اقتصادی - مناطق آزاد

برنامه ریزی برای ایجاد هفت منطقه آزاد جدید در کشور با وجود مشکلات فراوان در مناطق آزاد قدیمی ، با واکنش‌های متعدد و غالباً از جناح مخالف و منتقدان این طرح مواجه شده است. مناطق آزاد جدید به فراخور پیشرفت ستادی و عملیاتی هر منطقه علاوه بر برخی مشکلات و معضلاتی که کشور و مناطق قدیمی با آن دست و پنجه نرم می کنند، چالش‌های دیگری همچون نبود زیرساخت ادراکی، شناختی و قانونی بین مردم و نهادهای ذینفوذ در این مناطق، ضعف شدید زیرساخت‌های پسکرانه‌‌ای، جانمایی غیر کارشناسی (در برخی مناطق)، تصرفات غیرقانونی اراضی، ساختار سازمانی ناقص و مهمتر از همه «نارسایی اعتبار و منابع مالی ناکافی» برای بارگزاری پروژه‌های عمرانی و زیربنایی را نیز پیش روی خود می‌بینند.

تدبير براي ايجاد مناطق آزاد و ويژه اقتصادي به عنوان قلمروهاي سرزميني با نظامات متفاوت ازقواعد ملي، لزوما يك اقدام دولتي مي باشد. با این حال، احداث،مالکیت و مدیریت يك منطقـه می تواند دولتي، خصوصی یا بامشارکت عمومی–خصوصی باشد. توسعه دهندگان خصوصی اغلب به دنبال به حداقل رساندن هزینه های اولیه عمومی و بهره گیری از تخصص های بین المللی در زمینه طراحی، ساخت و ساز وبازاریابی منطقه مـي باشند. مدیریت و نظارت بر منطقـه می تواندشامل سطوح مختلف دولتی (محلی ، منطقه اي، ملی)،سرمایه گذاران و كـسب وكارهاي فعال در منطقه و بسیاری از ذینفعان دیگر مانند تامين كنندگان مالي، انجمن های صنفی وصنعت و نمایندگان جوامع محلی یا سایر گروه های علاقه مندباشد. بعضی اوقات در داخل چارچوب قانوني واحد مدلهای حكمراني متعددي وجود دارند و مدل انتخابي به اهداف و تمركز استراتژيك هر منطقـه بستگي دارد. اغلب چارچوب حقوقي براي مناطق قوانين ملي مناطق يا مقررات گمركي يا ديگر چارچوب هاي حقوقی است كه پارامترهاي اداره و حكمراني اين مناطق وتنظيمات نهادي آنها را تعيين مـي كند. تقریباً همیشه بسته مزایا ومشوق هاي مناطق براي سرمایه گذاران، بویژه معافیت از عوارض گمرکي، مالیات و سایر مقررات تنظيم گري ملی را، چارچوب های قانونی مناطق تعيين مي كنند.

مصطفی خانزادی مدیرعامل منطقه آزاد اروند شد. مصطفی خانزادی متولد ۱۳۳۷ و استاد تمام دانشگاه علم و صنعت ایران و دارای مدرک دکتری عمران از دانشگاه هوکایدو ژاپن است. وی نماینده سابق دورهٔ ششم مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه شهرستان دماوند و فیروزکوه می باشد. در سوابق ایشان مسئولیت‌هایی همچون معاون عمرانی و عضویت در هیئت مدیره منطقه آزاد کیش به چشم می خورد. لازم به توضیح است که منطقه آزاد اروند یکی از مناطق آزاد دارای حاشیه های زیاد بوده و به قول برخی از منتقدین همچون یک قوطی درب بسته دارای نظامات خاص ، اداره می شود.

شفاف سازی مأموریت مناطق آزاد و مناطق ویژه در تقسیم کار ملی بخش اقتصادی می تواند به ارتقا عملکرد مناطق آزاد و ویژه بینجامد. بر این قاعده جا دارد مروری به جایگاه مناطق آزاد تجاری صنعتی در سیاست های کلی ابلاغی، احکام دائمی و برنامه هفتم توسعه کشور صورت پذیرد که قبلا به قلم سعید پورعلی عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی بدان پرداخته شده است. از طرف دیگر ، شكل نگرفتن بازارهای مالی متناسب با نظامات بین المللی حاكم بر بازار پول، سرمایه و بیمه در كنار ریسك های سیاسی تحمیلی علیه كشورمان از دیگر چالش های موجود در راه رسیدن به اهداف مناطق آزاد است که با توجه به طرح «بازنگری در اهداف» اولویت اصلی اصلاح قانون مناطق آزاد به قلم فردین کریمی بدان اشاره شده است. دکتر مسرور برای موفقیت در مناطق آزاد نیازمند تیم سازی بر پایه گیم تئوری بوده و این مناطق نیازمند برنامه ریزی چند سطحی توسعه گرای چابک ، می باشند.

با وجود تغییرات در راه برای تغییر مدیران عامل مناطق آزاد، خبر می رسد که عدم تفاهم و واگرایی های پیش آمده بین مدیرعامل منطقه آزاد کیش( رحیم سرهنگی) با معاون گردشگری منطقه آزاد( مهدی ادیبان) ،در خصوص امضای قرارداد ترک تشریفات مناقصه «بزن بریم کیش» ، منجر به برکناری ادیبان و تنی چند از مدیران شده و .... . بنظر می رسد که ضروری باشد سازمان منطقه ازاد کیش برای تنویر افکار عمومی ، اقدام به اطلاع رسانی در این حوزه نماید.

بررسی مدیران منصوب شده در راس امور مناطق آزاد از دولت اول دکتر احمدی نژاد تا پایان دولت سیزدهم چیزی جزء گذراندن دوره‌ای آزمون و خطا در مناطق آزاد نبوده است، مدیران بسیار زیادی چه در راس مناطق آزاد و چه خود مناطق که با کمترین شناخت و تجربه و حتی اعتقادی به فعالیت مناطق آزاد وارد این عرصه شده اند و، چون پست و جایگاه ارزشمند و قابل توجهی بوده است آن را پذیرفته اند و علاوه بر عقب ماندگی مناطق آزاد و از دست دادن فرصت‌های فراوان پیشرفت این مناطق، با ابلاغ دستورالعمل‌ها و اعمال سیاست‌های غلط متاسفانه آثار زیان باری را نیز برای این مناطق بوجود آورده اند! از بقایی تا عبدالملکی فعالین در مناطق آزاد در حوزه‌های مختلف تجاری، اقتصادی، گردشگری، سرمایه گذاری، فرهنگی، اجتماعی و.. بجز مقاطعی کوتاه که شرایط بهتر و قابل قبولی فراهم گردید، فعالین مناطق آزاد شرایط سختی داشتند و متاسفانه اسیر افکار و سیاست‌های نادرستی در رابطه با فلسفه اصلی مناطق آزاد بودند و اگر در مقاطعی هم شرایط متعادل‌تر و فضای روزنه و تنفسی پیدا شد ادامه پیدا نکرد و در میانه راه ناکام ماند! البته فعالین مناطق آزاد هم چاره‌ای هم جز پذیرش و تن دادن به شرایط و ادامه مسیر نداشتند.

جمهوری اسلامی ایران بشکلی تاریخی از افراد و مدیران دو سر طیف خوش بین‌های افراطی و مدعی انقلابی گری بدون نظرداشت به بنیان‌های لازم برای بهره گیری از توانمندی انقلاب و انقلابیون و دوم از طیف واقع گرا‌های حال بین و محافظه کار، ضربه خورده است. مسعود پل‌مه، دبیر انجمن شرکت‌های کشتیرانی در خصوص معافیت تحریمی بندر چابهار مدعی شده است که هیچ مستندی در این خصوص وجود ندارد و در حال حاضر راه‌اندازی یک سرمایه‌گذاری مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و هند برای به وجود آوردن یک شرکت بین‌المللی با توجه به شرایط موجود تحریمی تقریبا شدنی نیست. البته موضوع مذاکرات بین‌المللی دو دولت ایران و هند متفاوت است. در حال حاضر حتی نمی‌توانیم مطالبات‌مان از هند را به صورت دلار یا یورو اخذ کنیم، در این شرایط چگونه می‌توانیم وارد سرمایه گذاری مشترک و معامله دو طرفه شویم که قطعا کشور مقابل، در معرض تهدیدات تحریم و مشکلات خاص آن قرار می‌گیرد و.. ضمن تائید کلیات فرمایشات ایشان، باید پرسید که چرا نباید دنبال تبصره‌ها بگردیم؟ چرا نباید روش‌های جایگزین کوتاه و میان و بلند مدت را برای شرایط خاص طراحی و استفاده کنیم؟ چرا وارد دعوی حقوقی بین المللی برعلیه ایالات متحده نمی‌شویم. چرا باید اجازه دهیم که تفکر خطی یا انفعال یا جنگ، کل وجودمان را سیاه کند؟

حجت‌الله عبدالملکی با اشاره به رونمایی از ۲۰۰ بسته سرمایه‌گذاری به‌ارزش ۲۰۷ هزار میلیارد تومان، اظهار کرد: میزان واردات از مناطق آزاد ۳.۵ میلیارد دلار بوده است.وی با یادآوری رونمایی از ۱۰۰۰ بسته سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد، افزود: ارزش این ۱۲۰۰ بسته حدود ۱۱۰۰ میلیارد تومان است. برای این پروژه‌ها زمین، آب، برق، گاز و امکانات زیرساختی فراهم شده است و مجوز راه‌اندازی برای آن سرمایه‌گذاری به‌صورت بی‌نام صادر شده است. درحالی هنوز خروجی بسته‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد مشخص نیست که دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد از رونمایی ۲۰۰ بسته دیگر خبر داد؟! حجت الله، به دنیات رحم نمی کنی به آخرتت رحم کن. افسار وعده درمانی و ماندن به هر قیمت ممکن رو بکش. تو در وزن چنین سمت هایی نبوده و نیستی و به احتمال زیاد، نخواهی بود اخوی.

حجت الله عبدالملکی، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در حاشیه جلسه نظارتی رئیس جمهور در وزارت اقتصاد از اضافه شدن ۱۰ منطقه و چهار برابر شدن سرعت سرمایه گذاری در مناطق آزاد گفت.ادعای ساماندهی سه معضل فرار مالیاتی، سکوی واردات و قاچاق کالا در مناطق آزاد را داشت و غیره. باید خدمت این دوست عزیزمان گفت که همانگونه که تپه های بالقوه جهادکشاورزی و تپه های بالفعل وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی را آباد کردی و رفع چالش نمودی، در مناطق آزاد هم ایضا. پسر جان، چنان با دین و دنیای خودت و منافع ملی در حال بازی کردنی و مست مدیریت که فقط خدا می تواند به داد جهل و غفلت تو برسد. هیچ فرض نمی کنی که در شرایط حال، تخصص انقدر پیشرفت کرده که دیگر نمی توانی با عدد و رقم کاغذی ، تصاویر گل درشت بکشی و بخورد مردم بدهی؟ حجت الله عزیز، به مردم رحم نمی کنی، به خودت رحم کن. اماده مناظره با حضرتعالی درباره عملکرد مناطق آزاد هستیم. بعضی از پرونده های فساد ادعایی در اختیار را هم برای تنویر افکار عمومی خواهیم اورد و منتظر شنیدن توضیحات تان خواهیم بود( البته مسلما می دانی که اجازه پیچاندن نمی دهیم و خودمان سال های دور بعله).

مناطق آزاد در اقتصاد به عنوان پیشران توسعه همکاری‌های منطقه‌ای در دوران جهانی شدن قلمداد می‌شوند. با این حال، برخی از فعالان بخش خصوصی در مناطق آزاد معتقدند از دهه ۹۰، تعدی به اصل قانون و مقررات چگونگی اداره مناطق آزاد و تعمیم آئین‌نامه‌ها و قوانین داخلی به حوزه عمل این مناطق، جایگاه مناطق آزاد را تنزل داده است.

سیزدهمین نشست کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی و هشتاد و پنجمین رویداد سیاستی شریف با همکاری اندیشکده صنعت و توسعه پایدار برگزار می‌شود.

دانشمند گفت: همه مناطق آزاد ایران زیان‌ده هستند، به عبارت دیگر انزلی، چابهار، کیش و قشم همگی ورشکسته هستند. حتماً عبدالملکی هم این آمار زیان‌ده را مشاهده کرده اما تاکنون اقدام عملی از او برای جلوگیری از این زیان مشاهده نکردیم.

در حالی که بنا به آمار رسمی میزان جذب سرمایه خارجی در ایران طی سال ۱۴۰۱ کمی بیش از چهار میلیارد دلار بود، اخیراً دبیر شورای عالی مناطق آزاد از اشتیاق اماراتی‌ها برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری در این مناطق خبر داده است. حال آیا با توجه به شرایطی نظیر تحریم و حضور ایران در فهرست سیاه FATF سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به حضور در ایران دارند؟

در نشست علنی امروز- دوشنبه دوم مرداد ماه- مجلس شورای اسلامی بررسی تقاضای استرداد لایحه ایجاد مناطق آزاد تجاری-صنعتی سرخس- دوغارون و مازندران در دستور کار مجلس قرار گرفت و نمایندگان با ۱۴۷ رای موافق، ۳۰ رای مخالف و ۱ رای ممتنع از ۲۰۷ نماینده حاضر با استرداد این لایحه موافقت کردند.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در توئیتی نوشت: به فضل الهی دومین نمایشگاه معرفی بسته‌های سرمایه‌گذاری و توانمندی‌های صادراتی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در مشهد مقدس برگزار شد. ۲۷ منطقه آزاد و ویژه شرکت کننده ضمن تمرین کار تیمی و شبکه‌ای، موفق به جذب سرمایه‌گذاری بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان (۴ برابر نمایشگاه اول) شدند.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از ارائه بیش از ۷۰۰ بسته سرمایه گذاری در مناطق آزاد خبر داد و گفت: این بسته‌ها که تا پایان امسال نیز افزایش پیدا خواهند کرد، تا کنون ارزشی بالغ بر ۴۳۰ هزار میلیارد تومان معادل هشت تا ۱۰ میلیارد یورو دارد.

محسن منصوری در چهارمین نشست شورای عالی مناطق آزاد اقتصادی- تجاری و صنعتی اظهار کرد: عزم دولت توجه ویژه به مناطق ویژه اقتصادی آزاد است و در مجموع برای این مناطق ۶۰۰ بسته سرمایه‌گذاری بدون نام و با در نظر گرفتن تسهیلات برای سرمایه گذاران آماده شده است. بر این اساس هر سرمایه گذاری که قصد سرمایه گذاری در این مناطق را داشته باشد، می‌تواند یکی از این بسته‌ها را انتخاب کند.

به پیشنهاد مشاور رییس جمهور و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری_صنعتی و ویژه اقتصادی، وزیر امور اقتصادی و دارایی «اکبر نیازی» عضو موظف هیئت مدیره این سازمان را به سرپرستی سازمان منطقه آزاد انزلی منصوب کرد.

طی حکمی از سوی وزیر اقتصاد عادل پیغامی به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد قشم جایگزین افشار فتح اللهی شد. قرار است مراسم معارفه پیغامی فردا برگزار شود.دکتر عادل پیغامی در سال ۱۳۵۲، در تهران متولد شد.وی دارای کارشناسی ارشد اقتصاد و معارف اسلامی و دکترای علوم اقتصادی است. او همچنین مقاله «تئوری آنتروپی و کاربرد آن در اقتصاد توسعه» را به کنفرانس تورینو در سپتامبر ۲۰۰۵ ارائه داده و مدیریت پروژه راه اندازی فناوری آموزش از راه دور در دانشگاه و برگزاری یکدوره بین المللی پنج جانبه بین بانک توسعه اسلامی، دانشگاه لافبرو لندن، موسسه آموزش عالی مارکفیلد لندن، دانشگاه بین المللی اسلام آباد و دانشگاه امام صادق (علیه السلام) با موضوع «بانکداری و مالیه اسلامی پیشرفته» را برعهده داشته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه طی ۲۹ سال گذشته نزدیک به ۱۰۰ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی در کشور تصویب شده، ۵ عامل شکست این مناطق را اعلام کرد و گزارش داده که مبنای اصلی فعالیت اقتصادی در مناطق یادشده بر واردات به جای صادرات، زمین‌فروشی و بهره‌مندی از امتیازات و معافیت‌ها گذاشته شده است.