شعار سال: شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان رئیس دولت امارات درگذشت. او به هنگام مرگ ۷۳ سال داشت. شیخ خلیفه فرزند شیخ زاید بنیانگذار دولت امارات است؛ رئیس بعدی، ولیعهد فعلی ابوظبی است یعنی شیخ محمد ۶۱ ساله.

با درگذشت شیخ "خلیفه"، این کشور شاهد سومین رئیس خواهد بود. رئیسی که خیلی زودتر یعنی ۸ سال قبل، در عمل به حاکم واقعی این کشور تبدیل شد؛ وقتی شیخ خلیفه در سال ۲۰۱۴ سکته مغزی کرد و از نگاه‌ها پنهان شد، حکمرانی کشور در عمل به دست ولیعهد افتاد و او توانست سیاست‌های این کشور را تغییر دهد.

وقتی گاه به گاه، تصویری از شیخ خلیفه پخش می‌شد همه چیز از ریش رنگ نشده و سفید تا خنده‌های غیرعادی اش، خبر از وضعیت جدید امارات می‌داد.



شیخ خلیفه از نسل پدرش شیخ زاید بود. همان نسل ملک فهد و ملک عبدالله سعودی که بر آرامش و کاهش تنش و اختلاف و تعامل و ارتباط تکیه داشتند و کمتر به دنبال ماجراجوایی‌های سیاسی نظامی بودند.

شیخ محمد ولیعهد ابوظبی وقتی قدرت را در دست گرفت تلاش کرد با همراهی ولیعهد سعودی و رئیس جمهور نظامی مصر (ژنرال سی سی)، اولویت امارات را از اقتصادی به سیاسی - نظامی تغییر دهد، اما ناکام ماند و مجبور شد سیاست تعامل و ارتباط با همه را دوباره در پیش بگیرد.


در نتیجه با این درگذشت و انتقال قدرت در امارات، شاهد تغییرات اساسی در این کشور نخواهیم بود چرا که انتقال قدرت واقعی ۸ سال قبل انجام شده بود.

دو شیخ محمد
در سال‌های اخیر، دو "شیخ محمد"، اولی "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی و دومی "محمد بن زاید" در امارات، در ظاهر نفر دوم بودند و در واقعیت نفر اول.

در عربستان سعودی هم گرچه ملک سلمان در مقام پادشاه است، اما همه می‌دانند قدرت در دست پسرش است. آن‌ها در این سال‌ها سیاست متفاوتی را با گذشته و رویه سنتی کشور‌های خود در پیش گرفتند. پیش بینی می‌شود این رویه در سال‌های پیش رو هم با قدرت بیشتری دنبال شود.

دو شیخ محمدگرچه همسویی‌هایی دارند، اما در حوزه‌های دیگری دچار اختلاف هستند. جدایی از آمریکا، افزایش استقلال از سیاست خارجی امریکا و غرب، نزدیک شدن به چین و روسیه، پیگیری سیاست مستقل در خاورمیانه، برقراری موازنه میان قدرت‌های جهانی و منطقه ای، دور کردن خود از اختلافات قدرت‌های جهانی (به عنوان مثال جنگ در اوکراین، تنش بر سر تایوان و اختلاف امریکا - چین) از اشتراکات سیاست‌های این دو محمد است.


همزمان، میان ریاض و ابوظبی بر سر کسب حجم بیشتری از سرمایه گذاری‌های خارجی و درآمد‌های غیرنفتی، رقابت اقتصادی و در یمن، رقابت سیاسی وجود دارد.

کشور برآیندی
امارات، کشور فدرالی است که از اتحاد ۷ دولت / حکمرانی مستقل / امارت به وجود آمده است. امارات براساس اتحاد میان ۷ حکمرانی ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس الخیمه و ام القوین در سال ۱۹۷۱ شکل گرفت. هم اکنون نیز هر منطقه یا دولت شهر، دارای دولت و سیاست‌های داخلی ویژه خود است و دولت ملی یا فدرال، در زمینه‌های کلی تصمیم گیری می‌کند.


گرچه دولت / امارت ابوظبی به دلیل مساحت بزرگ‌تر و منابع نفتی گسترده، بار اصلی اداره اقتصادی سیاسی کشور را بر دوش می‌کشد، اما توزیع قدرت و عدم تمرکز تصمیم گیری‌های اساسی در یک خانواده یا یک شهر، باعث شده سیاست‌های کلان این کشور برآیندی از جهت گیری ۷ حاکم این کشور باشد.

پایتخت سیاسی ابوظبی و پایتخت اقتصادی دبی است و این دو شهر توسط دو دولت جداگانه و دو حاکم متفاوت اداره می‌شوند که در جهت گیری ها، سیاست‌ها و ارتباطات خارجی خود مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند. حاکمان ابوظبی و دبی همزمان به ترتیب رئیس و نخست وزیر امارات هستند.

به همین دلیل با وجود تنش در روابط سیاسی ایران با امارات (ابوظبی)، روابط اقتصادی ایران با امارات (دبی) ادامه می‌یافت.

این نوع نقش آفرینی برآیندی نوعی تعادل را در سیاست‌های این کشور ایجاد کرده و مانع از ادامه تندروی یا ادامه سیاست‌های ضرر آفرین می‌شود. همچنین توانایی عقب نشینی و چرخش را به بخش جدایی ناپذیر از سیاست این کشور تبدیل کرده است؛ چرخش‌هایی با انگیزه سیاسی - اقتصادی که دیگر کشور‌های منطقه از جمله قطر و سعودی و کویت قادر به اجرای آن نیستند و بر مواضع سابق خود پافشاری می‌کنند.

این وضعیت باعث می‌شود مقامات اماراتی به سرعت متوجه واقعیت‌ها شوند و نتوانند اختلاف سیاسی را برای طولانی مدت ادامه دهند. تغییر موضع امارات درباره سوریه و دولت بشار اسد از این جمله است. امارات بعد از آغاز بحران سوریه در ۲۰۱۱، در اردوگاه حامیان سرنگونی بشار اسد قرار داشت، اما با پیروزی بشار اسد در جنگ داخلی، با چرخشی آشکار، میزبان نخستین سفر بشار اسد به منطقه جنوب خلیج فارس شد و به گرمی از او استقبال کرد.


همچنین سفارت امارات دوباره در دمشق کار خود را از سرگرفت گرچه در همه سال‌های اخیر سفارت دولت بشار اسد در ابوظبی فعال بود و هواپیمایی امارات به دمشق پرواز داشت.

از سوی دیگر، حدود ۸۰ درصد از جمعیت امارات را شهروندان خارجی مقیم این کشور تشکیل می‌دهند و جمعیت بومی‌ها کمتر از ۲۰ درصد است. وضعیتی که ریسک هر گونه ماجراجویی سیاسی نظامی را افزایش می‌دهد.

امارات نقش خود را در منطقه، به عنوان یک قدرت اقتصادی تعریف کرده و قدرت سیاسی و ... در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. همین موضوع از توانایی این کشور در ماجراجویی پرهزینه و اختلافات و اصطکاک سیاسی - نظامی کاسته است. مساحت کوچک، قدرت نظامی محدود و اولویت بخشی به اقتصاد باعث شده امارات به سمت کاهش اختلافات و برقراری حداقلی از روابط سیاسی مناسب با دیگران حرکت کند.

تلاش برای کاهش تنش با ایران، تقویت همکاری اقتصادی با ترکیه، کمک به آتش بس با حوثی‌های یمن و خروج از جنگ در این کشور و پایان دادن به محاصره سیاسی اقتصادی قطر از این جمله اند.

ابوظبی هم میزبان نخست وزیر اسرائیل شد و هم میزبان بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و قطعا آماده میزبانی از رئیس جمهوری ایران هم هست همانگونه که تاکنون میزبان ۲ رئیس جمهور ایران بوده، اما هیچ گاه رئیس دولت امارات به ایران سفری نداشته است.



امارات و ایران
امارات و ترکیه دو کانال ارتباط اقتصادی ایران با جهان و همزمان میزبان بیشترین تعداد از شهروندان ایرانی مقیم هستند. امارات در دوره شیخ محمد چگونه رابطه‌ای با ایران خواهد داشت؟

رابطه امارات و ایران در دوره جدید تغییری نخواهد کرد چرا که رابطه جدید از ۸ سال قبل آغاز شده است. یعنی از زمانی که ولیعهد فعلی، عملا قدرت را در دست گرفت. ایران و امارات در دوره ترامپ و عصر فشار حداکثری روابط به شدت پرتنشی را تجربه کردند تا جایی که محمدجواد ظریف، شیخ محمد بن زاید او را در کنار محمد بن سلمان، جان بولتون امریکایی و نتانیاهو اسرائیل، در یک گروه قرار داد و اظهار داشت که چهار B یعنی "بولتون، بی بی (بنیامین نتانیاهو)، بن سلمان و بن زاید" در پی جنگ با ایران هستند".

اما چندی قبل سیاست دو شیخ محمد در سعودی و امارات درباره ایران تغییر کرد و همانگونه که در بالا نوشته شد آن‌ها راه تعامل و کاهش تنش را دنبال می‌کنند.

امارات و احساس تنهایی
امارات به نوعی احساس تنهایی و انزوای سیاسی دارد. اعتماد قبلی به اروپا و امریکا در پی حوادثی از جمله خروج امریکا از افغانستان و انفعال امریکا در برابر حملات حوثی‌های یمن به سعودی و امارات به شدت کاهش یافت.


همچنین شکست محاصره سیاسی اقتصادی قطر و ادامه آسیب از تنش با ایران و ترکیه، امارات را در مسیر جدیدی قرار داد.

عدم همراهی با غرب و امریکا در داستان جنگ روسیه علیه اوکراین و بازار نفت از جمله نشانه‌های این سیاست جدید است.

به همین دلیل اماراتی‌ها تلاش می‌کنند ضمن کاهش تنش با ایران و ترکیه، نگرانی‌های خود را از طریق ایجاد ائتلاف و شراکت با بازیگران جدیدی در منطقه دنبال کند. به رسمیت شناختن اسرائیل و نزدیک شدن به تل آویو در همین چارچوب است. بازیگری که در منطقه حضور دارد و با امارات درباره حوثی‌های یمن و فعالیت‌های ایران نگرانی‌های مشترک دارد. همچنین برخلاف امریکا و اروپا، منطقه و به ویژه ایران، همیشه برای اسرائیل اولویت خواهد داشت.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری اقتصادنیوز، تاریخ انتشار:۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱، کد خبر: ۴۹۴۸۹۱، www.eghtesadnews.com