شعار سال:محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ضمن سفر به استان خوزستان و بازدید از سد و نیروگاه دز در شهرستان اندیمشک در اظهاراتی شدیدا مسئله دار، گل درشت و تقریبا شبه کیلویی ، مدعی شده است که «خشکسالی در کشور تا دو سال آینده به پایان می‌رسد». وی بیان داشته است که در پنج ساله دوم خشکسالی هستیم و پیش‌بینی می‌شود این وضعیت تا یک یا ۲ سال آینده به پایان برسد و درصورتی‌که بارندگی‌های اخیر که رحمت الهی بود، اتفاق نمی‌افتاد، در تابستان امسال برای تأمین آب برخی مناطق دچار مشکل می‌شدیم.

در این دوره از بارش‌ها و فعالیت سامانه بارشی قدرتمند در کشور و استان خوزستان، همکاری و همراهی مردم با مسئولان بود، هر آنچه که از سوی مسئولان و دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود، مردم رعایت می‌کردند و همین موضوع سبب شده تا شاهد مدیریت بسیار بهینه در سیلاب اخیر باشیم. رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به حضور همه مسئولان کشور در صحنه بحران اشاره کرد و ادامه داد: رئیس جمهور دائماً مسائل را رصد و دستور‌های لازم را ابلاغ می‌کرد و معاون اول رئیس جمهور و وزیر کشور نیز پیگیر موضوع بودند و در صحنه حضور داشتند. وی ادامه داد: حضور مردم و مسؤولان در صحنه و اجرای دستور‌ها و ابلاغ‌ها می‌تواند در آینده خطر بلایای طبیعی را به صفر برساند(شعار سال: مطمئنی به صفر می رسد محمدحسن؟ حداقل علمی صحبت می کردی و می گفتی نزدیک به صفر). در این بارش سیل‌آسای اخیر ،مدیریت شرایط با همراهی مردم اتفاق افتاد و با اسکان اضطراری روستاییان و عشایر در معرض خطر، شاهد اتفاق بدی در کشور نبودیم. در برخی مناطق دبی آب افزایش یافت و در صورتیکه جا به جایی و تخلیه انجام نمی‌شد، تلفات اتفاق می‌افتاد که با همکاری و همراهی مردم و حضور در صحنه مسؤولان بدون خطر و حادثه از سیلاب عبور کردیم.

توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از خبر :

رخدادهای خشکسالي پيامد اجتناب ناپذير نوسانات آب و هوائي محسوب می شوند و در ابتدا لازم است بین این پدیده با خشکی تمایز قائل شویم. خشكسالي عارضه ای طبیعی، موقتی و بازگشت پذیر در شرایط اقلیم هر منطقه و در واقع سیمای موقت یک اقلیم است و با خشکی‌ ای که به وضعیت دائمی کمبود آب در یک ناحیه اطلاق می‌شود، تفاوت دارد.وضعیت های خشکسالی از نوسانات در شرایط جوی به وجود می آیند. نوسان جنوبی ال نینو، نوسان دهه ای اقیانوس آرام و نوسان بین دهه ای اقیانوس آرام، مهم ترین نمایه‌ها از تغییرات فرکانسی کم در ماندگاری الگوهای گردش جوی در ارتباط با وضعیت های خشکسالی در بسیاری از مناطق دنیا به شمار می‌آیند.

برخی از صاحب نظران معتقدند که خشکسالی ناشی از فعالیت نادرست انسانی در ایران برقرار بوده و به تنش آبی ناشی تهاجم و مداخله شدید انسانی با مدیریت ناپایدار زمین و آب اشاره دارد. کاهش گسترده آب‌های زیرزمینی در ایران عمدتا انسانی است، اما با خشکسالی‌های هواشناسی یا هیدرولوژیکی تشدید شده است. تشدید خشکسالی انسانی با نسبت‌های بیش از حد برداشت آب از منابع آب زیرزمینی تجدیدپذیر موجود در سراسر حوضه‌های اصلی ایران ، آشکار می‌شود. بررسی آماری نشان می دهد که تعداد چاه‌های ثبت‌شده از ۴۶۰ هزار حلقه در سال ۱۳۸۱ به ۸۰۰ هزار حلقه در سال ۱۳۹۴ افزایش یافت. علی‌رغم تغییر فزاینده در تعداد چاه‌ها، برداشت‌های انسانی آب زیرزمینی در ۲۵ حوضه از ۳۰ حوضه در طی این ۱۴ سال، کاهش یافته است.کاهش برداشت کل نشان می‌دهد که در برخی حوضه‌ها، ذخایر آب زیرزمینی ممکن است به نقطه اوج بحرانی رسیده باشد که در آن‌ها برداشت آب کمتر شده چرا که با وجود برداشت گسترده‌تر در مناطق آبیاری شدید یا پرجمعیت، عایدی کاهش یافته است. سال آبی پربارش ۱۳۹۸-۱۳۹۷ ممکن است تنش آب زیرزمینی را در برخی از نقاط ایران کاهش داده باشد، اما مشکل آن است که منابع آب زیرزمینی ایران بسیار سریع‌تر از تکمیل شدن، تخلیه شده‌اند. بنابراین، این بارش شدید در یکسال مشکل را نمی‌توانست حل کند.

ایران مشکلات دیرینه‌ای با ناکارآمدی شبکه توزیع آب خود به ویژه در بخش کشاورزی دارد. تولید مواد غذایی بدون بهبود راندمان آبیاری عامل اصلی اضافه برداشت بیش از حد آب زیرزمینی در ایران است. در این شرایط کل آب برداشت شده انسانی از سرعت تغذیه طبیعی در یک این دوره بیشتر بوده است. اضافه برداشت آب زیرزمینی شرایطی را نشان می‌دهد که در آن ذخایر آب زیرزمینی حتی در سال‌های مرطوب هیدرولوژیکی قادر به بازیابی کامل نیستند. حدود ۷۶ درصد از سطح آبخوان‌های ایران در شرایط اضافه برداشت بیش از حد است.آب کشاورزی بیش از ۹۰ درصد برداشت آب ایران را شامل می‌شود. حدود ۷۰ درصد از کل جمعیت ایران- حدود ۶۲ میلیون نفر- در نواحی با برداشت بیش از حد آب زیرزمینی زندگی می‌کنند و ۷۰ درصد از کل تقاضای آب کشور در همین پهنه‌ها وجود دارد؛ بنابراین مساله اصلی تمرکز فوق‌العاده جمعیت در پهنه‌های پیرامون شهر‌ها در مناطق خشک است.

*** پیش بینی ترسالی از چه منابعی است؟
در طول دهه‌های گذشته کشور ما با رخداد‌های خشکسالی و ترسالی مختلفی مواجهه بوده به طوری که سال‌های آبی ۹۷، ۱۳۹۶ و ۹۸، ۱۳۹۷ به ترتیب از نظر خشکسالی و ترسالی در دوره آماری ثبت شده کم سابقه هستند و بارش‌های خوب سال‌های ۹۸، ۱۳۹۷ و ۹۹، ۱۳۹۸ را برخی نشانه پایان خشکسالی و ورود به دوره ترسالی دانسته اند که با کاهش مقدار بارش در چند سال اخیر، مجدد تداوم سیکل خشکسالی مطرح شده است.

پیش‌بینی‌های بلندمدت اقلیمی از سوی مرکز تحقیقات آب و هوایی دانشگاه کلمبیای ایالات متحده بیانگر آن است که سال آبی جاری برخلاف سه سال گذشته شرایط متفاوتی داشته و گستره ایران با احتمال ۴۵ تا ۶۰ درصد بارشی فراتر از نرمال را تجربه خواهد کرد. از طرفی دمای هوا نیز در سال آبی پیش رو در گستره ایران با احتمال ۵۰ تا ۷۰ درصد بیشتر از متوسط بلندمدت است. کنار هم قرار دادن آمار پیش‌بینی بارندگی بلندمدت و بارش خبر از وقوع ترسالی در کشور می‌دهد، اما با توجه به افزایش دما بخش قابل توجهی از بارش‌ها به شکل سیلاب‌ها اتفاق خواهد افتاد. بر اساس مدل مرجع CFS از سیلاب و خشکسالی بلندمدت طی سه ماه آینده غرب، شمال غرب و شمال کشور در کنار مناطق جنوبی کشور با احتمال ۳۰ تا ۵۰ میلی‌متر، وقوع سیلاب را پیش‌بینی می‌کند. بیشترین تغییرات دمایی نیز در جنوب شرق کشور و استان سیستان و بلوچستان اتفاق می‌افتد که افزایش ۳.۵ درجه‌ای دما در این بخش نیز پیش‌بینی می‌شود.

برخی از صاحب نظران برحلاف پیش بینی های صورت گرفته در بالا معتقدند که این اظهار نظر‌ها علمی نیستند. پیش‌بینی خشکسالی چند دهه‌ای توسط ناسا صحت نداشت و برخی کارشناسان و اساتید دانشگاه در این مورد هشدار دادند. بر اساس دانش موجود، هیچ پدیده اقلیمی در چند دهه آینده قابل پیش‌بینی نیست. با نظر گرفتن خطا‌های مکرر پیش‌بینی‌های هواشناسی حتی برای چند روز آتی، می‌توان به بی‌پایه بودن این اظهار نظر‌ها برای خشکسالی یا ترسالی‌های چند دهه آینده پی برد. پیش‌نمایی کاهش یا افزایش تدریجی بارندگی یا دما در یک دوره درازمدت، مثلا برای چند دهه آینده، تحت یک سری سناریوی خاص امکانپذیر است که مقوله‌ای کاملا متفاوت است.

بنظر می‌رسد که صحبت‌های محمدحسن نامی همراستا با ادعای کارشناسانی باشد که بر این اعتقادند، سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ فعالیت سامانه «ال نینو» می‌تواند موجب بارش بیش از نرمال در پاییز و اوایل زمستان شود. شرکت مدیریت منابع آب نیز اعلام کرده،میانگین ارتفاع بارش در کشور از مهرماه تا ۲۵ آذر ماه ۴۱.۱ میلیمتر است و نوید ۸ درصد افزایش باران نسبت به دوره مشابه را می‌دهد.

دلیل پربارشی ایران در بهار امسال؛ کار ال‌نینو بود؟
دکتر عبدالمجید نادری بنی، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در خصوص بارندگی‌های بهار ۱۴۰۳ بیان داشت که، امسال منطقه جنوب غرب آسیا، از جمله ایران، بهار مرطوب‌تری را تجربه کرده‌اند که تا حدی به "ال نینو" مرتبط است. «ال نینو» شرایطی است که دمای سطحی آب اقیانوس در مرکز و شرق اقیانوس آرام به طور متوسط بالاتر از میانگین است و بروز این پدیده می‌تواند به طور قابل توجهی بر الگو‌های آب و هوای جهانی تأثیر بگذارد. در مورد جنوب غربی آسیای، ال نینو می‌تواند منجر به افزایش بارندگی در طول ماه‌های بهار شود. البته این مسئله صرفاً به پدیده ال‌نینو محدود نیست، بلکه عامل مهم دیگر تغییر اقلیم ناشی از افزایش گاز‌های گلخانه‌ای است که موجب شده است تا دمای سطح کره زمین نسبت به متوسط بلندمدت افزایش یابد.
در طی سال ۲۰۲۳ دمای سطح آب در اقیانوس اطلس شمالی به طور متوسط بیش از یک درجه سانتی‌گراد نسبت به متوسط بلندمدت افزایش داشته است و این روند افزایشی همچنان ادامه دارد. همین امر موجب شده تا مقادیر بیشتری از بخار آب به سمت شرق، از جمله منطقه غرب آسیا روانه شود. مسئولیت انتقال این بخارات بر عهده سامانه‌ای است که ما آن را سامانه «عرض‌های میانی» می‌دانیم و سامانه مدیترانه‌ای بخشی از آن است. اتفاقی که امسال افتاد، آن است که سرعت سامانه غرب‌وزان عرض‌های میانی به دلیل گرمایش زمین کمتر شده است. همین امر، این فرصت را فراهم کرد تا این سامانه به عرض‌های پایین‌تر نفوذ کند و نه فقط از روی دریای مدیترانه که از روی دریای سرخ نیز عبور کرده و رطوبت این دو دریا را از طریق عربستان به جنوب ایران برساند. شرایطی که امروزه در اثر تغییرات اقلیمی بر زمین حاکم شده ، کار پیش‌بینی بلندمدت اقلیمی را مشکل می‌کند. آنچه در آن شکی نیست، این است که ما باید خودمان را برای شرایط اقلیمی جدیدی آماده کنیم. این شرایط جدید با تغییر رژیم بارش، سیل، خشکسالی، بارندگی‌های تابستانی و به طور کلی شرایط حدّی همراه خواهد بود. تغییرات اقلیمی بر الگو‌های آب و هوایی تأثیر می‌گذارد و برخی از مناطق را مرطوب‌تر و برخی دیگر را خشک‌تر می‌کند.

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال،برگرفته از منابع گوناگون