محمد پرحلم، مدیر مجموعه‌های تاریخ شفاهی و معاون حوزه‌ی هنری گیلان؛ پیش از سخنرانی، ضمن اعتراضی به معاون اداری و مالی حوزه‌ی هنری ارشاد مبنی بر اینکه نمایشگاه واقع در کارخانه‌ی فرش گیلان در طول سال درآمد هنگفتی دارد اظهار داشت: ” با توجه به میزان درآمدی که نمایشگاه در طول سال دارد اما سالن همایش های آن به هیچ وجه در شأن فرهنگ و هنر گیلان نیست و همین مکانی هم که به ما تعلق گرفته است به برکت ورشکستگی کارخانجات استان است!”

پرحلم، تاریخ شفاهی را برخلاف تاریخ که نویسنده در آن وقایع را به طور کلی بیان می‌کند، تاریخی می داند که بیشتر به جزئیات می پردازد و به طور خاص وارد زندگی یک فرد خاص می شود و از آغاز تا مقطعی از زندگی اش را که نویسنده مد نظر دارد واکاوی می کند، برای مثال، نام، محل زندگی، زمان جراحت، زمان شهادت و … مورد بررسی قرار می گیرد و کتاب۲هایی که این گونه مانند دانه‌های تسبیح وقایع را به هم متصل می کنند اصطلاحا تاریخ شفاهی می نامند.

این مسئول فرهنگی با اشاره به این که قبل از جنگ تحمیلی مقوله ای به نام تاریخ شفاهی در کشور نداشتیم خاطر نشان کرد: ” پس از پایان جنگ و آزاد شدن اسرای جنگی، دو کتاب با نام های تکریت ۱۱ (خاطرات اسماعیل یکتایی) و فصل بلند غربت (خاطرات حسین خدا یگانی) در حوزه ی هنر تاریخ شفاهی به چاپ رسیدند. اما نقطه‌ی قوت و اوج تاریخ شفاهی نویسی کتاب یک وجب و ۴ انگشت (خاطرات عظیم حقی) بود که بسیار مورد اقبال عمومی خوانندگان قرار گرفت.”

وی شروع حرفه ای تاریخ شفاهی نگاری را سال ۱۳۸۵ خواند و افزود:” از سال ۸۵ به بعد جریان تاریخ شفاهی به شدت در کشور فعال شد. به خصوص با همه گیر شدت کتاب دا، خاطرات بابانظر و احمد احمد؛ اقبال عمومی به سمت خاطرات شفاهی بسیار زیاد شد. برای مثال کتاب دا به طرز شگفت انگیزی به چاپ سیصدم رسید! "

معاون حوزه‌ی هنری گیلان ادامه داد: ” شهدا افرادی عادی مانند ما بودند. اینکه بیاییم شهدا را افرادی سرشار از معنویت معرفی کنیم و تا حدی آسمانی کنیم که به روحانیت محض برسند خیانتی بزرگ به مذهب و ادبیات ماست. نسل امروز بیدار است و این مسئله را نخواهد پذیرفت. شهدا مانند ما بودند و تنها خوب و خوب تر از ما. "

معاون حوزه های هنری استان گیلان با تأکید بر این که فردی که می خواهد تاریخ شفاهی را به نگارش در آورد باید در تمام زمینه ها اطلاعات کامل داشته باشد افزود: ” یک تاریخ نگار شفاهی می بایست تمام شهرها و محله های استانش را به دقت بشناسد تا بتواند سوژه های نادری را پیدا کند و از آنها مصاحبه بگیرد. هم چنین اطلاعات تاریخی وی نیز باید بسیار گسترده باشد. برای مثال اگر می خواهد وقایع زندگی یک رزمنده‌ی جنگی ۸۰ ساله را بنویسد باید بداند که او حمله‌ی روس ها را به خاطر دارد بنابراین مصاحبه گر باید جزئیات این حمله را بداند، و آن قدر واکاوی کند تا به موارد ارزشمندی در این باره در زندگی راوی برسد. "

حسین ادهمی پژوهشگر حوزه ی هنری تاریخ شفاهی نیز مصاحبه را اساسی ترین رکن تاریخ شفاهی مطرح کرد و روش های کیفی و تجربی مصاحبه را وجه تمایز تاریخ شفاهی از دیگر علوم انسانی در نظر گرفت و اظهار داشت: ” در کتاب های تاریخ شفاهی ما یک دیالوگ داریم. راوی در واقع خاطرات را در قالب مونولوگ برای مصاحبه گر بیان می کند اما مصاحبه گر می بایست با هنر خود خاطرات را به شکل دیالوگ بنگارد و آن را به یک گفتگوی دونفره تبدیل کند. . بنابراین در این فرایند ، مصاحبه یک سندعلمی و تاریخی مستدل خواهد بود که می تواند مورد استدال قرار بگیرد. "

وی با بیان اینکه شناسایی سوژه ها بر خلاف آنچه بعضی می پندارند کار بسیار دشواری است افزود:” ما در زمینه‌ ی تاریخ شفاهی سوژه های زیادی نداریم. چرا که اکثر افراد بیان خوبی ندارند. بنابراین ارتباط مصاحبه گر و مصاحبه شونده بسیار حائز اهمیت است، تا راوی خجالت را کنار گذاشته و به راحتی خاطرات را بیان کند.

ادهمی ادامه داد: از دیگر محدودیت های مصاحبه گر خود راوی است؛ چرا که در بعضی موارد راوی سعی در پیدا کردن راهی دارد تا خود را تبرئه کرده و اتهامات را متوجه شخص دیگری سازد. در مواردی هم روایت گر شفاهی به دلیل ترس از ملاحظات سیاسی و امنیتی از شرح بسیاری وقایع خودداری می کند و این کار را برای تاریخ شفاهی نویس و مصاحبه گر بسیار مشکل می کند.

وی در پایان گفت: گاهی رزمندگان و راویان به دلیل نسیان و فراموشی بخش عمده و مهمی از خاطرات را از یاد می‌برند. اشکال دیگر نخبه گرایی است، به این معنی که افراد همیشه به دنبال فرماندگان و افراد مطرح و شاخص جنگ و دفاع مقدس می‌گردند. حال آنکه این ضعف کار است، در بسیاری از مواقع می شود از دید یک سرباز معمولی جنگ یا حتی یک سرباز فراری تاریخ شفاهی نوشت، چرا که در بعضی موارد خاطرات آنها و اتفاقاتی که در زندگی آنها در دوران جنگ افتاد بسیار جالب تر است.”

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از شبکه اطلاع رسانی راه دانا، تاریخ انتشار: چهارشنبه 14 مهر 1395، کدخبر: 914863، www.dana.ir