شعار سال : گرانی کاغذ و قطع حمایت‌های دولت از مطبوعات خصوصی مستقل، شرایط را به گونه‌ای برای آن‌ها دشوار کرده که تقریبا اغلب‌شان امیدی به ادامه فعالیت ندارند. در دولت دوازدهم بسیاری از هفته‌نامه‌ها، مجلات و برخی روزنامه‌ها تعطیل شدند و مابقی نیز به خاطر فشار‌های مالی در تنگنا قرار گرفته‌اند. دولت روحانی از ابتدای کار وعده‌های بسیاری داد مبنی بر بهبود شرایط مطبوعات و آزادی بیان. دولت به انتهای دوران فعالیت‌اش رسید، اما نه‌تن‌ها وعده‌ها محقق نشد بلکه برخلاف آن‌ها نیز اقدام شد. روحانی وعده تغییر و تحول در امور فرهنگی را داده بود، در عمل هر اقدامی که دولت‌های پیشین برای حمایت از مطبوعات انجام می‌دادند را حذف کرد.

دولت دوازدهم راهکاری بی‌دردسر برای حذف مطبوعات پیدا کرده است تا نه مهره سوخته‌ای بر جای بماند و نه متهم به ظلم و حذف مطبوعات شود. شیوه بسیار آسانی برای از میان بردن آزادی بیان، پنچر کردن چرخ چهارم دموکراسی و قتل مطبوعات وجود دارد؛ مشکلات اقتصادی. مطبوعات مستقل همواره دغدغه مشکلات اقتصادی را داشته‌اند، اکنون با یارانه ناچیز کاغذ، حذف ارز دولتی برای واردات کاغذ و گرانی ارز، مطبوعات چاره‌ای به جز تعطیلی ندارند.

مشکل از آنجا آغاز شد که معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد یارانه کاغذ مطبوعات را ناچیز کرد و ارز دولتی برای واردات کاغذ نیز حذف شد، آن هم در بحران شیوع کرونا، زمانی که مطبوعات به ناچار چند هفته‌ای چاپ کاغذی را تعطیل کردند تا مرز تعطیلی تمامی روزنامه‌ها پیش رفتند و مجددا به خاطر عشق به کار بازگشتند. کرونا نه تنها فعالیت را برای اهالی مطبوعات بسیار مشکل کرده است بلکه مشکلات مالی بسیاری را نیز پیش پای آن‌ها قرار داده است. در مقابل دولت چه حمایتی از مطبوعات کرد؟ هیچ. تنها سنگ‌اندازی کرد، چوب لای چرخ مطبوعات گذاشت و کمر به قتل مطبوعات بست.

در ابتدای دولت دوازدهم قیمت هرکیلو کاغذ مطبوعات دو هزار و ۶۰۰ تومان بود، اما اکنون قیمت هرکیلو کاغذ به حدود ۱۹ هزار تومان رسیده است. یکی از دلایل این امر حذف ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی برای واردات کاغذ است.

معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد معتقد است که بحران‌های ناشی از جنگ اقتصادی منجر به حذف تخصیص ارز دولتی برای واردات کاغذ شد. مشکلات بی شمار مطبوعات در شرایط فعلی نیز ناشی از همین جنگ اقتصادی است.

محمد خدادی اظهار کرد: با اینکه حمایت از رسانه‌ها و به‌طور خاص، تقویت رسانه‌های مکتوب بخش خصوصی، با تامین کاغذ به قیمت ارز ۴۲۰۰ تومانی و پرداخت یارانه به‌صورت مستمر به یکی از اهداف اساسی و ماموریت‌های اصلی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی سال‌های اخیر، تبدیل شده است، اما بحران‌های متعدد ناشی از جنگ اقتصادی که منجر به تحریم گسترده وکاهش درآمد کشور و همچنین فراگیری کرونا و تبعات ناشی از آن، مشکلات عدیده‌ای را در برابر رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های مکتوب که پرهزینه هستند، قرار داد و ادامه این روند را با مشکلات بی‌شماری مواجه کرد.

او افزود: تلاش این معاونت در تامین و توزیع کاغذ ارزان‌قیمت میان رسانه‌های مکتوب گویای این امر است. با وجود اینکه در سال ۹۷ نزدیک ۵۰ میلیون دلار پول صرف واردات و توزیع کاغذ شد، در نوروز سال ۹۸ کاغذی برای توزیع عملا در کشور نبود. اهتمام همه دست‌اندرکاران در دولت و رسانه‌ها موجب شد که مجوز واردات سالی ۴۰ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کاغذ در اختیار ما قرارگیرد و در نتیجه مقرر شد از ابتدای سال ۹۸ تا پایان سال ۹۹، سالی ۴۰میلیون دلار اختصاص داده شود یعنی مجموعا ۸۰ میلیون دلار؛ اما از اول سال ۹۸ تا پایان ۹۹ فقط ۲۰ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص یافت (به جای ۸۰میلیون دلار صرفا ۲۰ میلیون دلار)، اما با همکاری همه و راستی‌آزمایی و شفاف‌سازی و به‌کار گرفتن ساز و کار‌های متفاوت، عملا کاغذ مورد نیاز مطبوعات را تا پایان سال ۹۹ تامین و توزیع کردیم.

 

خدادی در ادامه بیان کرد: شرایط برای ما قابل پیش‌بینی بود و نگران کمبود و بالارفتن قیمت کاغذ و افزایش فشار بر نشریات بودیم به همین خاطر، با اهتمام و پیگیری مکرر آقای دکتر صالحی وزیر ارشاد، از مهر سال ۹۹ به صورت مستمر مکاتبات، ملاقات‌ها و تماس‌های مختلفی با مسوولان مربوط داشتیم و هشدار بحران کاغذ توسط وزیر ارشاد در قالب نامه‌ای به مقامات ازجمله به آقای دکتر روحانی ارسال شد و دستور ریاست‌جمهوری نیز مبنی بر حل و فصل و تامین کاغذ، به وزارت صمت و بانک مرکزی ابلاغ شد. حتی درخواست کردیم از سهمیه باقی مانده در سال ۱۳۹۸ که ۲۰ میلیون دلار مانده بود اعتبار تخصیص پیدا کند که متاسفانه منجر به اقدامی نشد.

او با اشاره به اینکه پیگیری معاونت مطبوعاتی همچنان ادامه دارد بیان کرد: امیدواریم مسوولین ذیربط با توجه به اهمیت نشریات چاپی، مساعدت لازم را صورت دهند تا دراین شرایط بحرانی ناشی ازکرونا که مشکلات عدیده برای همه رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های چاپی ایجاد شده است، مانع از فشار مضاعف بر آن‌ها شویم.

خدادی گفت: به دلیل نبود ارز ۴۲۰۰ تومانی درسال ۱۳۹۹، دولت تخصیص یارانه مطبوعات را صددرصد عملیاتی کرد تا حداقل از نظر ریالی به رسانه‌ها کمک شود و بتواند کمی از هزینه کاغذ را جبران کند و به‌صورت مستمر یارانه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت. یعنی درسال ۹۸ حدود ۵۰ میلیارد یارانه رسانه‌ها محقق شد درحالی که در سال ۹۹ این رقم به حدود یک صد میلیارد تومان رسید و ان‌شاءالله در آینده‌ای نزدیک نوبت بعدی پرداخت یارانه نیز به محض تخصیص از سوی سازمان برنامه و بودجه پرداخت خواهد شد.

او تاکید کرد: با پیگیری‌های متعدد وزیر محترم، موضوع کمبود کاغذ برای مطبوعات هم در سال گذشته و هم در سال جدید، در چندین مرحله به مسوولان مربوطه منتقل شده است. ضمن آنکه نامه‌نگاری‌هایی با معاون اول محترم رییس‌جمهوری، معاون محترم اقتصادی رییس‌جمهور و شخص ریاست محترم جمهوری صورت گرفت و دغدغه اهالی مطبوعات به اطلاع او رسیده است.

خدادی گفت: خوشبختانه رییس‌جمهور محترم نیز در پی‌نوشت نامه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد که اقدامات لازم برای رفع نگرانی از کمبود کاغذ در سال ۱۴۰۰صورت گیرد. در قانون بودجه سال‌جاری متاسفانه ارز دولتی به کاغذ اختصاص ندارد و همچنان پیگیری‌های ما ادامه دارد. با توجه به خروج کاغذ از شمول ارز دولتی، پیگیر موضوع تغییر گروه کالایی کاغذ در ستاد اقتصادی دولت و تصویب آن هستیم تا راه برای تامین ارز باقیمانده ۹۸ یا تامین ارز جدید برای سال ۱۴۰۰ فراهم شود.

ظاهرا تاکیدات ریاست‌جمهوری هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته است و مسوولان ذی‌ربط علاقه‌ای ندارند که اقدامات لازم را انجام دهند.

مدیران مسوول روزنامه‌های مستقل بر این باورند که دولت از یک سو توقع دارد مطبوعات حضور فعال و موثری در انتخابات پیش رو داشته باشد، از سویی دیگر نیاز اساسی و اصلی مطبوعات را که خرید کاغذ به قیمت مناسب است، حل نمی‌کند. این اقدامات دولت بسیار با یکدیگر تناقض دارند.

حسین عبداللهی، مدیرمسوول روزنامه آرمان به «جهان صنعت» گفت: استقلال اقتصادی مطبوعات باید حفظ شود و این امر به دولت بستگی دارد. اگر مطبوعات در آستانه انتخابات نتوانند مساله اصلی و مواد اولیه انتشار روزنامه‌ها را با قیمتی مناسب خریداری کنند، چگونه می‌توانند برای انتخابات ریاست جمهوری مشارکت موثری داشته باشند؟

دولت هیچ اقدامی برای بهبود شرایط مالی و اقتصادی مطبوعات انجام نمی‌دهد و برعکس با اهرم اقتصاد عرصه را بر آن‌ها تنگ‌تر می‌کند. در عین حال قصد دارد از مطبوعات برای اطلاع‌رسانی انتخابات استفاده کند.

این روزنامه‌نگار افزود: با توجه به دخالت غیرمستقیمی که دولت برای کنترل و حمایت از رسانه‌ها و مطبوعات دارد، اکنون که مطبوعات در شرایط سخت مالی قرار دارند باید مشکل آن‌ها را رفع کند. در غیر این صورت دولت دچار تناقض شدیدی می‌شود چراکه از یک‌سو می‌خواهد مطبوعات در انتخابات مشارکت داشته و اطلاع‌رسانی کنند و از سویی دیگر مشکل اصلی آن‌ها که تامین مواد اولیه برای چاپ روزنامه است را حل نمی‌کنند. مطبوعات وظیفه سنگین و خطیر اطلاع رسانی را بر عهده دارند. به ویژه در انتخابات نقش آن‌ها پررنگ‌تر می‌شود و دولت نمی‌تواند توقع داشته باشد در دوران انتخابات مطبوعات به اطلاع‌رسانی پرداخته و حضور فعال داشته باشند، اما خود گامی در جهت رفع مشکلات مالی مطبوعات برندارد.

عبداللهی در ادامه گفت: اگر مشکل تامین مواد اولیه مطبوعات با هزینه معقول و مناسب حل نشود، در وهله نخست به خود دولت آسیب می‌رسد که نمی‌توانند در افکار عمومی تاثیرگذار بوده و مردم را به مشارکت در انتخابات ترغیب کنند.

او با اشاره به این‌که مهم‌ترین تهدید برای مطبوعات، گرانی کاغذ است، بیان کرد: تا زمانی که دولت این مشکل را رفع نکند نمی‌تواند از رسانه‌ها توقع داشته باشد که بستر مناسبی را برای انتخابات ریاست‌جمهوری فراهم کند. در شرایط فعلی گرانی کاغذ ممکن است منجر به تعطیلی مطبوعات مستقل شود.

بسیاری از فعالان مطبوعات در استان‌های مختلف بیکار شده و مطبوعات کاغذی محلی تعطیل شده‌اند. در پایتخت نیز مجلات، هفته‌نامه‌ها و روزنامه‌های خصوصی کوچک بسیاری از میان رفته‌اند.

حسین حیدری، مدیرمسوول هفته‌نامه صنعت توریسم اظهار کرد: مطبوعات تقریبا تعطیل شده است. زمانی که مطبوعات دولتی یارانه و حمایت دولت را دارد، اما مطبوعات خصوصی تمامی حمایت‌ها را از دست می‌دهد، محکوم به شکست هستند چراکه برای گذران امور مالی یا باید یارانه بگیرند یا آگهی دولتی و خصوصی داشته باشند. این شیوه تزریق پول به مطبوعات برای ادامه حیات است.

او افزود: ابتدا آگهی‌های خصوصی به دلایل بسیاری کاهش چشمگیر یافت، سپس با طرحی که جهانگیری، معاون اول ریاست‌جمهوری به مجلس ارائه داد در رابطه با حذف آگهی‌های دولتی، آگهی‌ها به طرز چشمگیری قطع شد. البته مجلس مصوبه دوم را نپذیرفت، اما هیات دولت طرح را تایید کرد که آب باریکه مطبوعات قطع شد.

 

هیات وزیران اواخر بهمن ماه سال گذشته آیین‌نامه نحوه فعالیت دستگاه‌های اجرایی در سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) را تصویب و ابلاغ کرد که از جمله مهم‌ترین مفاد این آیین‌نامه، حذف الزام دولتی‌ها به انتشار آگهی در روزنامه برای مزایده‌ها و مناقصه‌ها بود.

سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز چهارم اردیبهشت در توئیتر نوشت: با تدوین اصلاحیه توسط معاونت حقوقی رییس‌جمهور در مورد الزام چاپ آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار و طرح و تصویب آن در جلسه یکشنبه هیات دولت و نیز دستور ریاست محترم مجلس و همراهی هیات محترم تطبیق، رفع دغدغه اصحاب مطبوعات خواهد شد.

حیدری در ادامه خاطرنشان کرد: یارانه کاغذ ۱۰ درصد از هزینه‌ها را پوشش می‌دهد، آن هم با شرایطی که در نظر گرفته‌اند؛ روزنامه‌ها باید ۱۲ صفحه و هفته‌نامه‌ها ۱۶ صفحه باشند، اما در نهایت مطبوعات باید ۹۰ درصد از هزینه‌ها را از جیب خود بپردازند.

او افزود: این فشار‌های اقتصادی منجر به نابودی و از بین رفتن بسیاری از مطبوعات کشور شد. آن تعدادی که باقی مانده‌اند نیز با روال کنونی قطعا تعطیل خواهند شد. هفته‌نامه‌ها و مجله‌های بسیاری تعطیل شده‌اند. بسیاری از روزنامه‌های محلی هفته‌ای دو سه روز چاپ می‌شوند و برخی هفته‌نامه‌ها هرچندماه یکبار. عده‌ای نیز از یارانه کاغذ گذشته‌اند و روزنامه چهار صفحه‌ای چاپ می‌کنند.

حیدری گفت: با این روشی که دولت در پیش گرفته است به جز روزنامه‌های دولتی و آن روزنامه‌هایی که وابستگی‌هایی به دولت دارند، مابقی محکوم به حذف و تعطیلی هستند.

این مدیرمسوول تاکید کرد: دولت دوازدهم تیر خلاص را به مطبوعات زده است. بسیاری از دوستان و فعالان مطبوعات به من می‌گویند که با وجود عشق و علاقه شدید خود به مطبوعات ناچار به تعطیلی شده‌اند و خلاف میلشان به شغلی روی آورده‌اند که مورد علاقه‌شان نیست.

او با اشاره به این که تنها مطبوعات ضرر نمی‌کنند و اصناف بسیاری متضرر می‌شوند گفت: چاپخانه‌ها، خبرنگاران، گرافیست‌ها و دوستان صفحه‌آرا و دیگر اصنافی که مرتبط به نشریه هستند نیز بیکار خواهند شد. دیگر چیزی به عنوان مطبوعات باقی نخواهد ماند.

حیدری تاکید کرد: معادله تغییر کرده و دولت هم بدش نمی‌آید مطبوعات حذف شود. روزنامه‌نگاری رو به افول است و کورسوی نوری که می‌بینیم رو به خاموشی است.

واردکنندگان کاغذ می‌گویند واردات کاغذ مطبوعات کم شده و همین امر موجب شده تا قیمت آن گران‌تر شود. به گفته فعالان بازار کاغذ، تا اواخر سال ۹۸ ارز دولتی به کاغذ تخصیص داده می‌شد، اما ناگهان سیاست‌های دولت تغییر کرد.

محمدرضا تهرانی – واردکننده کاغذ- اظهار کرد: در حال حاضر واردات کاغذ به راحتی انجام می‌شود و مشکلی در واردات کاغذ نیست، اما سفارشات بسیار کاهش یافته‌اند. قیمت جهانی کاغذ نیز افزایش یافته است.

او افزود: واردات کاغذ مطبوعات کم شده و سفارشات نیز نسبت به قبل کاهش یافته است. از سوی دیگر تجار چندان تمایلی به واردات کاغذ مطبوعات ندارند و کمبود کاغذ مطبوعات منجر به افزایش قیمت کاغذ مطبوعات شده است.

تهرانی قیمت تمام‌شده هرکیلو کاغذ مطبوعات را برای واردکنندگان ۱۶ تا ۱۷ هزار تومان و برای خریداران ۱۹ هزار تومان اعلام کرد. این در حالی است که در ابتدای دولت روحانی، قیمت کاغذ ۳۹۰۰ تومان بوده است.

او افزود: قیمت کاغذ نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. دلیل آن هم این است که تا اواخر سال ۹۸ کاغذ را با ارز دولتی وارد می‌کردیم، اما امسال با ارز آزاد باید کاغذ وارد کنیم. قیمت جهانی کاغذ نیز نسبت به سال گذشته بسیار افزایش داشته است. مشتری و مصرف‌کننده نیز بسیار کمتر از گذشته شده‌اند.
تهرانی گفت: خرید کاغذ روزنامه برای چاپ بسیار کمتر شده است مگر روزنامه‌های بزرگ و معتبر که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. برخی از اهالی مطبوعات در حال حذف شدن هستند و علت آن نیز گرانی کاغذ است.

بسیاری از فعالان بازار کاغذ معتقدند دولت قصد دارد با گرانی کاغذ مطبوعات مستقل را حذف کند.
تهرانی دلیل حذف ارز دولتی را سیاست‌های دولت برای حذف بخش عظیمی از مطبوعات دانست و گفت: چندی پیش گزارشی منتشر شده بود توسط دولت که اعضای دولت اعلام کرده بودند در ایران تعداد رسانه‌ها و مطبوعات بسیار بیشتر از دیگر کشور‌های دنیاست و خوانندگان علاقه‌ای به این همه مطبوعات ندارند و باید تعدادی حذف شوند؛ بنابراین یک راهکار برای حذف تعدادی از مطبوعات آن است که کاغذ گران و یارانه حذف شود.

او گفت: نشریات بزرگ کشورهمواره سفارش کاغذ می‌دهند که بدون کاغذ نمانند.

یکی از مشکلات اصلی مطبوعات آن است که کاغذ مطبوعات در داخل کشور تولید نمی‌شود؛ بنابراین دولت با حذف ارز دولتی و یارانه کاغذ تا جایی که می‌تواند عرصه را بر مطبوعات تنگ‌تر می‌کند تا در نهایت مجبور به تعطیلی شوند.

یک واردکننده کاغذ هم که خواست نامش فاش نشود گفت: ایران کاغذ مطبوعات تولید نمی‌کند و به ناچار باید کاغذ مورد نیاز برای مطبوعات از خارج از کشور تامین شود. تا سال گذشته وزارت ارشاد ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کاغذ مطبوعات اختصاص می‌داد، اما اکنون کاغذ مطبوعات با ارز آزاد وارد می‌شود. واردکنندگان کاغذ هم با آقای جوادی، معاونت فرهنگی و هم با آقای خدادی، معاونت مطبوعات همکاری می‌کردند.

او افزود: دلیل اصلی گرانی کاغذ، افزایش چشمگیر نرخ ارز است. البته اگر ارز دولتی به کاغذ وارداتی تخصیص می‌یافت شرایط به گونه‌ای دیگر بود، اما اگر ارز آزاد هم تا این حد گران نمی‌شد شرایط تا این حد برای مطبوعات دشوار نمی‌شد. یکی دیگر از دلایل گرانی کاغذ، گران شدن خمیر کاغذ و افزایش نرخ کانتینر است. تا پیش از شیوع کرونا برای هر کانتینر که از کشور چین می‌آمد ۷۰ دلار پرداخت می‌کردیم و اکنون باید ۳۰۰ دلار پرداخت کنیم.

دولت روحانی وعده‌های بسیاری داده است. حسن روحانی در دوران تبلیغات انتخاباتی وعده بهبود اوضاع مطبوعات را داده است. در چهار سال گذشته نیز وزارت ارشاد، هیات دولت و رییس‌جمهور وعده‌ها وشعار‌های بسیاری دادند. آنچه در عمل شاهد بوده‌ایم حذف مطبوعات از طریق اهرم اقتصادی است. روحانی نمی‌خواهد مانند دولت قبلی بدنام شود و توقیف مطبوعات در کارنامه کاری دولتش باشد. او هوشمندانه و بدون هیاهو در حال قتل مطبوعات از طریق قطع یارانه، قطع آگهی‌های دولتی، حذف ارز دولتی برای واردات کاغذ مطبوعات و در نهایت حذف مطبوعات خصوصی غیروابسته و مستقل است.

آنچه مسلم است رییس‌جمهور کنونی هیچ نقدی را برنمی‌تابد، تحمل آزادی بیان را ندارد و از مطبوعات بیزار است. وعده‌های دولت هیچ‌کدام عملی نشدند؛ مطبوعات مستقل هرروز بیشتر در باتلاقی که دولت ساخته است فرو می‌رود و شاهد نابودی مطبوعات مستقل هستیم. در واقع بر خلاف آنچه روحانی تصور می‌کند این اقدام او در تاریخ به یادگار خواهد ماند و در آینده مقاله‌ها از آن خواهند نوشت که چگونه رییس‌جمهور یک کشور کمر به قتل مطبوعات بست. او بر خلاف وعده‌هایش نه تنها شرایط را برای ادامه فعالیت مطبوعات بهتر نکرد بلکه زمینه را برای مرگ مطبوعات مستقل فراهم کرد.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از روزنامه جهان صنعت، تاریخ انتشار: ۳ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۸۰۰۲۴، jahanesanat.ir