در کنار مصاحبه تند مجیدرضا حریری رئیس اتاق ایران و چین و ادعاهای ایشان، برایمان جای سوالات عدیده وجود دارد که چرا اتاق بازگانی، کمترین مشارکت و تعهدی برای پاسخگویی به انتقادات رسانهها بعنوان نماینده افکار عمومی ندارد؟ واقعا کدام نهاد نظارتی، باید اتاق بازرگانی را وادار به پاسخگویی کند؟ ورای تائید یا تکذیب جزئیات این مصاحبه، منتظر دریافت توضیحات اتاق بازرگانی در خصوص سوالات و ادعاهای صورت پذیرفته در این مصاحبه هستیم.
شعار سال: رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین گفت: جریان فکری در اتاق بازرگانی حاکم شدند که اثرات آن را در پرونده های فساد و اقتصادی مشاهده می کنیم.
اتاق بازرگانی ایران، که از نامش مشخص است باید محلی برای تسهیل صادرات و واردات و پاتوقی برای فعالان حوزههای مختلف اقتصادی باشد و میتواند نقش مهم و کلیدی در اقتصاد ایران را ایفا کند، اما در این روزها بیشتر آز آن که به دنبال اینها باشد درگیر حواشی و جنگ قدرت درونی است که از این پس به این موارد بیشتر خواهیم پرداخت. در اولین مورد از این حواشی و آسیب شناسی اتاق بازرگانی به موضوع تحقیق و تفحص اتاق بازرگانی میپردازیم. تحقیق و تفحصی که در کمیسیون اقتصاد و به رغم تلاش برای نفوذ در مجلس با حضور چندین نفره از سوی اتاق در محل این کمیسیون باز هم با اکثریت آراء به تصویب رسید.
برخی از اعضای قدیمی اتاق براین باور هستند که اتاق بازرگانی از روی ریل حقیقی خود خارج شده و مشخص نیست در این اتاق مهم چه اتفاقاتی پیش میآید و در تلاش هستند تمامی موارد اتاق بازرگانی ایران را مورد تحقیق و تفحص توسط مجلس قرار بگیرد. در همین رابطه خبرنگار بازار با مجیدرضا حریری رییس اتاق ایران و چین به عنوان یکی ازموافقان این تحقیق و تفحص گفتگو کرده که در زیر میخوانید:
معلوم نیست شخصیت حقوقی اتاق به چه صورت است؟ یعنی خصوصی و دولتی بودن آن اصلا مشخص نیست و از طرفی تشکلی کار فرمائی هم نیست، زیرا شما مجبورید برای تجارت کارت بازرگانی داشته باشید
*ظاهراً اولین تحقیق و تفحص اتاق بازرگانی کشور بعد از تاسیس در کمیسیون اقتصادی با اکثریت آراء تصویب شد، هدف از این اقدام چیست؟
اتاق بازرگانی به طور کلی اشکال زیاد دارد. حدود ۱۵ الی ۲۰ سال پیش خلاءهای قانونی در اتاق بازرگانی دیده میشود. بعنوان مثال معلوم نیست شخصیت حقوقی اتاق به چه صورت است؟ آیا یک تشکل کارفرمایی است؟ که قطعا اینگونه نیست، چون تشکل کارفرمایی وابسته به دولت نیست و این اتاق بر اساس قانون مجلس تصویب شده است. مثل همه وزارتخانهها و سازمانها نباید برود در ثبت شرکتها یا در وزارت کار یک تشکل ثبت کند به دلیل اینکه اتاق بازرگانی قانون دارد آن هم قانون تشکیل اتاقهای بازرگانی. در همین راستا تکلیف حقوقی این اتاق معلوم نیست در چه وجه ایی قرار دارد یعنی خصوصی و دولتی بودن آن اصلا مشخص نیست. در نتیجه این خلاءها باعث شده که گروهی در این اتاق مدیریت را در دست بگیرند. همچنین نکاتی در روابط اتاق با حاکمیت، روابط اتاق با اعضای آن و روابط اتاق با اتاقهای دیگر بازرگانی به درستی مشخص نیست که این اشکالات پیش میآید آن هم به دلیل اینکه ماهیت اصلی و حقوقی اتاق اصلا مشخص نیست.
اتاق بنا به حکم حکومت و حکم قانون نظام از مردم وجوهی را اخذ میکند. یعنی کسی داوطلبانه به اتاق پول نمیدهد. چون اگر اینکار را نکنید پروانه کار ندارید و نمیتوانید کارت بازرگانی دریافت کنید. این کاربا ماهیت تشکلهای کارفرمایی فرق دارد، زیرا کسی اجبار ندارد در آن حتما عضو باشد و اختیار ماندن رفتنش دست خودش است و از هیچ حقی در جامعه محروم نیست. اگر بخواهم مثالی بزنم، در اتاق ایران و چین، اگر برخی از اعضا دیگر تمایل برای عضویت این گروه نداشتند به منزله این نیست که دیگر نمیتوانند با چین تجارت داشته باشند، اینگونه نیست. فقط به این دلیل عضو این اتاق میشوند که خدمات میگیرند و در مقابل این خدمات حق عضویت دریافت میکنند. ولی در اتاق بازرگانی ایران اینگونه نیست، شما مجبور هستید عضو شوید تا بتوانید کارت بازرگانی بگیرید و اگر نگیرید نمیتوانید تجارت خارجی کنید و مجبور هستید سر سال علاوه بر حق عضویت که اجباری است، مالیات را هم به حساب اتاق بازرگانی واریز کنند.
متاسفانه اتاق بازرگانی در مقابل درآمدهای مکفی که سالیانه بیش از چند هزار میلیارد تومان است به هیچ کجا پاسخگو نیست؛ نه به سازمان بازرسی، نه به دیوان محاسبات، نه به خود اعضای اتاق یعنی حتی اعضای اتاق بازرگانی هم جرات ندارند بگویند دارید چکار میکنید، به هیچ کجا پاسخگو نیستند!
اگر ۱۰۰تومان مالیات در سال میدهید، سه واحد از آن ۱۰۰ واحد را به حساب اتاق میریزند یعنی در اصل باید ۱۰۳ واحد واریز کنید. از سال ۹۱ تا ۹۶ که برنامه توسعه پنجم بود مجلس تشویق کرد که یک در هزار فروش بنگاهها را باید به حساب اتاق واریز شود که رقم وحشتناک بالایی بشمار میآمد و معادل چند صد هزار میلیارد تومان میشد. اتاق بازرگانی ۷۰ درصد این مبلغ را تخفیف دادند که همین نیز جای بحث دارد و یک تخلف قانونی بشمار میآید. اگر احساس میکردید که پول، پول بی ربط و زیادی است باید به مجلس میرفتید و میگفتید این پول زیاد است و قبول نمیکنم. متاسفانه این اقدامات شاهکارهای آقای نهاوندیان بود. زمانی که اتاق بازرگانی را اداره میکردند دوست داشتند اتاق بازرگانی تبدیل به وزارتخانه شود که یک ساختمان آن دوتا شود، دوتا بشود چهارتا که از این شلوغ بازیها لذت ببرند.
متاسفانه اتاق بازرگانی در مقابل درآمدهای مکفی که سالیانه بیش از چند هزار میلیارد تومان است به هیچ کجا پاسخگو نیست؛ نه به سازمان بازرسی، نه به دیوان محاسبات، نه به خود اعضای اتاق یعنی حتی اعضای اتاق بازرگانی هم جرات ندارند، بگویند دارید چکار میکنید، به هیچ کجا پاسخگو نیست!
در این ۸ سال یک جریان فکری در اتاق بازرگانی حاکم شدند که اثرات آن را در پروندههای فساد و اقتصادی مثل پرونده مهدی جهانگیری، پرونده پتروشیمی آقای شریفی نیکنفس مشاهده میکنیم. نکته جالب در خصوص این افراد، در ۸ سال دولت آقای روحانی همیشه برنده انتخابات اتاق بازرگانی بودند. در نتیجه این نوع تفکر که با همکاری کسانی که در دولت حضور داشتند یا حتی از نفوذ بالایی برخوردار بودند، انجام میشد. نمونه آن مهدی جهانگیری که برادرش معاون اول رییس جمهور بود یا آقای نهاوندیان در دوره اول دولت آقای روحانی همه کاره بشمار میآمد. این جریانات دست به دست هم دادند و اتاق بازرگانی تبدیل به منشاءای برای فساد شد.
*یک جا اشاره کردید که هویت اتاق بازرگانی اصلا معلوم نیست، باید کلا آن را خراب کرد و از نو ساخت، اگر نه دولتی است و نه خصوصی است، پس چیست؟
در حال حاضر در ثبت شرکتها اتاق را به عنوان یک تشکل غیرانتفاعی خصوصی ثبت کردند. تشکل غیرانتفاعی خصوصی، تحت قانون مجلس شکل نمیگیرد بلکه در یک مجموعه دولتی خودش را ثبت میکند، مثل هر NGO یا وزارت کشور یا وزارت کار یا وزارت صمت، ولی اتاق اینگونه نیست. اتاق بازرگانی، قانون مجلس دارد و بر اساس این قانون شکل گرفته است در نتیجه خودش را ثبت کرده و به همین دلیل فراری از یکسری پاسخگویی هاست.
اتاق هیچ کاری نمیکند. یعنی شترمرغ شده است و وقتی به او میگویند تخم بگذار میگوید من شتر هستم و وقتی به او میگویند بپر، میگوید مرغ هستم
*با این اوصافی که از اتاق بازرگانی دارید، مهمترین خروجی این اتاق چیست؟
هیچ خروجی ندارد. سؤال اصلی من هم همین است که اگرمثل خیلی از نهادها و سازمانهای دولتی دیگر اتاق بازرگانی ایران را تعطیل کنند چه اتفاقی میافتد؟ اگر امروز اتاق را تعطیل کنند و کارت بازرگانی را از سامانه جامع تجارت بگیریم هیچ اتفاقی نمیافتد منتهی کسی این را نمایندگی نمیکند. آیا از اتاق به عنوان نماینده بخش خصوصی یک مطالبه جدی دیدهاید؟ آیا یک اعمال حاکمیتی به عنوان نماینده حاکمیت دیدهاید انجام دهد؟ اتاق هیچ کاری نمیکند. یعنی شترمرغ شده است و وقتی به او میگویند تخم بگذار میگوید من شتر هستم و وقتی به او میگویند بپر، میگوید مرغ هستم. اتاق یک جایی بخش خصوصی است و یک جایی نیست و یک چیز بی حاصلی است که فقط هر روز بزرگ و بزرگتر میشود. متاسفانه اتاق بازرگانی به بنگاه معاملات ملکی بزرگی تبدیل شده است. اتاق در تهران تا سال ۱۳۹۳ یک ساختمان در خیابان وزرا داشت و الان در خیابان وزرا ۳ تا ساختمان دارد، چه خبر است؟ چه نقش مفید و مهمی در این چند سال اخیر در اتاق افتاده که این تعداد به ساختمانهای خود اضافه میکند؟ برخی از اعضای اتاق بازرگانی نمیدانند با پول باید چکار کنند. در حال حاضر اتاق ۴۰۰-۵۰۰ میلیارد تومان در بانک سپرده دارد، اتاقی که براین باور است که از بخش خصوصی سود بانکی نگیرد، چون پدر تولید را درآورده است، ولی خود اتاق سپرده دارد و ۲۲ درصد میگیرد.
*یعنی نبود شفافیت باعث شده این اتفاق بیفتد؟
دقیقا. میتوانم به جرات بگویم اتاق بازرگانی تا سال ۹۳ اثرگذاری بیشتری داشت. شما به اواخر دهه ۸۰ برگردید؛ یک واژهای به نام خصولتی به ادبیات اقتصادی ما وارد شد که از اتاق بازرگانی استارت خورد. اتاق در مورد بانکداری در ایران موضع داشت و مواضع آنها تا حدی بود که رهبری نسبت به حوزه بانکداری حساس شدند و عنوان کردند مراقب بانکها باشید. اتاق در سال ۹۱ براین باور بود، بیانیه رسمی دهیم که خصوصی سازی را متوقف کنیم، چون این برای آینده مملکت ضرر دارد. آیا الان هم از این صحبتها و دیدگاهها در اتاق مشاهده میشود؟ اگر حاکمیت در سال ۹۱ حرف اتاق را گوش داده بود و جلو روند خصوصی سازی را گرفته بود اتفاقات خوزستان و هفت تپه و تبریز و ماشین سازی و ... نمیافتاد. این صدا در اتاق بر اساس طیفهای مختلف فکری بود که در اتاق جا و صندلی داشتند.
در اتاق نقد نمیبینید و آنجا عین یک ارتشی میماند که چندتا ژنرال آن بالا هستند و در بین بقیه آنها افسر هم دیده میشود همه سرباز صفر هستند و ژنرال دستور میدهد و این افراد اطاعت میکنند
*اما اتاق بازرگانی دارای ماهیت مشاورهای بوده تقریبا در تمام کمیسیونها و شوراهای عالی نماینده دارد. با این ضریب نفوذ در اقتصاد تاثیر ندارد؟
قطعا میتواند تاثیر داشته باشد. ماهیت اتاق این بود که اگر آقای خاموشی یک طرف رئیس اتاق بود یک طرف هم ما بودیم و ایشان را در اتاق نقد میکردیم. اگر آقای نهاوندیان رئیس اتاق میشد یک گروه او را نقد میکردند، ولی الان شما در اتاق نقد نمیبینید و آنجا عین یک ارتشی میماند که چندتا ژنرال آن بالا هستند و در بین بقیه آنها افسر هم دیده نمیشود همه سرباز صفر هستند و ژنرال دستور میدهد و این افراد اطاعت میکنند. یعنی شما هیچ نقدی در داخل اتاق نمیبینید. اما ما در اتاق نقدهای جدی به هم میکردیم، قطعا من هم یک جاهایی اشتباه میکردم و یک کسی آنجا بود که دیدگاهش با من فرق میکرد و من را زیر سؤال میبرد و من در مقابل سؤال او پاسخگو بودم.
اگر کسی بیاید و در فضای عمومی اتاق را نقد کند بعدا او را به کمیسیون انضباطی میبرند و کارت بازرگانی او را باطل میکنند. یعنی شما در اتاق منتقدتان را به دادگاهی میبرید که قاضی آن خودتان هستید و او را از حقوق اجتماعیاش محروم میکنید
*آیا نبود آدمهای بزرگ مثل مرحوم عسگراولادی در وضعیت نامنظمی اتاق بازرگانی تاثیر دارد؟
آنها که نمیتوانستند دائما باشند. در اتاق باید آدمهای مستقل ورود کنند. آدمهایی که اتاق به آنها شخصیت ندهد یعنی به صرف اینکه در اتاق حضور دارند شخصیت اجتماعی پیدا نکنند بلکه شخصیت اجتماعی داشته باشند و به اتاق بیایند که الان این اتفاق نیفتاده است. چیزی که من در سال ۹۳ پیش بینی کرده بودم الان کاملا اتفاق افتاده است. ما این خلاءها را دیدیم و طی این ۸ سال دائما در اتاق گفتهایم که مثلا این اشکال دارد، در مورد این باید پاسخ بدهید، ولی آنها خودشان را بی نیاز از پاسخگویی میدانند و جواب ما را هم نمیدهند، نه تنها جواب نمیدهند بلکه اگر کسی بیاید و در فضای عمومی اتاق را نقد کند بعدا او را به کمیسیون انضباطی میبرند و کارت بازرگانی او را باطل میکنند. یعنی شما در اتاق منتقدتان را به دادگاهی میبرید که قاضی آن خودتان هستید و او را از حقوق اجتماعیاش محروم میکنید.
*به نظر شما آیا تحقیق و تفحص خروجی خواهد داشت باتوجه به چنین فضایی که در اتاق حاکم است؟
قطعا جواب میگیرد. در این ۸ سال اتفاقاتی افتاده که شاید با این تحقیق و تفحص در نیاید، اتفاقات مالی که افتاده و اتفاقات مدیریتی که افتاده را هم داریم از طریق نهادهای ناظر پیگیری میکنیم. کمیسیون اصل ۹۷ و هم نهادهای ناظر بیرونی و هم دیوان محاسبات با همه لابی میکنیم که اسناد اتاق را بررسی کنند. آنها باید بیایند و ببینند در این ۸ سال چه اتفاقاتی در اینجا شکل گرفته است؟ چطور در اینجا چندین تن میلگرد برای یک ساختمان خریداری شده است، مگر ساختمان حساب و کتاب ندارد که چقدر میلگرد نیاز دارد؟ ما که امیدوار هستیم به نتیجه برسد.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از نبض بازار، تاریخ انتشار: ۲دی ۱۴۰۰، کد خبر: tahlilbazaar.com، ۱۲۵۳۹۳