شعار سال: با تسلط طالبان بر افغانستان به‌نظر می‌رسد نه‌تن‌ها تجارت ایران با این کشور تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت، بلکه با تمرکز چین و پاکستان برای سرمایه‌گذاری در بندر گوادر در مسیر جاده‌ابریشم و احــتمالا خروج هند از این کشــور احتمالا توسعه بندر چابهار نیز از اولویت شریک هندی خارج خواهد شد.

در واقــع هنـــد که با سرمایه‌گذاری انــــدک ۸۵ میلیون دلاری در بندرچابهار سعی داشت تا بدون استفاده از بندر گوادر بتواند از طریق دریای عمان به بازار افــغانستان دسترسی پیدا کنـــد حــال به‌واسطه روابط دیپلماتیکی که طالبان با رقیب دیرینه هند یعنی پاکستان دارد تمایلی برای تداوم تعاملات با هند نخواهد داشت. ازسوی دیگر چین نیز سعی خواهد کرد با سرمایه‌گذاری سنگین در این کشور به‌همراه پاکستان منافع خود را در افغانستان تضمین کند، بنابراین علاوه بر اینکه هند توسعه و اجرای تعهدات خود در چابهار را به آینده و تصمیمات طالبان موکول خواهد کرد، احتمالا طالبان بازار دیگر کالا‌های ایرانی را به رقبا واگذار خواهد کرد که در این میان امتیازات ایران در نفت و گاز نیز به قطر و عربستان داده خواهد شد.

«گوادر» رقیب قدرتمند چابهار

براساس این گزارش پس از برجام توسعه بندرچابهار به‌عنوان یکی از راه‌های احیای کریدور شما و جنوب مطرح شد. ازسوی دیگر در ان برهه زمانی چین که قصد داشت بازار افغانستان را با نیم‌نگاهی بــــه بازار پاکستان در اخــتیار بگیرد با هــدف احیای راه‌ابریشم سرمایــه‌گذاری در بندرگوادر را در اولـــویت خود قرار داد البته در آن زمــان فعالیت طالبان در منطقه و ناامنی‌های ایجاد شده فعالیت چین در این بندر را با مشکل مواجه کرده بود بنابراین دوستان چشم‌بادامی در آن برهه زمانی مذاکراتی را در مورد توسعه چابهار با ایران انجام دادند، اما عدم پیگیری و همچنین اصرار هند که تمایل داشت از طریق چابهار در بازار افغانستان سهم داشته باشد نسبت به امضای قرارداد توسعه چابهار با ایران اقدام کرد و البته هندی‌ها در ابتدا با ارسال تجهیزاتی بخشی از قرارداد خود را اجرا کردند، اما با شروع دورجدید تحریم‌ها اگرچه آمریکا با حذف چابهار از تحریم‌ها نسبت به شریک دیرینه خود روی‌خوش نشان داد، اما بازهم توسعه بندرچابهار با تاخیر همراه شد البته در نهایت در آخرین دور مذاکرات مجدد اجرای طرح چابهار به جریان افتاد، اما با روی کار آمدن طالبان به‌نظر می‌رسد هندی‌ها که از هم‌اکنون خود را بازنده در مقابل پاکستان در بازار افغانستان می‌دانند اجرای پروژه چابهار را به آینده و تصمیمات احتمالی طالبان موکول کرده‌اند.

در این رابطه برنا کریمی، سفیر سابق افغانستان در کانادا می‌گوید: بندرچابهار نه‌تن‌ها اولویت طالبان نیست بلکه به‌نظر می‌رسد حاکمان جدید افغانستان بازار کالا‌های ایرانی را به رقبای ایران واگذار کنند. رقبایی مانند پاکستان که شریک نزدیک طالبان است و در بازار‌های نفت و گاز هم احتمالا امتیازات ایران به قطر و عربستان می‌رسد. وی با اشاره به بندرگوادر افزود: طالبان به‌عنوان عامل بی‌ثبات‌کننده منطقه، جایگاهی متفاوت پیدا کرده است و با از بین‌رفتن ناامنی در مرز‌های پاکستان، گوادر سرنوشت متفاوتی پیدا می‌کند؛ بنابراین تنها راه چین برای مهار خطر طالبان، سرمایه‌گذاری کلان در افغانستان است و احتمالا چینی‌ها مکتب کپنهاگ را در این کشور اجرا می‌کنند تا با سرمایه‌گذاری سنگین در افغانستان و گرفتن نبض اقتصادی این کشور، طالبان را به‌سمت اهداف سیاسی مدنظر خود بکشانند.

 

چابهار در نقشه توسعه جایگاهی ندارد

علی ضیایی، تحلیلگر صنعت حمل‌ونقل نیز در این رابطه می‌گـوید: چین سرمایه‌گذاری کلانی در بنـــدر گـــوادر و زیــــرساخت‌های حمل‌ونقل این کشور انجام داده است که با ظهور طالبان در افغانستان، منافع هر دو کشور یعنی چین و پاکستان به‌سمتی است که بندر گوادر فعال شود.

وی در ادامه افزود: چین احتمالا مسیر راه‌ابریشم را از افغانستان به‌سمت بندر گوادر بکشاند و هند به‌دلیل اختلاف با پاکستان احتمالا از بازار افغانستان حذف می‌شود و دیگر سرمایه‌گذاری این کشور در بندر چابهار توجیهی ندارد. چرا که این کشور در گذشته به‌دنبال آن بود که بدون استفاده از بندرگوادر به دریای عمان و سپس به افغانستان برسد و درحال‌حاضر اگر آن‌ها بخواهند سرمایه‌گذاری خاصی در بندرچابهار انجام دهند، بدون‌شک منتظر می‌مانند که ببینند طالبان چه رفتاری با آن‌ها در پیش می‌گیرند.

 

ضیایی احتمال کنارآمدن طالبان با هندی‌ها را ضعیف دانست و گفت: طالبان ریشه‌ها و روابط خاصی با اخوان‌المسلمین دارد و به همین دلیل به‌نظر می‌رسد که قطر و ترکیه جایگزین ارتباطات اقتصادی افغانستان و ایران شوند و از آن سمت کریدور‌های حمل‌ونقلی شمال به جنوب که از افغانستان می‌گذرد، بدون عبور از ایران در شمال به کشور‌های حوزه خزر و سپس به ترکیه برسد و از جنوب هم با عبور از پاکستان به کشور‌های حوزه خلیج‌فارس وصل شود.

 

این تحلیلگر همچنین تاکید کرد: در چشم‌انداز دورتر، عربستان، امارات و کشور‌های حوزه خلیج‌فارس به‌دنبال ایجاد راه‌ریلی هستند که کشور‌های حوزه خلیج‌فارس و کشور‌های دورتر را به عربستان متصل کند و از آن سمت عربستان مسیر ترانزیت را به دریای مدیترانه و اروپا برساند؛ بنابراین در نقشه و چشم‌انداز‌های توسعه ترانزیت منطقه ایران و بندرچابهار جایگاه خاصی نخواهد داشت.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از دیده بان ایران، تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۱۷۷۲۹، www.didbaniran.ir