی ﺻﻮرت ﻣیﭘﺬﻳﺮد. درﻳﺎﻓﺖ ادراک ﺷﻬﺮوﻧﺪان از ﻛﻴﻔﻴﺖﻫﺎی ﺑﺼﺮی ﺷﻬﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺟﻮد ﻧﻈﻢ و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕی، ﻫﻮﻳﺖ، ﺧﻮاﻧﺎﻳی، ﺣﺲ ﺟﻬﺖﻳﺎﺑی و ﻛﻴﻔﻴﺖ‌های دروازه‌ای در ﻓﻀﺎ است.

به اعتقاد ابهری؛ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻜﺎن، از ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﺎﻟﺒﺪی، ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ (ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﺎﻃﺮه انگیز) ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣیﺷﻮد. ورودی ﻫﺮ ﻓﻀﺎ اوﻟﻴﻦ مکانی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در آن آداب ورود و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻠی ﻓﻀﺎ ﻛﺸﻒ ﻣیﺷﻮد. اﮔﺮﭼﻪ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﻳک محل اﺳﺖ اﻣّﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻜﺎن را ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻧﻮﻋی ﻻﻳﺘﻨﺎﻫی اﺳﺖ.

وی با بیان اینکه ﻣﺤﻮر ورودی ﺷﻬﺮ ﻓﺮﺻﺖ اﻳﺠﺎد تأﻛﻴﺪﻫﺎی ﺑﺼﺮی ﺑﺮای اﻟﻘﺎی ﺣﺲ ورود ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺲ ﺟﻬﺖﻳﺎﺑی ﻛﻤک ﻛﺮده و ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻧﺎﻳی ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﻳی ﺷﻬﺮ اﺳﺖ، تاکید کرد: ورودی ﺷﻬﺮ ﻳک ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺘی (ﺑﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ ﻃﺒﻴﻌی بیرون ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺼﻨﻮع درون آن) اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮ از ﻃﺮﻳﻖ آن ﻣﻴﺴﺮ ﻣیﺷﻮد و از ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻠی ﺑﺮﺧﻮردار است.

مدیر مطالعات و برنامه ریزی امور مناطق مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران گفت: دروازه‌های شهری ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻌﻨﻮی و عملکردی (اﺗﻤﺎم ﺑﺨﺶ اول و ﮔﺬار ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ) دارد. ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺒﺎدی ورودی، آﻓﺮﻳﻨﺶ اﺣﺴﺎس ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺣﺼﻞ ﺗﻌﺎﻣﻞ ورود رواﻧی، ورود ﺗﺼﻮﻳﺮی و ورود ﻓﻴﺰﻳﻜی ﻣیﺑﺎﺷﺪ.

وی افزود: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﻴﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﺎ ورودی ﺷﻬﺮ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ آن در ﺷﻜﻞدﻫی ذﻫﻨﻴﺖ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن از ﺷﻬﺮ، ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﺒﺎدی ورودی ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﺰای اﺻﻠی ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺎﻟﺒﺪی و ﻓﻀﺎﻳی شهر، از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﻗﻀﺎوت ﺗﺎزه واردﻳﻦ در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣیﺷﻮد و از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻی در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی شهری ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.

نیاز به رفع معارضان سازمانی در اجرای پروژه دروازه غربی پایتخت

در بخش پایانی این نشست نیز شهردار منطقه ۲۲ ضمن قدردانی از انجام پروژه دروازه غربی شهر تهران توسط مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران گفت: برای اجرای این طرح مطالعاتی لازم است سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران نتایج به دست آمده را در قالب پروژه‌های اجرایی به منطقه ابلاغ کند که این کار مستلزم تهیه نقشه‌های کاربردی است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، تاریخ انتشار: ۱۲ آبان ۱۳۹۹، کد خبر:۲۳۵۱۳، www.rpc.tehran.ir