اقتصادی - روابط تجاری

میرقاسم مومنی کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه اجرای پروژه انتقال گاز از ترکمنستان می‌تواند ۳۰ تا ۳۵ درصد نیاز گاز اروپا را تامین کند، گفت: اکنون مقدمات این پروژه انجام شده و تنها منتظر توافقنامه بین آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هستند که بتوانند مسیر زنگزور را به نوعی به سرانجام برسانند.برای عملی کردن این پروژه بسترهایی لازم بود که تاکنون آماده نبوده است یکی از بسترها موضوع جنگ قره‌باغ بوده که نزدیک ۳۰ سال پروژه را به تاخیر انداخت، اکنون که مسئله قره‌باغ حل شده؛ در واقع می‌توان گفت که کشورهای اروپایی، آذربایجان و ترکیه با همکاری ارمنستان توانسته‌اند با مشارکت هم در قفقاز جنوبی به صلح برسند و بحث انتقال انرژی قزاقستان و ترکمنستان و کشورهای حوزه خزر و آذربایجان از مسیر ارمنستان به ترکیه در دستور کار است و این موضوع برای اروپا به لحاظ تامین نیاز انرژی و کاهش وابستگی به گاز روسیه بسیار حائز اهمیت است.

مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران و ساربانادا سونووال وزیر کشتیرانی هند یک قرارداد ده ساله برای تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالا‌های عمومی بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند. این قرارداد ۱۰ ساله جایگزین قرارداد اولیه ۲۰۱۶ می‌شود که هر ساله تمدید می‌شد و دقیقا بر عملیات تجهیز و توسعه بندر شهید بهشتی چابهار توسط هندی‌ها متمرکز بود. براساس این توافق امضا شده، هند به منظور تجهیز و توسعه بندر چابهار، «۱۲۰ میلیون دلار در تأمین تجهیزات راهبردی بندر و همچنین بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در زیر ساخت‌های حمل ونقلی» آن سرمایه‌گذاری خواهد کرد. وزیر خارجه هند نیز در این باره گفته است که دهلی نو بندر چابهار را به‌صورت موقت اداره می‌کند. در حالی‌که توسعه بندر به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران کند شده، هند در نظر دارد بندر چابهار را به یک مرکز ترانزیتی تحت کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال - جنوب (INSTC) برای دسترسی به کشور‌های CIS تبدیل کند (پروژه حمل و نقل چندجانبه به طول ۷۲۰۰ کیلومتر برای جابجایی کالا بین هند، ایران، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا-صادرات کالا از طریق از طریق بندر چابهار زمان ترانزیت بین هند و اروپا را در مقایسه با مسیر کانال سوئز ۱۵ روز کاهش دهد).

دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور رئیس‌جمهور ایران و نمایندگانی از ۳۰ کشور آفریقایی، روز جمعه در حالی برگزار شد که تجارت ایران با کشور‌های آفریقایی برخلاف انتظارات افت قابل‌توجهی را در سال‌گذشته تجربه کرده‌است. سفر تابستان گذشته رئیس‌جمهور به آفریقا و اظهارات او در این سفر به روشنی نشان‌دهنده عزم جدی دولت برای توسعه روابط تجاری با کشور‌های آفریقایی است، با این‌وجود در مسیر افزایش حجم تجارت ایران با اقتصاد روبه‌رشد قاره آفریقا دو مانع جدی وجود دارد. مشکل اول که ایران کنترل بیشتری بر آن دارد، مربوط به نبود ابزار‌های لازم برای تجارت است. رئیس جمهور در دومین اجلاس بین المللی ایران و آفریقا با بیان اینکه زمینه‌های صادراتی خوبی میان ایران و کشور‌های آفریقایی وجود دارد و با توجه به ابراز تمایل کشور‌های آفریقایی برای همکاری با ایران، خاطرنشان کرد: امیدوارم این نشست منشا تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های سازنده و موثری برای ارتقای اقتصاد مکمل و اثربخش میان ایران و کشور‌های آفریقایی و منشا پیشرفت اقتصادی بیش از پیش برای دو طرف باشد.

هرویک یاریجانیان رییس اتاق مشترک ایران و ارمنستان در همایش تجاری توسعه همکاری های تجاری ایران و ارمنستان بیان داشت که رقابت ناسالم صادرکنندگان ایرانی در ارمنستان به حسن شهرت تاجران ایرانی ضربه می‌زند. اکنون سرامیک و آلماتور ایرانی دارد به وفور و با ضرر تجار ایرانی در بازار ارمنستان عرضه می شود.از مشکلات صادرات از ایران به ارمنستان می‌توان به اختلاف در تراز تجاری دو کشور، فقدان زیرساخت های اقتصادی و مشکلات در انتقال وجه، ضعف در اطلاع رسانی ، نبود شناخت کافی در مورد بازارها ، نوسانات نرخ ارز، کمبود ناوگان حمل و نقل مناسب و کمبود کامیون‌های یخچال دار، وجود رقبای بزرگ در بازار ارمنستان، قالب بودن استانداردهای اروپایی در بازار ارمنستان ،رقابت ناسالم صادرکنندگان ایرانی، اشاره کرد.

با عدم توافق آذربایجان با ترکمنستان بر سر قیمت گاز، پرونده سوآپ گاز ترکمنستان بعد از دو ماه توقف، بسته شد تا مذاکرات دوجانبه‌ای بین ایران و ترکمنستان برای واردات گاز آغاز شود.

مقایسه آمار‌های صادرات و واردات گمرک ایران و برخی شرکای تجاری از یک حفره آماری قابل توجه پرده برمی‌دارد. بررسی ارقام اعلامی گمرک ایران و چین در سال۲۰۲۳ میلادی، حداقل ۱۴میلیارد دلار اختلاف را نشان می‌دهد. گمرک چین، میزان صادرات ایران به این کشور در سال ۲۰۲۳ میلادی را ۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار و میزان واردات ایران را ۱۰ میلیارد و ۷۵ میلیون دلار گزارش کرده است. این در حالی است که بر اساس آمار‌های ۹ ماهه نخست امسال، ایران ۱۰.۳ میلیارد دلار به چین کالا صادر کرده و از این کشور ۱۳.۷ میلیارد دلار واردات داشته است.

مهران امیرمعینی مدیر عامل پیشین شرکت ملی صادرات گاز ایران اظهار داشت در هر صورت بیشترین احتمالی که در برنامه گازی پاکستان می‌توان پیش‌بینی کرد اینکه سناریوی خرید وقت را در دستور کار دارند، چون رفتار پاکستان در گذشته همواره این موضوع را تائید کرده که بدنبال خرید وقت است، زیرا در مدت ۵ سالی هم که تمدید کرد اتفاقی نیفتاد، مگر اینکه مجوز را از امریکا بگیرد و سرمایه‌گذار پیدا کند. نکته جالب توجه این است که ایران کل تعهدات خود را با مبلغ دو میلیارد دلار (تقریبا یک بیست و پنجم کل بودجه سالیانه کشور) به اتمام رسانیده و ارزش آفرینی این هزینه کرد، پا در هواست. آیا وقت آن نرسیده که متولیان دیپلماسی اقتصادی و سیاست خارجی، از لاک محافظه کاری و ان شاالله و ماشاالله کردن بیرون بیایند و وارد عرصه شکایت حقوقی و درخواست غرامت ۱۸ میلیارد دلاری از پاکستان شوند؟

ترکمنستان در حال حاضر به عنوان بخشی از قرارداد سواپ گاز با جمهوری آذربایجان، گاز به ایران ارسال می‌کند. دو میلیارد متر مکعب گاز به مناطق دورافتاده شمال شرق ایران که نیاز به سوخت دارند، ارسال می‌شود و ایران، میزان مشابهی گاز را به جمهوری آذربایجان ارسال می‌کند. در نتیجه، به واقع این جمهوری آذربایجان است که خریدار گاز ترکمنستان است. تهران ظرفیت خط لوله را با هدف افزایش حجم سواپ سالانه جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، به ۵.۵ میلیارد متر مکعب افزایش داده است. موفقیت ظاهری این مدل، الهام بخش پروژه‌های بیشتری از این دست بوده است. مقامات ترکمنستان و عراق در نوامبر، در عشق آباد ملاقات کردند تا در خصوص چشم انداز سواپ مشابه، تا سقف ۹ میلیارد متر مکعب سالانه در یک دوره پنج ساله، گفتگو کنند. باز هم ایران به عنوان واسطه عمل خواهد کرد. در واقع برای ترکمنستان و تصمیماتش برای صادرات ذخایر عظیم گاز طبیعی خود به غرب، ایران یک پلن وسوسه‌انگیز و همچنین ارزان و سریع است، اما این نگرانی وجود دارد که تحریم‌های غرب مشکلاتی ایجاد کند. رویای ارسال گاز به اروپا، ساخت خط لوله ترانس کاسپین (TCP) بوده است که ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان متصل می‌کند. این راه حل بیش از ۲۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. اما یک مانع ژئوپلیتیکی که نمی‌توان نادیده گرفت، مربوط به روسیه است. مسکو با وجود این که کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر که اجازه ساخت یک خط لوله گازی زیردریایی از ترکمنستان به آذربایجان را می‌دهد را در سال ۲۰۱۸ امضا کرد، مخالفت خود را با تکمیل خط لوله TCP به هر شکلی پنهان نکرده است. جدیدترین جایگزین خط لوله TCP که مورد بررسی ترکمنستان قرار گرفته است، شامل نقش فعال‌تر ترکیه به عنوان یک مسیر ترانزیتی است. در کمیسیون بین دولتی ترکمنستان و ترکیه در زمینه همکاری اقتصادی پیرامون امکان ترانزیت گاز ترکمنستان به ترکیه از طریق ایران که ششم دسامبر در عشق آباد برگزار شد، گفتگو‌هایی انجام شد. لازم به توضیح است که قرارداد سواپ گاز جمهوری آذربایجان با ترکمنستان و ایران تحریم نشده است و قرارداد فعلی شرکت دولتی بوتاش ترکیه برای واردات گاز از ایران، همیشه از تحریم‌ها معاف بوده است.

محمدعلی نادب فعال تجاری ایران در عراق در رابطه با خبر ابطال مجوز فعالیت بانک ملی ایران در عراق گفت مبادلات تجاری ایران و عراق با روش‌های گوناگونی صورت می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌توان گفت ابطال مجوز فعالیت یک بانک می‌تواند تاثیر خاصی در تجارت ایران با این کشور داشته باشد.روز گذشته الفرات نیوز به نقل از عمار حمد خلف، معاون بانک مرکزی عراق خطاب به اداره کل بانک ملی ایران گزارش داد که با توجه به ضرر و زیان شعبه این بانک در عراق و محدود بودن فعالیت آن و عدم امکان فعالیت یا گسترش آن ، مجوز بانک ملی ایران در عراق ابطال شده است.

مسکو و تهران تلاش کرده‌اند برای تجارت دوجانبه در مقابل دلار آمریکا از روبل و ریال استفاده کنند و با وجود تمامی مشکلات، حجم تجارت ایران و روسیه از ۱.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به حدود ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت.اما در شرایط حاضر، این روابط پولی- بانکی به دلایلی چند دچار چالش شده است. مهمترین این موارد شامل عدم تعادل تجاری شدید بین ایران و روسیه (حجم تجارت دو کشور پنج میلیارد دلار بوده که تقریباً چهار میلیارد دلار آن صادرات روسیه به ایران است. بنابراین، کسری روبلی معادل سه میلیارد دلار وجود دارد) ، استفاده از دلار به عنوان مبنای پولی مذاکرات و توافقات بین تجار و بحث تغییر مکرر ارزش ریال و روبل در مقابل دلار ، دو نرخی بودن قیمت ارز کشور ایران بشکل نیمایی و آزاد(در حالی که نرخ ارز در بازار آزاد حدود ۵۰ هزار و ۷۱۰ ریال به یک روبل است، نرخ رسمی ارز که توسط بانک میر بیزینس تعیین شده ، حدود ۴۷ هزار ریال به یک روبل است) و غیره می باشند.

جهانبخش سنجابی دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق بیان داشت که از امروز (یکم ژانویه) هر گونه مبادله خرد و کلان با ارزهای خارجی در بازارهای داخلی عراق ممنوع و در نتیجه خرید و فروش ارز در بازار آزاد نیز ممنوع شده است. عراق ۵ کشور را به‌عنوان مقصد نقل و انتقال پول ممنوع کرد که ایران نیز یکی این کشور‌ها است. صرافی‌ها یا شبکه بانکی عراق اگر به این ۵ کشور پول انتقال دهند، دیگر ارز به آن‌ها اختصاص داده نمی‌شود و در نتیجه صرافی‌ها و شعب بانکی برای انتقال پول به ایران باید آن را از بازار آزاد تهیه کنند که اختلاف نرخ آن‌ها حدود ۲۰ درصد است. با این اقدام هزینه واردات برای واردکنندگان عراقی ۲۰ درصد بیشتر خواهد بود و صادرکنندگان ایرانی نیز با فروش کالای خود به دینار، ۲۰ درصد از ارزش محموله صادراتی آنها کاسته می‌شود.

«سامر الخلیل» وزیر اقتصاد و تجارت خارجی سوریه در مذاکره با مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی کشورمان بیان داشت که مذاکرات ۱۵ ساله ایران و سوریه در یک‌سال اخیر به مرحله اجرایی رسیده است. این در حالی است که بسیاری از تحلیل گران اقتصادی این عبارت وزیر سوری را با نگاه انتقادی مورد نقد قرار داده و معتقدند که با توجه به تلاش های ایران در کشور سوریه و حفاظت از دولت اسد، سهم بازار ایران در اقتصاد سوریه به هیچ وجه قابل پذیرش نبوده و نیازمند ویژه بینی سوریه برای افزایش جایگاه تجاری ایران در اقتصاد آن کشور است.

الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه در شبکه تلویزیونی روسیه ۱ گفت، توافقنامه بین‌دولتی روسیه و ایران برای استفاده از منطقه آزاد تجاری در آینده نزدیک امضا می‌شود. نواک خاطرنشان کرد که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، در دیدار خود فهرست کامل روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور، روابط مالی و بانکی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه ایران و ترکمنستان بازیگران مهم کریدور شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب هستند، گفت: ترکمنستان برادر، شریک راهبردی و خویشاوند ایران است.

وزیر اقتصاد برگزاری کمیسیون مشترک ایران و چین در پکن را نخستین گام در اجرای پروژه‌های توافق ۲۵ ساله ایران و چین برشمرد و گفت: در دومین گام مجموعه دیگری از توافقات بر روی پروژه های مشخص در بین بخش های دولتی وزارتخانه های متناظر ایران و چین برقرار شد و روی جزئیات اجرای پروژه ها هم توافق صورت گرفت.

سایت محترم دولت در خصوص نمایشگاه واردات چین خبر زده است که وزیر صمت در جمع تاجران و سرمایه گذاران چینی بیان داشته اند که در ایران هر جا تمرکز کردیم توانستیم افتخارآفرینی کنیم، امروز یکی از بهترین‌ها در ساخت برخی تجهیزات نفت و گازی هستیم و ... .وقتی به ویدئوی سخنرانی نگاه می کنیم، فقط یک چینی می بینم ، شما چند نفر چینی در ویدئو می بینید؟ بهتر نیست این گونه وارو جلوه دادن اخبار و شوخی با منافع ملی را کنار بگذاریم. کشور با تعارف و محفل بازی و وارو جلوه دادن ها،کشور نمی شود. برای پیشرفت باید عرق ریخت و نظارت ها بر مدیران را افزایش داد. ان شاالله بعد از سفر، حساب کشی می کنیم.

حدود دو ماه پیش بود که حجت‌ا… عبدالملکی، دبیر شورای عالی مناطق آزاد، از تمایل اماراتی‌ها برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری امارات در ایران خبر داد. اما اکنون نه‌تنها امکان نقل و انتقال بانکی وجود ندارد، بلکه این کشور نسبت به انتقال فیزیکی ارز هم برای ایرانی‌ها سخت‌گیری‌های خاص خود را دارد.

مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت گفت: روسیه با کارت ایران بازی می کند؛ منافعش این است که گاز ایران وارد بازارهای جهانی نشود و در ایران سرمایه گذاری نخواهد کرد. آنها و چین، مردم ایران را فقیر و حکومتش را ضعیف می خواهند!

در ۵ ماه سال جاری بیشترین میزان مبادلات تجاری کشور به لحاظ ارزش از طریق گمرکات استان هرمزگان، بوشهر و خوزستان انجام گرفته است.این گزارش در خصوص استان‌های دارای بیشترین سهم از کل ارزش واردات می‌افزاید: در ۵ ماهه ابتدایی سال جاری، واردات از استان هرمزگان ۳ میلیون و ۵۳۷ هزار تن و به ارزش ۸ میلیارد و ۳۶۳ میلیون دلار بوده که رتبه نخست را در بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده است.

چهار کریدور جدید تعریف شده در اطراف ایران با ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، حداکثر تا دو سال آینده به بهره برداری می‌رسند. این چهار کریدور شامل، کریدور چین به اروپا از طریق عبور از عرض خزر در شمال ایران، کریدور هند به اروپا در جنوب ایران از طریق گذر از خلیج عرب، دریای سرخ، کریدور آسیا به اروپا از طرق فاو عراق به ترکیه در غرب ایران و در نهایت، کریدور بندر گوار پاکستان به چین در شرق ایران می‌باشند. باید توجه داشت که توطئه‌ای در ارتباط با اینکه ایران در هیچیک از این کریدور‌ها حضور ندارد در کار نیست! چرا که، هیچ عقل سلیمی حاضر نیست کالایش را از سرزمینی که تحریم است عبور دهد.