شعارسال: از قرن چهارم هجری تا همین چند سال پیش مزار رازی یک راز تاریخی بود. در کتاب‌ها گمانه‌هایی درباره آن مطرح می‌شد، اما همه تنها حدس‌هایی بود که استناد چندانی به تاریخ نداشت. مطالعات پژوهشگران، اما در اواخر دهه نود گمانه جدی‌تری را مطرح کرد مبنی‌بر اینکه با توجه به قرارگیری بیمارستان قدیم ری در محدوده روستای فیروزآباد و ثبت اسنادی درباره طبابت رازی در این بیمارستان و موارد دیگر، احتمال فراوانی وجود دارد که او را در نزدیکی امامزاده این روستا که گورستان قدیمی این منطقه بوده، به خاک سپرده باشند. همان روز‌ها سخن از ساخت یک بنای آرامگاهی در فیروزآباد و تأسیس بنیادی به‌نام رازی مطرح شد. قرار بود برای طراحی این بنا فراخوانی ملی داده شود و بودجه خاصی برای آن در نظر گرفته شود. حالا چندسالی از آن وعده‌ها و حرف‌ها گذشته. زمین سه هکتاری که قرار بود محل ساخت یادمان باشد، مدعیانی پیدا کرده و شورای روستا را مجبور به محصور کردن محدوده زمین کرده است. دولت سیزدهم دستور مسکوت ماندن طرح ساخت آن را داد و تا به امروز هم این طرح مسکوت مانده است. محلی‌ها روی این طرح حساب باز کرده‌اند و برخی مسئولان محلی نیز پیگیر این طرح هستند، اما سال‌هاست که طرح همچنان معطل مانده است.

«یکی از کشور‌های همسایه «محمد بن زکریای رازی» را اهل آن کشور معرفی کرده و برای او یادمانی ساخته و بزرگداشت برگزار کرده و قرار است به‌زودی سریالی درباره زندگی او در این کشور ساخته شود.» اگر روزی چنین خبری در رسانه‌ها منتشر شود، چه واکنشی خواهیم داشت جز حسرت خوردن و خشمگین شدن از مصادره این دانشمند توسط کشور‌های دیگر؟ مفاخر ایرانی و دانشمندان و شاعران پرآوازه بار‌ها توسط دیگران مصادره شده‌اند. آن‌ها سرمایه‌گذاری‌های هنگفت می‌کنند تا برای خود تاریخ و افتخار خلق کنند و بزرگان منطقه را از آن خود بدانند؛ از مولانای رومی تا ابن‌سینا و آلب ارسلان و در آخرین مورد، نوروز. با تاریخ‌سازی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کشور‌های دیگر و قلب تاریخ در حال تغییر ملیت هستند و ما همچنان مفاخرمان را ارج نمی‌گذاریم و کاری که در خور شأنشان باشد، انجام نمی‌دهیم.
اواخر دهه نود بود که پژوهش‌ها محل تقریبی مزار زکریای رازی دانشمند بزرگ ایرانی را با تکیه بر شواهد تاریخی و مستندات حدس زدند. همان روز‌ها اقداماتی برای تشکیل بنیاد رازی و ساخت بنای یادمانی برای او در روستای فیروزآباد شهر ری (محل احتمالی مزار او) صورت گرفت. اما حالا سال‌هاست که این طرح به حال خود رها شده و اخیراً اخبار نگران‌کننده‌ای در مورد آن شنیده می‌شود. حال اگر روزی کسی در تریبونی رسمی، رازی را هم دانشمندی با ملیتی دیگر معرفی کند، ایرانیان بسیاری برآشفته می‌شوند که چرا دانشمندان ما را مصادره کردند، اما کسی به این اهمال چندین‌ساله در معرفی یک دانشمند بزرگ که جهان با احترام از او یاد می‌کند، فکر نمی‌کند.

پیگیر اجرایی کردن طرح هستیم
«علیرضا صادقی»، بخشدار سابق فیروزآباد، درباره پیگیری‌هایی که در سال‌های اخیر برای اجرای طرح یادمان رازی در این منطقه صورت گرفته است، می‌گوید: «اواخر دهه ۹۰ در دوره‌ای که بخشدار بودم، موضوع بزرگداشت زکریای رازی را به‌عنوان یکی از دانشمندان برجسته با شهرت بین‌المللی، پیگیری کردیم. از نظر علمی و تاریخی با احتمال بالا عنوان شد که ایشان در روستای فیروزآباد مدفون هستند. طرحی تهیه کردیم با عنوان یادمان زکریای رازی و زمینی در فیروزآباد برای این منظور در نظر گرفته شد. به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مراجعه کردیم و آقای ولایتی هم شخصاً وارد موضوع شد و به فرماندار وقت نامه نوشت و خواستار پیگیری موضوع شدند. همان سال قرار شد بنیاد زکریای رازی هم در فیروزآباد تشکیل شود، اما با تغییر دولت، به بخشدار جدید گفتند دیگر این موضوع را پیگیری نکند و عملاً طرح مسکوت ماند.» در طول این سال‌ها مردم فیروزآباد برخلاف مسئولان، اما این طرح را فراموش نکردند و مسکوت نگذاشتند، صادقی می‌گوید: «ما از طریق گروه‌ها و دوستان دیگر پیگیر موضوع هستیم تا این طرح محقق شود. اخیراً جلسه‌ای با آقای ولایتی داشتیم و مجدداً نامه‌نگاری‌هایی صورت گرفته است. ایشان بحث را دوباره به جریان انداختند و نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور ارسال کردند تا این موضوع پیگیری شود.» به‌گفته صادقی که در زمان مسئولیتش بجد پیگیر اجرایی شدن این طرح بود، «تمام ابزار، لوازم و ساختار‌ها آماده است؛ فقط همت مسئولان را می‌طلبد تا این اقدام به سرانجام برسد.».
اما اخباری در روز‌های اخیر و هم‌زمان با حصارکشی اطراف زمینی که قرار بود بنای آرامگاه رازی در آن بنا شود، بین اهالی دهان به دهان می‌چرخد. هرچند هنوز سندی برای اثباتش وجود ندارد، اما فعالان محلی نگرانند که این خبر صحت داشته باشد. آن خبر این است که قرار است سه هکتار زمینی که برای آرامگاه رازی اختصاص پیدا کرده بود، برای ساخت مجتمع مسکونی طلاب ورامین در نظر گرفته شود. صادقی در این زمینه می‌گوید: «این زمین متعلق به دهیاری است و کاربری آن فرهنگی-گردشگری است؛ زمین کاربری مسکونی ندارد. اما قطعه زمینی در کنار آن وجود دارد که متعلق به دادگاه ورامین است و ربطی به زمینی که دهیاری برای کاربری فرهنگی در اختیار دارد، ندارد.» او تأکید می‌کند: «از نظر قانونی، دهیاری نمی‌تواند زمینی را که برای مردم و کاربری فرهنگی یا ورزشی در نظر گرفته شده است، به ارگان‌ها، اشخاص یا نهاد‌های خاص واگذار کند. این‌ها شایعاتی هستند که مردم را نگران کرده، اما صحت ندارد.» او همچنین درباره محصور کردن زمین می‌گوید: «محصور کردن زمین فقط برای مشخص کردن حد و حدود آن بوده است تا بتوان مراحل بعدی طرح را راحت‌تر پیگیری کرد. گاهی افرادی پیدا می‌شوند که به زمین‌ها تعرض می‌کنند. دهیاری کار درستی انجام داده و با دیوارکشی، محدوده زمین را مشخص کرده است تا کسی به آن تعرض نکند.» او همچنین تأکید دارد اهالی فیروزآباد همچنان پیگیر هستند که طرح آرامگاه رازی اجرایی شود.

طرحی بلاتکلیف
یکی از اهالی قلعه‌نو فیروزآباد با ابراز نگرانی نسبت به تغییر کاربری زمینی که برای آرامگاه رازی اختصاص داده شده بود،می‌گوید: «ما سند مکتوب از این خبر نداریم، اما دهان به دهان شنیده‌ایم که گفته‌اند سه هکتار برای آرامگاه رازی زیاد است و قرار بر این گذاشته‌اند که زمین را به‌عنوان یک منطقه مسکونی واگذار کنند به طلاب ورامین.»
جهانی، رئیس شورای روستای فیروزآباد، اما توضیحات دیگری در این مورد می‌دهد. او با بیان اینکه هنوز هیچ اقدامی برای اجرای طرح صورت نگرفته است، می‌گوید: «زمین را محصور کردیم؛ چون عده‌ای معلوم‌الحال روی بخش‌هایی از زمین ادعا داشتند و قصد فروش آن به افراد غیر را داشتند.» او درباره طرح آرامگاه رازی می‌گوید: «فعلاً در مورد این طرح هیچ توفیقی حاصل نشده است. در دوره فرمانداری آقای توکلی و بخشداری آقای صادقی، این موضوع موافقان زیادی داشت و با جدیت پیگیری شد. اما بعد از تغییر دولت، دیگر حمایت چندانی از این طرح صورت نگرفت و عملاً این طرح روی هوا ماند.» او می‌گوید: «اواخر سال گذشته ما از دفتر دکتر ولایتی پیگیر موضوع شدیم. آقای ولایتی هم نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور نوشتند که درصورت سفر استانی ایشان، روی این نامه دستوری صادر شود. اما چون رئیس‌جمهور هنوز به این منطقه نیامده‌اند، موضوع مسکوت مانده است.» در نامه «علی اکبر ولایتی» خطاب به «مسعود پزشکیان» آمده است که: «از چند سال قبل در کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی موضوع تاسیس یک بنای یادبود برای ایشان در دستور کار قرار گرفت و مصوب شد. با توجه به اینکه عده‌ای از مردم فرهنگی شهرری در صدد هستند که یادبودی برای این دانشمند بزرگ بنا کنند جهت تقویت فرهنگ ایران مساعدت لازم را انجام دهید» البته جهانی تأکید می‌کند: «این طرح به‌طور کامل منتفی نشده و ما همچنان به آن نظر داریم، اما ابزار لازم را نداریم؛ نه بودجه‌ای برای اجرای طرح در اختیار داریم، نه مجوزی. باید از فرمانداری و دولت مجوز بگیریم.»
او درباره زمینی که حالا لودر‌ها در حال تسطیحش هستند و اطرافش محصور شده و همین اقدامات اهالی را نگران کرده است، می‌گوید: «زمانی که با این طرح موافقت شد، هنوز جانمایی آن انجام نشده بود. پیشنهادی مطرح شد که این بنا در نزدیکی امامزاده ساخته شود. اما این زمین که بعداً برای طرح تأیید شد، موقعیت خوبی دارد. ما روی این طرح برای جذب گردشگران حساب باز کرده بودیم. قرار بود آرامگاهی مثل بنای آرامگاه فردوسی و خیام ساخته شود و ما آن را به گردشگران معرفی کنیم.» او با اشاره به اینکه در مجموع نظر مثبتی نسبت به اجرای این طرح در دولت وجود ندارد، می‌گوید: «اگر دولت موافقت کند و بودجه تخصیص دهد، ما برای انجام طرح چشم‌انداز تعیین می‌کنیم و مراحل کار را رسانه‌ای می‌کنیم، اما در حال حاضر این طرح بلاتکلیف است.» طرح‌های مشابه آرامگاه رازی در شهر‌های مختلف بسیارند که نیمه‌کاره و بلاتکلیف مانده‌اند، اما سؤالی که در مورد این طرح می‌توان پرسید این است که با توجه به اراده‌ای که در سال‌های اخیر برای مصادره فرهنگ و مفاخر فرهنگی ایران بین برخی کشور‌ها شکل گرفته است، چرا همتی برای اجرای چنین طرحی وجود ندارد و حتی به فرمانداری ابلاغ می‌شود که طرح را مسکوت بگذارد؟

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پیام ما، تاریخ انتشار: 12اردیبهشت1404، کدخبر:130705، payamema.ir