شعارسال: بـا حادثـه دیگـری کـه ایـن بـار در معدن ذغـال سـنگ طبـس اتفـاق افتـاد و بنابـر آمـار اعلام شـده تاکنـون آمـار جانباختگان بـه ۵۲ نفـر و مصدومان به ۲۰ نفـر رسیده است. محمدرضا بهرامن رییـس خانـه معـدن ایـران اعلام کـرده کـه درباره مقصـر اصلی انفجـار به وجود آمـده تـا زمـان مطالعـات کامـل از منطقـه نمی‌تـوان اظهارنظـری کـرد و بـه طـور کل اینجـا مقصـر فـرد نیسـت، بلکـه نـگاه و نظـام حکمـرانی در بخـش معـدن اسـت، کـه بایسـتی شـرایط دائمـا بـه روزرسـانی شـود. موضـوعی کـه کارشناسـان معتقدنـد کـه پاییـن بـودن سـطح نظـارت، ایمنی، کیفیـت و همچنین فرسـوده بـودن تجهیـزات در معـادن از مهمتریـن دالیـل بروز چنین حوادثی اسـت کـه البتـه در بسیـاری مـوارد نیـز اجتنـاب ناپذیـر اسـت امـا بایـد بازنگری جـدی در مـعادن کـشور انـجام شود.

وقـوع حادثـه انفجـار معدن زغالسـنگ معدنجـوی طبـس دوبـاره نشـان داد کـه مشکلات ایمـنی اسـتخراج زغالسـنگ در شـرق کشـور همچنـان پابرجاسـت. دقیقا سـال گذشـته نیـز حادثه معـدن زغالسـنگ طـزره در شـرق اسـتان سـمنان در شـهریورماه بـه همیـن علـت (نشـت گاز کشـنده و اشـتعال زای متـان) رخ داد و بسیـاری از مسئولان حوزه ایمنی کشـور در وزارت کار و وزارت صمـت قـول پیگیری و پیشـگیری از ایـن حوادث را پس از مـرگ شـش کارگر معـدن طـزره را داده بودنـد. امـا مـرگ کارگـران ایـن معـدن در طبـس، نشـان داد اتفاق خـاصی از نظر فنی و استانداردسازی‌های فراگیر در کشور، رخ نداده است.

معـادنی کـه بیشـتر عملیـات فـنی آن توسـط پیمانـکاران بخش خصـوصی انجام می‌شـود، عمدتـًًا در سـال‌های اخیـر بـا مشـکلاتی مواجه شـده کـه نشـان می‌دهد ایمـنی بـرای بخـش خصـوصی در اولویت چنـدم پـس از سـود و افزایـش تولید مطرح است.
بـررسی هـا نشـان می‌دهد در سـال ۱۴۰۰ در ۲۷۰ معـدن کشـور حادثـه اتفـاق افتـاده اسـت بـا بـررسی تعـداد وقـوع حادثـه در معـادن دارای حادثـه در سـال ۱۴۰۰ ملاحظه می‌شـود کـه معـادن اسـتخراج سـنگ آهن، زغال سـنگ و شـن و ماسـه بـه ترتیـب بـا،۳۹۰، ۳۶۸ و ۱۸۷ حادثـه بیشـترین تعـداد وقـوع حادثـه را بـه خـود اختصـاص داده انـد. به عبـارتی در معـادن زغال سـنگ به طـور میانگیـن روزانـه یـک حادثـه شـغلی رخ می‌دهـد. ایـن درحـالی اسـت کـه تعـداد معـادن درحـال فعالیـت ایـن بخش هـا بـه ترتیـب ۲۵۰ معـدن، ۱۰۱ معـدن و ۱۶۱۶ معـدن بـوده اسـت.

در بخـش معـادن سـنگ آهن بـه ازای هـر واحـد معـدنی ۱.۵ حادثـه شـغلی، در معادن زغال سـنگ بـه ازای هـر واحد معـدنی ۳.۶ حادثـه شـغلی و در معـادن شـن و ماسـه به ازای هـر ۱۰ معـدن یـک حادثه شـغلی رخ می‌دهـد. براسـاس ایـن آمار هـا در سـال ۱۴۰۰ از مجمـوع ۱۳۰ هـزار و ۳۵۸ نفـر شـاغل در معـادن در‌حـال بهره بـرداری کشـور یـک هـزار و ۴۴۶ نفـر معـادل ۱.۱درصـد دچـار حادثـه شـده اند که نسـبت به سـال گذشـته کاهـشی معـادل ۰.۵ درصـد را نشـان می‌دهـد. میـان معـادن دارای حادثـه بیشـترین تعـداد افـراد حادثه دیـده در معـادن سـنگ آهن بـا ۴۲۸ نفـر (۲۹.۶ درصـد)، اسـتخراج زغالسـنگ بـا ۳۶۸ نفر (۲۵.۴ درصد) و اسـتخراج شـن و ماسـه بـا ۱۸۷ نفـر (۱۲.۹ درصـد) بوده اسـت. از نظر تعداد افـراد حادثه دیـده نسـبت بـه کل شاغلان در هـر فعالیـت بـه ترتیـب شاغلان معادن زغالسـنگ (۶.۲ درصد) درصـد نیـکل آنتیموان و تیتانیـوم (۴.۲ درصد) و منگنـز (۱.۲ درصد)، بیشـترین افـراد حادثه دیـده را داشـته اند.

طی بـازه زمـانی ۱۳۹۶ تـا ۱۴۰۰ درصـد شاغلان آسیب دیـده از کل شاغلان در معـادن کشـور از ۹.۱ درصد در سـال ۱۳۹۶بـه ۱.۱ درصد در سـال ۱۴۰۰ کاهش یافته کـه بیانگر متوسـط نرخ رشـد سـاالنه منفی ۱۱.۲ درـصدی طی اـین سال هاـست بـرخی در ایـن شـرایط بـا اشـاره بـه ذخایر بالای گاز متـان در منطقـه کویـر شـمالی ایران (دشـت کویر) اسـتحصال و اسـتخراج زغالسـنگ از ایـن مناطـق را تـا قبـل از اسـتخراج گسـترده منابـع غـنی متـان ایـن حـوزه نادرسـت می‌داننـد. در مقابـل بـرخی دیگـر از کارشناسـان اقتصـادی مشکلات ایمـنی و اسـتخراجی معـادن را بـه بخـش خصـوصی ناکارآمـد نسـبت می‌هنـد و در مقابـل بخـشی از هـواداران پیمانـکاران و بخـش خصـوصی، مشـکل را بـه تحریم ها، عدم سـرمایه گذاری خـارجی و ورود فناوری نـسبت می‌دهـند.

بـه گفتـه ابراهیـم رحیمیـان دبیـر اجـرایی خانـه کارگـر طبـس کـه در صحنـه حادثـه خـود را رسـانده اعلام کـرده آخریـن گزارش هـا حـاکی از آن اسـت کـه نشـت گاز متـان، کـه نـاشی از عـدم سـنجش گاز بـوده اسـت، منجـر بـه انفجـار مجدد شـده اسـت. ایـن حادثـه احتمالا در سینـه کار جلـوی معـدن رخ داده که ترکیـب گاز متان و مونوکسیـد کربـن، به صـورت ناگهـانی و در اثـر یـک حادثـه دفعی فـورًاً نشـت کرده سـبب مسـمومیت و مـرگ کارگـران پس از مـسمومیت ـبا انفـجار ـشده اـست حادثـه به نحـوی نبـوده که فقـدان بازرسی و گازسـنجی را تاییـد کنـد. اتفاقـا برعکـس در همـان شیفـت کاری مثـل همیشـه گازسـنجی شـده بـوده و اولیـن کارگـری کـه بـه شـهادت رسیـده، مسـئول ایمـنی فـنی همـان قسـمت بـوده اسـت. مسـئله ایـن اسـت کـه حادثـه کاملا ناگهـانی رخ داده و همـه غافلگیـر شـدند. وزارت تعـاون، کار و رفـاه اجتمـاعی در ایـن میـان خـود بـه دنبـال یافتـن مقصر اسـت.

دسـتور ویژه احمـد میدری وزیـر کار به دسـتگاه بازرسی و نظـارت وزارت کار و همچنیـن معـاون روابـط کار آن بـرای پیگیـری موضـوع و همچنین سـایر دسـتورات مقامات قضایی و اجـرایی کشـور در کنـار مجلس، معمولا به بازداشـت چنـد هفته یـا چندماهه عـده‌ای از مدیران شـرکت منتهی می‌شـود و سـرانجام نیـز اقـدامی در جهـت جلوگیـری از تکـرار حادثـه رخ نمی‌دهـد. البتـه تقریبـًًا همـه علـت آن را می‌داننـد و نیـاز بـه توضیـح بیشـتری نیسـت؛ مسـئله ایمـنی در کشـور در وهلـه نخسـت اولویت نیسـت و در وهله دوم، سـاختار اقتصـادی و منابـع الزم بـرای تامیـن ایمـنی به ویـژه در معادن کشـور که شیوه هـای سـنتی در اسـتخراج کمـاکان در آن حـرف اول را می‌زننـد، بـه دلیل عـدم امکان سرمایه گذاری مهـیا نیـست. در نهایـت بایـد گفـت کـه ایمنی بایـد رکن اولیـه کار در معـادن باشـد و بـرای تحقـق ایـن امر باید نظـارت کافی و جـدی صورت بگیـرد و با به روز شـدن تجهیزات و ماشین آلات و رسیـدن به اسـتاندارد جهانی از وقوع چنیـن اتفاقـات ناگـواری جلوگیـری کـرد تا بـه واسـطه جانباختن یک کارگـر زحمتکش خانـواد‌های داغدار نشـده و از نظر اقتصادی بسـیار دغدغه‌مند نـشوند.

آیین نامه ایمنی در معادن

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه جهان اقتصادی. شماره روزنامه: ۸۵۱۷. منتشره در روز سه شنبه سوم مهر ۱۴۰۳/ سایر منابع.