استاد فرزانه شادروان دکتر حسین گل گلاب بی‌تردید یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی و فرهنگی و هنری سرزمین ماست. من این افتخار را داشتم که در اوایل دهه چهل شاگرد ایشان در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بودم و خاطره‌های خوشی از کلاس درس و محضر گرم و صمیمی و به یادماندنی ایشان دارم که تأثیری عمیق بر من گذاشت و در واقع مسیر زندگیم را تغییر داد. استاد گل گلاب چهره‌ای با جنبه‌های بسیار گوناگون بود. جنبه یا چهره هنری ایشان البته شناخته شده همگان است که از آن بسیار سخن رفته است. در واقع بسیاری تنها با همین چهره او آشنا هستند، با سرودها و ترانه‌هایش، بویژه سرود «ای ایران ای مرز پرگهر» که البته همین یکی هم کافی است تا نام و یاد ایشان همواره در دل و جان ایرانیان باقی بماند. در اینجا من به جنبه دیگری از شخصیت ایشان می‌پردازم که کمتر از آن سخن رفته است.

شادروان گل گلاب نقشی اساسی در ترویج علوم، بویژه علوم طبیعی، در ایران داشته است. بیش از 40 سال دانشجویان رشته پزشکی و داروسازی در دانشگاه تهران در سال اول با درس گیاه‌شناسی او تحصیلات خود را شروع می‌کردند. البته در این کلاس‌ها بسیار بیش از درس گیاه‌شناسی می‌آموختند و بهره می‌بردند. فرهنگ و ادب و انسانیت یاد می‌گرفتند. استاد گل گلاب دانش‌آموخته مدرسه طب دارالفنون بود، ولی هرگز طبابت نکرد. کارش را با تدریس در دبیرستان‌ها آغاز کرد. نخستین کتاب‌های درسی جدید در حوزه علوم طبیعی را ایشان تألیف کرد. می‌دانست که ترویج علم در ایران نیازمند توجه جدی به زبان علم است. عضو فرهنگستان زبان (فرهنگستان اول در 80 سال پیش) بود و نقشی اساسی در واژه‌سازی و واژه‌گزینی داشت. بسیاری از واژه‌های معمول و مأنوسی که امروز به کار می‌بریم بر ساخته ایشان بود. از جمله مثلاً گلبرگ، کاسبرگ، پرچم و نافه را نخستین‌بار ایشان ساخت. واژه گیاه‌شناسی هم بر ساخته اوست، قبلاً به آن معرفت النبات می‌گفتند. برابر نهاده‌های فارسی او در برابر ترکیبات مشکل عربی نمونه‌ای از این دست است. مثلاً به جای بارزالتناسل، مخفی‌التناسل، عریان‌البذور به ترتیب پیدازادان، نهان‌زادان و بازدانگان را ساخت. صدها نمونه دیگر هم به همین گونه بود. با تسلطی که به زبان و ادب فارسی داشت بهترین معادل‌های فارسی را برمی‌گزید. آثار بسیاری تألیف کرد از جمله: جغرافیای طبیعی ایران، گیاه‌شناسی و نیز کتاب بسیار مهم «گیا» (بدون «ه») که مجموعه گیاهان و شناخت آن‌ها از روی مشخصات طبیعی و ظاهری است. آنچه گفتم تنها گوشه‌ای از خدمات و کارنامه ارزشمند و پربار اوست. یاد و خاطره مهرآمیزش همواره پایدار باد.

با اندكي اضافه و تلخيص برگرفته از روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 6006، پنجشنبه 29 مرداد 1394، صفحه24