شعار سال: مناسب‌سازی‌ معابر برای معلولان و افراد ناتوان از 13سال قبل کلید خورد. براساس ماده 3قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، تمام وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی که در این قانون به آنها اشاره شده، موظفند تا هر سال حداقل 30درصد از ساختمان‌های عمومی وابسته به‌خود را برای استفاده معلولان و براساس ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری مناسب‌سازی‌ کنند. امروز اگر همه این دستگاه‌ها و نهادهای دولتی به این ماده قانونی عمل می‌کردند معلولان، افراد توان‌یاب و سالمندان مشکلی در تردد در شهرها یا استفاده از خدمات دولتی نداشتند.

گشتی کوتاه در شهر تهران و سرکشی به نهادها و سازمان‌های دولتی و مراکزی که بیشترین مراجعه به آنها صورت می‌گیرد نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر و به‌رغم ابلاغیه مربوط به مناسب‌سازی‌، هنوز راه زیادی تا مناسب شدن معابر، نهادها، ادارات دولتی و سازمان‌های خدماتی‌ای که معلولان به آنها مراجعه می‌کنند، وجود دارد.

بانک‌ها و عابربانک‌ها یکی از مهم‌ترین اماکنی است که روزانه تعداد زیادی از افراد ازجمله معلولان به آنجا مراجعه می‌کنند. غیراز بانک‌هایی که همسطح پیاده‌راه‌ها قرار دارند و اگر موانع موجود در پیاده‌راه‌ها اجازه بدهد افراد توان‌یاب و سالمندان می‌توانند بدون مشکل برای انجام امور روزمره خود به آنجا مراجعه کنند، تعداد دیگری از بانک‌ها و عابربانک‌ها هم هستند که گویی خدمات‌رسانی به معلولان و سالمندان برای آنها اهمیتی ندارد. در امتداد خیابان انقلاب تهران تعدادی از این بانک‌ها را می‌توان مشاهده کرد؛ مثلا بانک ملت شعبه دانشگاه تهران، شعبه‌ای است که به‌رغم فضای خوبی که برای مناسب‌سازی‌ ویژه معلولان دارد هنوز هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده است.

برای رسیدن به محوطه داخلی بانک 10پله تعبیه شده و تنها اقدامی که برای کمک کردن به افراد کم‌توان انجام شده تعبیه میله در کناره‌های پله‌هاست تا افراد کم‌توان بتوانند با کمک این میله‌ها از پله‌ها بالا بروند. در این میان اما تکلیف افرادی که با ویلچر تردد می‌کنند یا توانایی بالا رفتن از پله‌ها را ندارند مشخص نیست. این در حالی است که در سمت چپ پله‌ها فضای کافی برای تعبیه آسانبر برای افراد دارای ویلچر وجود دارد و می‌شود با کمی هزینه این آسانبر را برای خدمات‌دهی هر چه بهتر به شهروندان معلول نصب کرد؛ موضوعی که در سال‌های گذشته توجهی به آن نشده است.

وضعیت عابربانک‌ها هم چندان رضایت‌بخش نیست و معلولان ویلچری عملا امکان استفاده از اکثر عابربانک‌ها را که در ارتفاع متناسب با قد یک انسان عادی است را ندارند. برخی از عابربانک‌ها هم در مکانی بالاتر از سطح زمین قرار دارند و برای استفاده از آنها باید از تعدادی پله بالا رفت تا بتوان به عابر‌بانک دسترسی پیدا کرد. بانک‌مسکن شعبه خیابان کارگر جنوبی یک نمونه دیگری از عابر‌بانکی است که در تعبیه آن فکری به حال معلولان و افراد توان‌یاب نشده است. پله‌های آهنی دو طرفه که منتهی به 2عابر بانک می‌شود در روزهای برفی و بارانی برای استفاده افراد عادی هم خطرناک است چه برسد به سالمندان و افراد توان‌یاب. این در حالی است که با کمی تدبیر می‌شد باجه‌های خودپرداز این بانک و البته سایر بانک‌های مشابه را کمی پایین‌تر تعبیه کرد تا مشکلی برای معلولان و سالمندان در دریافت خدمات پیش نیاید. از این قبیل عابربانک‌ها و شعب بانک به وفور می‌توان در شهر تهران مشاهده کرد.

داروخانه‌ای برای افراد سالم

داروخانه‌های 12فروردین و 13آبان به‌عنوان پر‌مراجعه‌ترین داروخانه‌های تهران مقصد بعدی ماست. داروخانه 12فروردین در خیابان کارگر به‌خوبی برای افراد کم‌توان و معلول و سالمندان مناسب‌سازی‌ شده و در کنار رمپ‌هایی با شیب مناسب میله‌هایی نیز تعبیه شده تا افراد سالمند و ناتوان به راحتی بتوانند از رمپ و پله‌ها استفاده کنند و نیازی به کمک نداشته باشند. داروخانه 13آبان در خیابان کریمخان سال59 تأسیس شده اما برای خدمات‌رسانی به معلولان مناسب‌سازی‌ نشده است، تنها اقدامی که در این زمینه صورت گرفته نصب میله در دو طرف پله‌هاست. مدیر اجرایی داروخانه 13آبان در پاسخ به سؤال ما درخصوص چرایی مناسب‌سازی‌ نشدن این داروخانه برای معلولان می‌گوید: چند سال قبل برای ساخت رمپ در کنار پله‌ها برنامه‌ریزی کردیم اما به‌دلیل اینکه شیب رمپ زیاد بود شهرداری مجوز ساخت رمپ را به ما نداد.

وی درباره ساخت آسانبر برای معلولان ویلچری و توان‌یابان نیز به همشهری گفت: طول پله‌های منتهی به داروخانه کم است و اگر قرار باشد آسانبر در این محل نصب کنیم حجم زیادی از پله‌ها از بین می‌رود. نسخه مدیر اجرایی داروخانه برای معلولانی که توانایی بالار فتن از پله‌ها را ندارند، جالب است. وی می‌گوید:‌اگر فردی با این مشخصات به داروخانه مراجعه کند کارمندان داروخانه نسخه وی را گرفته و دارو را برایش تهیه می‌کنند و به دستش می‌رسانند.

وضعیت شورای شهر و شهرداری تهران درخصوص مناسب‌سازی‌ کمی بهتر از بانک‌ها و داروخانه‌هاست. این 2مکان با توجه به تعداد مراجعات بالایی که دارند در محل ورودی به رمپ تجهیز شده تا افراد کم‌توان، سالمندان و معلولان بتوانند به‌راحتی به ساختمان‌های این 2مرکز دسترسی داشته باشند. نگاهی گذرا به ورودی وزارتخانه‌ها نیز نشان می‌دهد که ورودی اکثر وزارتخانه‌ها برای معلولان مناسب‌سازی‌ شده و مشکل چندانی برای ورود معلولان به وزارتخانه‌ها وجود ندارد. وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و وزارت رفاه برخی از وزارتخانه‌هایی هستند که ورودی آنها برای معلولان مناسب‌سازی‌ شده است. با وجود این مناسب‌سازی‌ تنها به ورودی‌های مراکز و وزارتخانه‌ها خلاصه نمی‌شود، دسترسی آسان به آسانسور، سرویس‌های بهداشتی مناسب‌سازی‌ شده با توجه به نوع معلولیت افراد، مسیر عبور مناسب‌سازی‌ شده در راهروها و راه‌پله‌ها و درنظر گرفتن میزان امکانات و تسهیلات مناسب اجرایی برای معلولان بدون مراجعه حضوری(دولت الکترونیک) بخشی از برنامه‌های مناسب‌سازی‌ است که باید در 13سال گذشته در وزارتخانه‌ها و نهادهای وابسته به دولت به آن توجه می‌شده است که در هیچ وزارتخانه و نهاد دولتی به‌صورت صددرصدی به این وضعیت توجه نشده است.

براساس آمارهای دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسب‌سازی‌ کشور، سازمان بهزیستی کشور به‌عنوان متولی امور معلولان در جشنواره شهید رجایی در قسمت مناسب‌سازی‌ تنها 68درصد امتیاز آورده که بالاترین درصد در میان سازمان‌ها و نهادهای دولتی است. به این معنی که حتی این سازمان نیز نتوانسته به‌صورت صد‌درصدی برای معلولان و توان‌یابان مناسب‌سازی‌ شود. براساس این آمار سازمان نظام پزشکی در پایین‌ترین قسمت جدول مناسب‌سازی‌ قرار گرفته و رتبه 23درصدی را به‌خود اختصاص داده است

فقر استان تهران در مناسب‌سازی‌

آن‌طور‌که ابراهیم کاظمی مومن‌سرایی، رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسب‌سازی‌ کشور به همشهری می‌گوید: در جشنواره شهیدرجایی سال گذشته که دستگاه‌های دولتی درخصوص مناسب‌سازی‌ نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند، استان تهران با 24درصد پایین‌ترین امتیاز و استان‌های یزد، خراسان جنوبی و اردبیل به‌ترتیب با 59درصد، 56و 55درصد در رتبه‌های اول تا سوم مناسب‌سازی‌ نهادها و ادارات دولتی را کسب کردند.

رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسب‌سازی‌ کشور تأکید کرد: سال گذشته 13آیتم را برای ارزیابی 39دستگاه دولتی مرکزی در هر استان و 120دستگاه مرکزی دولتی در کل استان‌ها را مورد پایش قرار دادیم. این آیتم‌ها شامل ورودی دستگاه‌ها، اختصاص پارکینگ برای مراجعه‌کنندگان معلول، تعبیه رمپ، تعبیه سرویس‌های بهداشتی متناسب با نوع معلولیت، آسانسور، سالن اجتماعات مناسب‌سازی‌ شده، سیستم اطلاع‌رسانی و راهنمایی معلولان و... است که براساس نتایج این پایش استان یزد رتبه اول و استان تهران در آخرین رتبه قرار گرفت.

وی تأکید کرد:‌ نتایج پایش، نشان‌دهنده این موضوع بود که شرایط خوبی از نظر مناسب‌سازی‌ در دستگاه‌ها وجود ندارد؛ به همین دلیل برای نظارت فراگیر‌تر، ضمانت اجرایی را برای انجام این اقدامات درنظر گرفتیم. بر این اساس بسیاری از دستگاه‌های دولتی بعد از جشنواره شهیدرجایی سال گذشته فعالیت‌های خوبی را در دستور کار قرار داده‌اند که امیدواریم در جشنواره شهید‌رجایی سال‌جاری شاهد مناسب‌سازی‌ خوبی در دستگاه‌ها و نهادهای دولتی باشیم. کاظمی مومن سرایی تأکید کرد:‌ مناسب‌سازی‌ موضوعی نیست که فقط مختص معلولان باشد، سالمندان و خانم‌هایی که فرزند نوزاد دارند و افرادی که به هر دلیل توانایی کمی دارند از امکانات مناسب‌سازی‌ شده، استفاده می‌کنند.

به گفته وی در آینده‌ای نزدیک و با سالمندشدن کشورمان باید فضاهای شهری برای این افراد آماده باشد در غیراین صورت سالمندان به‌دلیل ناتوانی در استفاده از امکانات شهری خانه‌نشین می‌شوند. به همین دلیل عنوان می‌شود که مناسب‌سازی‌ موضوع عام، ملی و فرابخشی است که باید همه دستگاه‌ها برای همه آحاد جامعه و نه فقط معلولان کار کنند. کاظمی مومن‌سرایی درخصوص وجود میله‌ها و نرده‌هایی که در پیاده‌راه‌ها و معابر وجود دارند و مانع تردد معلولان می‌شوند نیز گفت:‌این موضوع را پیگیری کردیم و باید این میله‌ها و نرده‌ها استاندارد‌سازی‌ شود که ویلچر و کالسکه به راحتی از آنها عبور کنند که در سال‌های گذشته در برخی نقاط شهر شاهد بهینه‌سازی‌ این موارد بوده‌ایم.

فقدان آموزش در دانشگاه‌ها برای رشته‌های مهندسی مرتبط با شهرسازی موضوع دیگری است که کاظمی مومن‌سرایی به آن اشاره کرده و می‌گوید:‌ وزارت علوم مکلف است تا برای رشته‌های مهندسی مرتبط با شهرسازی 2واحد درسی مناسب‌سازی‌ را بگنجاند که این کار را انجام نداده است. با وجود این و زمانی که مهندسان ما ضرورت مناسب‌سازی‌ در شهر را درک نمی‌کنند و آشنایی با آن ندارند نمی‌توان خیلی به این امیدوار بود که در ساخت و سازهای شهری مناسب‌سازی‌ رعایت شود. با وجود این در فهرستی برای مناسب‌سازی‌ در برنامه نرم‌افزاری صدور پروانه ساختمانی وجود دارد که به تمام استانداری‌ها ابلاغ شده و درصورتی که برای ساختمان‌ها و معابر عمومی مناسب‌سازی‌ انجام نشود پروانه برای آنها صادر نمی‌شود.

کاظمی مومن‌سرایی با اشاره به بی‌اطلاعی پیمانکاران شهرداری در بحث مناسب‌سازی‌ نیز گفت: در تهران شاهد این هستیم که برخی معابری که برای نابینایان احداث می‌شود در نهایت به درخت یا مسیری بن‌بست ختم می‌شود. این مسئله به این معناست که پیمانکار مربوطه درکی از مناسب‌سازی‌ ندارد و نمی‌داند آجرهایی که مثلا نارنجی رنگ هستند و برجستگی‌هایی روی آنها تعبیه شده برای زیبایی نیست و برای راهنمایی افراد نابیناست. همین بی‌اطلاعی سبب می‌شود که شاهد مناسب‌سازی‌‌های به‌اصطلاح بی‌قواره در سطح شهر باشیم. وی با اشاره به اینکه برنامه‌های خوبی درخصوص مناسب‌سازی‌ به تصویب رسیده اظهار امیدواری کرد که برنامه‌های مربوط به مناسب‌سازی‌ شده به درستی در کشور اجرایی شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازسایت خبری روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 20دی 96، کدمطلب:3775، www.newspaper.hamshahri.org