شعار سال: بررسیآمار معادن دارای پروانه بهره‌برداری سنگ تزئینی در کشور نشان می‌دهد که درمجموع ۱۷۶۲ معدن سنگ تزئینی بیشترین سهم آن متعلق به سنگ‌های مرمریت با ۳۷ درصد است وسهم باقی سنگ‌های تزئینی برابر است با؛ تراورتن ۲۷ درصد، گرانیت ۲۵ درصد، مرمر ۶ درصد، سنگ چینی ۴ درصد و سهم کنلگومرا نیز یک درصد است. هر یک از این نوع سنگ‌ها در استان‌های خاصی قرار دارند و به عبارتی در مناطق مختلف کشور قطب‌های سنگ تزئینی متفاوتی وجود دارد که به تفکیک نوع سنگ عبارت‌اند از:

سنگ مرمریت

مجموع معادن مرمریت کشور ۶۵۲ معدن است که بیشترین سهم با ۱۶۳ معدن به استان اصفهان تعلق دارد. استان فارس با ۷۶، خراسان رضوی با ۶۷ و کردستان با ۵۱ معدن در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

بر اساس نقشه پراکندگی معادن می‌توان قطب‌های سنگ‌ مرمریت را مرکز، جنوب، شمال شرق و غرب ایران در نظر گرفت. هر یک از این قطب‌های سنگ مرمریت با توجه به نزدیک‌ترین مرز خود می‌توانند بر کشورهای همسایه به‌عنوان بازار هدف خود تمرکز کنند.

همچنین استان فارس به لحاظ کیفیت سنگ‌ مرمریت رتبه برتر کشور را بر عهده دارد و عمده سنگ‌های مرمریت این استان به‌طور مستقیم توسط تجار خارجی، خرید انحصاری شده و برای فراوری به خارج از کشور انتقال داده می‌شود.

سنگ تراورتن

از مجموع ۴۳۳ معدن گرانیت کشور، بیشترین سهم آن با ۷۷ معدن متعلق به استان خراسان جنوبی است. استان‌های همدان، خراسان رضوی و زنجان به ترتیب با ۶۷، ۶۶ و ۴۹ معدن در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

برعکس سنگ‌های مرمریت که قطب اصلی آن در مناطق مرکزی کشور و دو استان یزد و اصفهان قرار داشت. مهم‌ترین قطب‌های ذخایر و معادن گرانیت کشور در مناطق شرق، جنوب شرقی و همچنین مناطق غرب و شمال غربی قرار دارد. قطب‌های معادن گرانیت به لحاظ دسترسی به کارخانه‌های فرآوری در وضع مناسبی قرار ندارند و نیازمند این است که به‌منظور بهره‌برداری از ذخایر گرانیت و همچنین پایین آمدن هزینه حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی مناسب در راستای توزیع کارخانه‌های فرآوری انجام شود.

سنگ مرمر

تعداد معادن سنگ مرمر ایران بالغ‌بر ۱۱۲ معدن است که عمده این معادن در استان‌های آذربایجان غربی با ۲۶ معدن، خراسان رضوی با ۱۵، خراسان شمالی با ۱۱ و کردستان با ۱۰ معدن قرار دارد. الگوی توزیع معادن مرمر ایران منطبق بر دو کمربند شمال غربی–جنوب شرقی و کمربند شمال شرقی- مرکز است.

کشور ایران سنگ‌های مرمر خود را به‌صورت خام به کشورهای چین و جنوب شرق آسیا صادر می‌کنند تا این کشور‌ها با تبدیل آن‌ها به صنایع‌دستی، ارزش‌افزوده چند برابر ایجاد کنند. این در حالی است که عمده معادن مرمر ایران در مناطق محروم قرار دارد و اشتغال در آن‌ها بسیار پایین است. کشور ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی و آموزش در ساخت صنایع‌دستی ضمن ایجاد اشتغال، از ارزش‌افزوده اصلی سنگ‌های تزئینی نیز بهره‌مند شود.

سنگ تراورتن

تراورتن به‌عنوان سنگی که آسان‌ترین و ارزان‌ترین برش، کمترین حجم پرتی سنگ و بیشترین تنوع در استفاده شناخته می‌شود. سنگ‌ تراورتن برخلاف مرمریت یا گرانیت در معدود کشورهای جهان وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به پاکستان، ترکیه، ایتالیا و… اشاره کرد.

تعداد معادن تراورتن دارای پروانه بهره‌برداری در ایران ۴۸۱ معدن است که عمده آن‌ها با ۱۲۶ معدن متعلق به استان اصفهان است. سایر استان‌هایی که می‌توان آن‌ها را قطب تراورتن کشور نامید؛ استان‌های مرکزی، یزد و آذربایجان غربی است.

این معادن به لحاظ پراکندگی بر روی نوار مرکزی–شمال غربی قرار دارند و به لحاظ دسترسی به قطب‌های فرآوری (اصفهان، محلات و تهران)، موقعیت مناسبی دارند. می‌توان گفت الگوی توزیع معادن و کارخانه‌های فرآوری در سنگ‌های تراورتن بر یکدیگر منطبق است و سنگ استخراج‌شده با کمترین مسافت طی شده به کارخانه فرآوری انتقال داده می‌شود و همه این عوامل باعث می‌شود که هزینه تولید سنگ‌ فراوری‌شده تراورتن پایین و توان رقابتی آن بالا باشد.

در جمع‌بندی می‌توان گفت که درمجموع قطب سنگ تزئینی ایران به ترتیب استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، یزد و خراسان جنوبی است. البته این به این معنی نیست که استان‌های دیگر نمی‌توانند قطب باشند، بلکه این‌ها قطب‌های بالفعل است که در صورت سرمایه‌گذاری و توجه به استان‌های محروم می‌توان قطب‌های تازه‌ای در غرب، شمال غرب و جنوب شرق ایران ایجاد کرد که علاوه بر توسعه و ایجاد اشتغال در این مناطق، قدرت تأثیرگذاری بر بازارهای همسایه نیز ارتقا پیدا می‌کند.

همچنین با توجه به نوع سنگ و قطب‌های تعریف‌شده برای هرکدام می‌توان حلقه‌های فرآوری و ارزش‌افزوده را تعریف و ایجاد کرد. استان‌هایی مانند آذربایجان غربی، کردستان، کرمان، خراسان شمالی و خراسان رضوی که قطب سنگ‌ مرمر می‌باشند می‌توانند با توسعه و ترویج صنایع‌دستی گام بزرگی در جهت تکمیل ارزش‌افزوده این سنگ و جلوگیری از خام فروشی آن بردارند و بدون نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، بخشی از مشکل اشتغال این مناطق را برطرف نمایند. همچنین در مورد سایر استان‌های قطب سنگ تزئینی مانند خراسان جنوبی، اصفهان، کرمان، مرکزی، فارس و… می‌توان بر اساس نوع پتانسیل سنگی که دارند مراکز تخصصی صنعت سنگ تعریف کرد و حلقه‌های ارزش‌افزوده برنامه‌ریزی‌شده را پیاده‌سازی کرد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازسایت خبری عیارآنلاین ، تاریخ انتشار 18آذر96، کدمطلب:261832، www.ayaronline.ir