روایتی از سیل سال 66 تجریش و تهدیدی که همچنان وجود دارد

شعار سال: باورش سخت بود! درست یک ساعت پس از ظهر 4 مرداد 66 بارش باران و تگرگ شدید تهرانی ها و خصوصا اهالی شمیران را غافلگیر کرد. سیل سد گلابدره را شکست و تجریش و محلات و خیابان های مجاور را در نوردید. شدت و سرعت حادثه به قدری بود که در عرض چند لحظه میدان اصلی تجریش یا همان سرپل به باتلاقی عظیم از گل و لای و سنگ های عظیم الجسه تبدیل شد.

حدود 300 نفر کشته شدند و در در آن زمان بالغ بر 75 میلیارد تومان خسارت وارد شد، طبقات زیرین پاساژ ها تا سقف در گل غرق شده بود، در هر سو جنازه ای یا شناور بود یا دست و پایش از زیر گل و لای نمایان شده بود. این دومین حادثه مرگبار سیل در تاریخ کشور است که هنوز از یاد اهالی تجریش و تهرانی ها نرفته است.

سیل در طول مسیر خود به خانه‌ها و خودروها خسارت فراوان وارد کرد و وقتی که به میدان تجریش رسید به درون زیرگزارها داخل تکیه بازار تجریش و راهروی بازار تجریش وارد شد و در مقابل خود هرچه بود نابود کرد . تا حدی که گل ولای به سمت بیمارستان شهدا از سمت شرق و ورودی خیابان مقصودبیگ و ولیعصر در سمت جنوب و غرب پیشروی کرد.

میدان تجریش تا دوماه بسته بود و در این مدت جنازه ها از لابلای گل و لای بیرون کشیده می شدند، خیلی از جنازه دهها کیلومتر پایین تر و در مناطق جنوبی تهران پیدا شدند و از بعضی از مفقودین هم تا به امروز اثری پیدا نشده است و هنوز سنگی عظیم در میدان تجریش یادگاری از این سیل بزرگ باقی مانده بود.

یکی از شاهدان ماجرا در خاطرات خود نوشته است: من بر حسب اتفاق ساعت ‌3بعد‌از‌ظهر گذرم به میدان تجریش افتاد. عبور‌ومرور ماشین‌ها متوقف شده بود و جنازه ‌8نفر در حیاط بیمارستان شهدا چیده شده بود‌. من از طریق بازار از میان گل‌ولای جلو رفتم تا به تکیه رسیدم‌، در تکیه تجریش یک مرد تا سینه در گل گرفتار شده بود و سرش بر اثر اصابت به دیوار شکافته بود.

امدادگران هلال‌احمر تلاش می‌کردند او را از مهلکه خارج کنند‌، اما موفق نمی‌شدند. من مسیر را برگشتم و سعی کردم از خیابان به سر پل تجریش بروم . در ابتدای خیابان تجریش به سمت میدان قدس یک شیرینی‌فروشی قرار داشت که یک‌نفر که نفهمیدم زن بود یا مرد با فشار شدید آب و گل به کرکره آن فشرده شده بود و آن‌جا هم امدادگران سعی داشتند جنازه او را خارج کنند. خلاصه انگار میدان تجریش تبدیل به یکی از مناطق عملیاتی شده بود.

حالا 29 سال از آن حادثه گذشته و تهران دوبار دیگر جاری شدن سیل را به خود دیده است، هرچند نه به وسعت و عمق فاجعه سال 66. احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهرتهران تأکید می‌کند که سیل در کنار زلزله یکی از مخاطرات مهم تهران است، «در جغرافیای تهران مسیل‌های زیاد و رودخانه‌هایی داریم که الان بافت شهری آنها را بلعیده. این در حالی است که یکی از مخاطرات جدی قرن حاضر ما مخاطرات جوی است و تغییرات آب‌و‌هوایی. تغییراتی که با سرعت زیادی پیش می‌رود و تهران هم تحت‌تأثیر این تغییرات قرار دارد.

او با اشاره به این‌که سیل یک مخاطره بالقوه در تهران است، ادامه می‌دهد: «بر همین اساس، پیش‌بینی ما این است که در آینده شاهد تکرار بارش‌های بسیار شدید در تهران باشیم، بارش‌هایی ‌که می‌توانند تهران را از وضع عادی خودش خارج کنند. این موضوع از الان قابل پیش‌بینی است. سیل یک مخاطره بالقوه در تهران است و در عین حال بررسی‌ها و کنار هم گذاشتن حوادث نشان می‌دهد تغییرات آب و هوایی و مخاطرات جوی روز به روز بیشتر می‌شود و نمودهای آن هم در تهران روشن است. این احتمال قوی است که در دهه‌های آینده سیل یکی از مسائل شهر تهران باشد. مسأله مهم در مورد سیل این است که با توجه به روددره‌ها و مسیل‌های زیادی که در تهران وجود دارد، سیل می‌تواند مخاطره جدی برای این شهر باشد و به اندازه زلزله هم خطرناک است.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، تنها چند روز پیش از سیلابی که در بخش‌هایی از شمال غرب تهران جاری شد و جان هشت نفر را گرفت، درباره مخاطره‌ای که تهران را تهدید می‌کند، صحبت کرده و بخشی از آن را به دلیل شکسته‌شدن حریم روددره‌ها و مسیل‌های پایتخت دانسته بود. مخاطره‌ای که به گفته صادقی، هیچ گوشه‌ای از ذهن مردم و حتی مسئولان را هم به خود مشغول نکرده و نگرانی را هم به همراه نداشته، اطلاعات مردم و حتی تعدادی از سازمان‌ها درباره مخاطرات تهران و به‌ویژه سیل در حدی است که آخرین سیل تهران را به اواخر دهه ٦٠ ربط می‌دهند، درحالی‌که تهران در سال‌های اخیر سیل‌هایی داشته، یکی سیل مترو بود که تهران را درگیر کرد و بعد از آن هم طغیان رودخانه کن را داشتیم. اینها نشان می‌دهد که سیل به‌عنوان یکی از مخاطراتی که ما را تهدید می‌کند، به تهران نزدیک شده است.

او در ادامه به برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران اشاره کرده و می‌گوید: «بر اساس برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران که مصوب شورای شهر است، طرح جامع خطرپذیری سیلاب شهر تهران در دستور کار قرار گرفت. تدوین این طرح تمام شده است اما اجرای این طرح تنها در حوزه مسئولیت‌های شهرداری نیست و در این برنامه هم پیش‌بینی شده که اجرای طرح جامع خطرپذیری سیلاب شهر تهران باید با کمک سازمان‌های مسئول مثلا یکی از آنها وزارت نیرو و دیگری وزارت جهاد کشاورزی اجرا شود.»

ساخت و ساز در حاشیه روددره‌ها و ساخت مراکز تفریحی در کنار رودخانه‌های حاشیه‌ای پایتخت که برای بسیاری از آنها نزدیکی بیش از حد به رودخانه و قرار گرفتن در حاشیه آن، باعث جذب مشتری بیشتر است، یکی از مخاطراتی است که ساکنان این مناطق را تهدید می‌کند. آنطور که رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، می‌گوید: به دلیل این‌که بافت شهری در حاشیه روددره‌ها هم کشیده شده، در صورت وقوع سیل در تهران، خسارات زیادی متوجه این بافت شهری و ساکنان آن خواهد شد.

او ادامه می‌دهد: «یکی از پیش‌بینی‌ها در طرح جامع، خطرپذیری سیلاب تهران آزادسازی حریم رودخانه‌ها و مسیل‌های پایتخت است. ما با اقداماتی مثل توسعه بازارها و مراکز خرید روی مسیل‌ها موافق نیستیم و معتقدیم این اقدامات از مبنا از نظر مدیریت بحران ایراد دارد و اگر در گذشته هم اقدامی در این زمینه انجام‌شده برای پیشگیری از خطراتی که پیش روست باید به تدریج نسبت به آزادسازی مسیل‌ها و کاهش خطر‌پذیری مناطق پیرامونی آن اقدام کنیم.»