شعارسال: فعالان اقتصادی در سال‌های اخیر همواره از اعمال نرخ‌های دستوری در بازار ارز چه در قالب ارز‌های ترجیحی و یارانه‌ای و چه از محل ارز نیمایی گلایه داشتند و آن را عاملی برای بروز فساد و رانت ارزی قلمداد می‌کردند؛ رویه‌ای که اکنون خود را به اشکال مختلف نشان داده که کم اظهاری در صادرات، اشتیاق برای واردات بیشتر و تشکیل صف ثبت سفارش برای دریافت ارز ارزان از جمله تبعات آن است. گلوگاه رقم زننده بخش زیادی از این مصیبت‌ها را هم باید در گمرک جستجو کرد. وقتی به عمد یا از سهو قصور و اهمال، گمرک را ممیزپایه نموده و با وجود پتانسیل‌های بالای فساد در این سازمان، از طراحی نظارت‌های موثر چندلایه‌ای غافل می‌شویم، وضع بهتر از این نخواهد بود.

در چنین شرایطی، دولت‌ها بجای تقویت نظام نظارت و بازرسی در گمرک و فناورپایه کردن روند‌های اجرایی در ان، مدعی هستند که با تک نرخی کردن ارز، جلوی بخش زیادی از این مشکلات گرفته می‌شود؟ درد نااهل بودگی کم بود، درد احمق پنداری مردم هم بر مجموع درد‌ها اضافه شد.
دولت چهاردهم مدعی است که برای کاهش رانت‌های ناشی از ارز چندنرخی در پیش گرفته، حذف تدریجی ارز نیمایی و ایجاد بازار شفاف و کارآمد ارز تجاری است که می‌تواند از مفاسدی که در نرخ‌های متعدد ارز خصوصا در ارز نیمایی برای برخی واردکنندگان با استفاده از بیش‌اظهاری واردات و صادرکنندگان با کم‌اظهاری واردات نهفته است، به شدت کاسته و در نهایت به صفر متمایل کند. در این رابطه سوم دی ماه عبدالناصر همتی که به همراه رئیس کل بانک مرکزی در کمیسیون اقتصادی مجلس حضور یافته و با بیان اینکه اختلاف بین ارز نیمایی و بازار حدود ۲۰ هزار تومان است، چنین گفته بود: سال گذشته طبق گزارش بانک مرکزی ۵۰ میلیارد دلار واردات نیمایی داشتیم یعنی هزار میلیارد تومان رانت داده‌ایم. وزیر امور اقتصاد و دارایی بر این نکته تاکید داشت که ما دلار را ۴۰ هزار تومان می‌دهیم، ولی خیلی از کالا‌ها با نرخ ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان در بازار می‌چرخد، این رانت ارزی صادرات را کم و در مقابل واردات را زیاد نشان می‌دهد؛ با این روش باعث شدیم صادرات و ارزآوری از این محل کاهش یابد.

اما این اقای وزیر یادشان رفت که با هزینه‌ای به مراتب کمتر و شاید هزاران بار پایین تر، می‌توانست اقدام به مکانیزه کردن گمرک و در و پیکر تراشی برای آن کند (شعار سال: بروید دارایی ممیز‌های گمرکی را بررسی کنید و با اختیارات قضایی- امنیتی بپرسید از کجا آورده اند). آقای وزیر یادشان رفت که با تک نرخی کردن ارز، چه شتابی به افزایش نرخ تورم، کاهش ارزش پول ملی، تشدید گرانی کالا و خدمات، افزایش نرخ فلاکت، افزایش جمعیت زیر خط فقر در کشور دارای اقتصاد دولتی، کاهش توان خرید شاغلین دارای درآمد ثابت ماهیانه و داده اند.

وی بر این نکته تاکید داشت که درصد قابل توجهی از ارز حاصل از صادرات به کشور باز نمی‌گردد. در همین خصوص پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در گزارشی به بررسی برآورد کم‌اظهاری صادرات در ایران پرداخته و تاکید کرده که تفاوت بالای نرخ ارز نیما و آزاد سبب شده تا کم‌اظهاری صادرات در سال‌های گذشته رواج یابد و حتی میزان کم‌اظهاری صادرات در ۱۴۰۱ را معادل ۵ میلیارد دلار برآورد کرده است.

سوال اینجاست که آیا با تک نرخی کردن ارز، کم اظهاری‌ها کاهش خواهد یافت؟ امان از نافهمی، نادانی و غفلت.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون